Loading...
Διεθνής και Ευρωπαϊκή Οικονομία

Κορωνοϊός και Ευρωπαϊκή Οικονομία

Γράφει ο Ιωάννης Δαμδάς

Με το ξέσπασμα των πρώτων κρουσμάτων του ιού CΟVID-19 στα μέσα Δεκεμβρίου στην Κίνα, λίγοι μπορούσαν να προβλέψουν ότι ένα τρίμηνο μετά οι συνέπειες θα ήταν τόσο σοβαρές παγκοσμίως, πρωτίστως σε επίπεδο υγείας, αλλά και σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Σε επίπεδο υγείας, οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους, καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν επιβεβαιωθεί πάνω από 800 χιλιάδες κρούσματα με τους νεκρούς να ξεπερνούν τις 38 χιλιάδες όταν γραφόταν το άρθρο. Ωστόσο, οι χώρες με τα περισσότερα κρούσματα και τις μεγαλύτερες συνέπειες ανήκουν κατά κύριο λόγο στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Πιο συγκεκριμένα, χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Γερμανία και η Γαλλία, χώρες – πυλώνες της ευρωπαϊκής οικονομίας, μετράνε δεκάδες χιλιάδες κρούσματα και επιδιώκουν καθημερινά με κατάλληλα μέτρα τόσο τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, όσο και την αντιμετώπιση των υπαρχόντων κρουσμάτων. Δεδομένου ότι παρόμοια μέτρα ακολουθούν ή σκοπεύουν να ακολουθήσουν και άλλες χώρες ανά τον κόσμο, όπως η Κίνα, οι Η.Π.Α. και το Ηνωμένο Βασίλειο, αναμένεται μια σοβαρή οικονομική ύφεση παγκοσμίως, που οφείλεται τόσο στην ανάγκη για κάλυψη των αναγκών των συστημάτων υγείας μέσω των κρατικών προϋπολογισμών, όσο και την γενικότερη «παύση» της οικονομικής δραστηριότητας, με συνέπειες αναπτυξιακές, χρηματοοικονομικές και φυσικά κοινωνικές. Φυσικά, η ύφεση αυτή δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη την Ευρώπη, η οποία, εν μέσω άλλων οικονομικών ζητημάτων, καλείται να διαχειριστεί και την τρέχουσα κατάσταση.

Κάθε κρατικός μηχανισμός στην Ευρώπη, όπως φυσικά και σε όλο τον κόσμο, καλείται να αντιμετωπίσει δύο προβλήματα παράλληλα. Πέραν της αναγκαίας υποστήριξης των συστημάτων υγείας ώστε να γίνει σωστή διαχείριση των τρεχόντων και μελλοντικών κρουσμάτων, απαιτείται και στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας, η οποία έχει πρακτικά διακοπεί λόγω των συνθηκών που επικρατούν. Η οικονομική ενίσχυση στον τομέα της υγείας συνεπάγεται επιβάρυνση των κρατικών προϋπολογισμών προκειμένου να συγκεντρωθούν οι διαθέσιμοι πόροι και να αυξηθεί το εργατικό δυναμικό. Η εν λόγω επιβάρυνση θα δημιουργήσει σημαντικά ελλείματα, τα οποία θα πρέπει να καλυφθούν είτε μέσω της μεγέθυνσης της οικονομίας, είτε μέσω της αύξησης των δημοσίων εσόδων. Ωστόσο, η οικονομία βρίσκεται σε αδράνεια, καθώς προκειμένου να περιοριστούν οι ρυθμοί εξάπλωσης του ιού, αρκετές χώρες έχουν περιορίσει ή διακόψει τελείως την κυκλοφορία των πολιτών, ενώ και η πλειονότητα των επιχειρήσεων έχει κλείσει για λόγους προφύλαξης της δημόσιας υγείας. Επομένως, από την στιγμή που ο ιδιωτικός τομέας δεν λειτουργεί, η εκάστοτε κυβέρνηση όχι μόνο δεν μπορεί να αυξήσει τα έσοδα της, αλλά οφείλει ταυτόχρονα να στηρίξει περαιτέρω την αγορά μέσω στοχευμένων δημόσιων δαπανών. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί περιλαμβάνουν εισοδηματική ενίσχυση για επιχειρήσεις και εργαζομένους, μειώσεις στην φορολογία και δανειοδότηση μεγάλων επιχειρήσεων, έχοντας ήδη υιοθετηθεί από την πλειοψηφία των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αντιμετωπίζουν υψηλούς αριθμούς κρουσμάτων, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία. Οι εν λόγω δημοσιονομικές πολιτικές, φυσικά, συνεπάγονται περαιτέρω αύξηση των ελλειμάτων στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Δεδομένου ότι τα κράτη της Ευρωζώνης δεν μπορούν να ασκήσουν από μόνα τους νομισματική πολιτική, η στήριξη των προϋπολογισμών, και κατ’ επέκταση των ίδιων των οικονομιών, πρέπει να γίνει από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Παράλληλα, αρχίζουν να αναδεικνύονται και οι, μάλλον αρκετές, παθογένειες που εμφανίζει στο εσωτερικό της η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι παθογένειες αυτές αποτυπώνονται πλήρως στις διαφωνίες ως προς τους τρόπους περιορισμού των αρνητικών επιπτώσεων στην οικονομία που έχει επιφέρει η πανδημία. Σχετικά με την χρηματοδότηση των ελλειμμάτων, αν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει ήδη αγοράσει ομόλογα αξίας 750 δις ευρώ από τις ευρωπαϊκές χώρες, ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες (μεταξύ των οποίων και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης) προτείνουν την έκδοση ενός χρεογράφου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το λεγόμενο «Corona-bond», ώστε να συγκεντρωθούν τα απαραίτητα κεφάλαια για τις κατάλληλες δημοσιονομικές πολιτικές των κρατών – μελών.  Στον αντίποδα, ένα μπλοκ χωρών, αποτελούμενο κυρίως από «χώρες του βορρά», υποστηρίζουν ότι η χρηματοδότηση πρέπει να γίνει μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) με ορισμένους όρους που οι χώρες του νότου δεν αποδέχονται. Οποιαδήποτε και αν είναι η απόφαση της Συνόδου Κορυφής, ένα είναι σίγουρο: η Ευρώπη δεν είναι ενωμένη σε αυτήν την κρίση. Ταυτόχρονα, άλλα ζητήματα που απασχολούσαν την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως οι σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο στην μετά Brexit εποχή ή το μεταναστευτικό, δεν έχουν επιλυθεί και αναμένεται να δημιουργήσουν νέες προστριβές εντός των ευρωπαϊκών συνόρων.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι μακροοικονομικές συγκυρίες δεν είναι καλύτερες. Αναφορικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η κατάσταση επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο, οι οικονομικοί αναλυτές προβλέπουν μεγάλη ύφεση, με την οικονομία να συρρικνώνεται περίπου 14% στους επόμενους μήνες και την ανάπτυξη που ακολουθεί να μην ξεπερνά το 8%. Στην Κίνα αναμένεται συρρίκνωση της οικονομίας κατά 41%, αν και οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι θα υπάρξει επαναφορά στα αρχικά επίπεδα, αν όχι ακόμη και σε υψηλότερα, μετά το πέρας της πανδημίας. Η μείωση της παραγωγικότητας, η «παύση» των εμπορικών δραστηριοτήτων και οι επιβλαβείς συνέπειες σε κλάδους όπως οι μεταφορές και ο τουρισμός επηρεάζουν φυσικά και τις χρηματοοικονομικές αγορές ανά τον κόσμο. Πολλοί χαρακτηρίζουν το σοκ ισχυρότερο και από την κρίση του 2008, καθώς η πτώση στους δείκτες και τις τιμές των μετοχών επήλθε πολύ πιο ραγδαία, ενώ τα επίπεδα συρρίκνωσης των αγορών αγγίζουν το 35% στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες καλούνται να διαχειριστούν και τα παραπάνω δεδομένα, τα οποία επηρεάζουν βεβαίως την οικονομική δραστηριότητα και ανάπτυξη τους σε σημαντικό βαθμό.   

