Γράφει η Θεοδώρα Χαρίτου
Καθώς η παγκόσμια κρίση εντείνεται και οι κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις αποκτούν απρόβλεπτες μορφές και διαστάσεις, το ζήτημα των κοινωνικών και πολιτικών επαναστάσεων επανέρχεται στο προσκήνιο. Με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα παγκοσμίων κρίσεων, όπως την περίπτωση του Σουδάν και την περίπτωση της Γάζας, είναι σημαντικό να αναλυθεί η ιστορική πλευρά της ανόδου των επαναστατικών κινημάτων μετά το 1968.
Τι είναι ένα κίνημα; Ένα κίνημα ορίζεται ως μια συλλογική προσπάθεια προώθησης ενός κοινού συμφέροντος ή πραγματοποίησης ενός κοινού σκοπού εκτός της σφαίρας των κατεστημένων θεσμών. Εκφράζει μια σύγκρουση, έχει συνήθως στόχο την προώθηση ή την αποτροπή κοινωνικών αλλαγών, περιέχει πυκνά άτυπα δίκτυα, φέρει συλλογική ταυτότητα και διαφέρει από απλές αυθόρμητες συλλογικές δράσεις (Anthony Giddens, Philip W. Sutton (2017)). Η διετία 1968-1970 χαρακτηρίζεται από μια γενική τάση προς την επανάσταση καθώς, παρατηρείται μαζική κινητοποίηση ριζοσπαστών φοιτητών, ανθρώπων της μεσαίας τάξης και της πλειοψηφίας των εργατών των βιομηχανιών ενάντια του μεταπολεμικού καθεστώτος. Σημεία αναφοράς των κινητοποιήσεων αποτέλεσαν ο Πόλεμος του Βιετνάμ και η επίθεση Τετ, ο Μάης του’68 στη Γαλλία, η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και πολλά άλλα γεγονότα που συγκλόνισαν την διεθνή σκηνή (Isabelle Sommier (2008)). Έτσι, οι συμμετέχοντες στις κινητοποιήσεις είχαν την ευκαιρία να ευαισθητοποιήσουν, όσους παρακολουθούσαν τα γεγονότα, σχετικά με το πόσο αναγκαίο ήταν να γίνει επανάσταση ώστε να έρθουν καιροί κοινωνικής σταθερότητας (Judith Chavarria, (2024)).
Σε Ευρώπη και ΗΠΑ τα επαναστατικά κινήματα ανέπτυξαν δράσεις που άσκησαν επίδραση στον πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα. Ειδικότερα, οι φοιτητικές εξεγέρσεις στη Γαλλία από οργανώσεις όπως η Άμεση Δράση (Action Directe, 1979-2004), η Εθνική Φοιτητική Ένωση της Γαλλίας (UNEF), το Ενοποιημένο Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSU, 1960-1968), η Προλεταριακή Αριστερά κ.ά. αμφισβήτησαν τις αυταρχικές δομές της γαλλικής κοινωνίας και οδήγησαν σε μεταρρυθμίσεις στα πανεπιστήμια και στην αγορά εργασίας. Παρόμοια ήταν η κατάσταση και σε Γερμανία με τις δράσεις της Λίγκας των Γερμανών Σοσιαλιστών Φοιτητών, του Κινήματος της 2ας Ιουνίου, της Κόκκινης Ζόρα και τέλος του Γερμανικού Κουμμουνιστικού Κόμματος. Στην Ιταλία παρατηρείται το «Κόκκινο Φθινόπωρο», δηλαδή μια περίοδος μαζικών απεργιών και καταλήψεων εργοστασίων, με αιτήματα για αυξημένους μισθούς και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Επίσης, οι ομάδες Rote Armee Fraktion (RAF) στην Γερμανία και οι Ερυθρές Ταξιαρχίες (Brigate Rosse), στην Ιταλία ανέπτυξε ένοπλη δράση ενάντια στο κατεστημένο, στοχεύοντας κυβερνητικούς αξιωματούχους και επιχειρήσεις (Isabelle Sommier (2008)). Επιπρόσθετα, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’70, παρατηρήθηκε ενίσχυση του φεμινιστικού κινήματος στην Ευρώπη το οποίο διεκδικούσε δικαιώματα όπως η πρόσβαση στην άμβλωση και η ισότητα στον χώρο εργασίας.