Ακόμα και την στιγμή που γράφεται το παρόν άρθρο, τα δεδομένα σχετικά με την πορεία του Κορωνοϊού και τις συνέπειες που επιφέρει αλλάζουν. Όπως και κάθε άλλη οικονομία, έτσι και η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να αντιμετωπίσει τόσο τα ενδογενή σοκ προσφοράς και ζήτησης που έχουν δημιουργηθεί, όσο και τα εξωγενή. Ωστόσο, προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να σταματήσει να λειτουργεί σε δύο ταχύτητες. Οι τρέχουσες συγκυρίες αποτελούν ίσως το μεγαλύτερο τεστ για μια Ευρωπαϊκή Ένωση που αυτήν την στιγμή αδυνατεί να διαχειριστεί την συγκεκριμένη κρίση ενωμένη, ενώ παράλληλα έχει να διαχειριστεί κι άλλα ζητήματα, τόσο εξωτερικά, όσο και εσωτερικά. Συνεπώς, μια νέα βαθιά οικονομική κρίση εντός των ευρωπαϊκών συνόρων, απόρροια της πανδημίας, θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελέσει το τέλος της πορείας προς την πλήρη ευρωπαϊκή ενοποίηση, με το σενάριο της κατάρρευσης του ευρωπαϊκού μοντέλου να μοιάζει δυσοίωνο, αλλά όχι και τόσο παράλογο.

Βιβλιογραφία

Arnold M. and Stubbington T., ECB shakes off limits on new €750bn bond buying plan, Financial Times, March 26, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.ft.com/content/d775a99e-13b2-444e-8de5-fd2ec6caf4bf.

FT Reporters, How European economies are trying to mitigate the coronavirus shock, Financial Times, March 17, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.ft.com/content/26af5520-6793-11ea-800d-da70cff6e4d3.

Gruber, J., Public finance, and public policy. Macmillan, 2016.

JP Morgan, Assessing the Fallout from the Coronavirus Pandemic (Updated March 23, 2020). Διαθέσιμο σε https://www.jpmorgan.com/global/research/coronavirus-impact.

Praveen Duddu, COVID-19 coronavirus: Top ten most-affected countries, Pharmaceutical Technology, March 23, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.pharmaceutical-technology.com/features/covid-19-coronavirus-top-ten-most-affected-countries/.

Roubini Nouriel, Coronavirus pandemic has delivered the fastest, deepest economic shock in history, The Guardian, March 25, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.theguardian.com/business/2020/mar/25/coronavirus-pandemic-has-delivered-the-fastest-deepest-economic-shock-in-history.

World Health Organization, Coronavirus disease (COVID-19) outbreak situation, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019.