Οι εξεγέρσεις των νέων, σημαίνουν και την έναρξη της ανόδου άκρας Αριστεράς και την ενίσχυση της ριζοσπαστικοποίησης ανάμεσα στην φοιτητική κοινωνία. Στις ΗΠΑ, οργανώσεις όπως οι Students for a Democratic Society (SDS), διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο, καθώς το αντιπολεμικό κίνημα συνδέθηκε με πανεπιστημιακές καταλήψεις και πολιτισμικές πρωτοβουλίες όπως τα τραγούδια διαμαρτυρίας(Dan Georgakas (2017)). Επιπλέον, υπήρξαν δράσεις από κινήματα όπως το Black Panther Party, που επικεντρώθηκαν στην αντίσταση κατά της αστυνομικής βίας και στις φυλετικές ανισότητες, δημιουργώντας κοινοτικά προγράμματα όπως δωρεάν γεύματα και ιατρική φροντίδα και δραστηριοποιήθηκε στο Όκλαντ και στο Σικάγο. Μάλιστα, υπήρχαν και δράσεις προερχόμενες από το φεμινιστικό κίνημα, το οποίο προώθησε πρωτοβουλίες όπως η απόφαση Roe v. Wade (1973) και πραγματοποιήθηκε η εξέγερση στο Stonewall Inn στη Νέα Υόρκη που αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την απελευθέρωση των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Τέλος, όσον αφορά την ένοπλη ριζοσπαστική δράση, οι Weather Underground υλοποίησαν βομβιστικές επιθέσεις σε κυβερνητικά κτήρια ως αντίδραση στον πόλεμο και την φυλετική καταπίεση.
Γενικότερα, τα επαναστατικά κινήματα του 20ου αιώνα είχαν βαθύ αντίκτυπό σε Ευρώπη και ΗΠΑ, επηρεάζοντας την πολιτική, την οικονομία και την κοινωνία. Την περίοδο από τον Μάη του 1968 στην Γαλλία, τα κινήματα αυτά αμφισβήτησαν κατεστημένες τάξεις και προώθησαν νέες ιδέες κοινωνικής δικαιοσύνης, εργατικών δικαιωμάτων και ισότητας. Στη Δυτική Ευρώπη, οργανώσεις όπως οι Ερυθρές Ταξιαρχίες και η Ομάδα Μπάαντερ-Μάινχοφ προκάλεσαν πολιτική αναταραχή, χρησιμοποιώντας τη βία ως μέσο αντίστασης στον καπιταλισμό και την κρατική εξουσία (Judith Chavarria, (2024)). Τα κινήματα αυτά διαμόρφωσαν τον διάλογο γύρω από την εξουσία, τη δικαιοσύνη και την ελευθερία, ενώ οι ενέργειές τους έφεραν καταστολή, κοινωνικές αλλαγές και νέες πολιτικές δομές.
Συμπερασματικά, οι παραπάνω εξελίξεις, σήμαναν και τη διαμόρφωση μιας Νέας Αριστεράς σε Ευρώπη και ΗΠΑ, η οποία χαρακτηρίζεται από ρήξεις με την Παλαιά Αριστερά συμπεριλαμβανόμενων των κομματικών οργανωτικών της μορφών και της συσχέτισής της με τον «επίσημο» κουμμουνισμό της Σοβιετικής Ένωσης. Ακόμη, παρατηρήθηκε ότι οι δράσεις αυτές όχι μόνο συνέβαλαν στην διαμόρφωση του κοινωνικού και πολιτικού τοπίου σε Ευρώπη και ΗΠΑ, αλλά λειτούργησαν ως παράδειγμα για τις σύγχρονες μορφές ακτιβισμού και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Πηγές:
- Isabelle Sommier (2008). Η Επαναστατική βία. Εκδόσεις Σαββάλας.
- Anthony Giddens, Philip W. Sutton (2017). Κοινωνιολογία, Εκδόσεις
- Robert Gildea , James Mark , Anette Warring. (2013). Europe’s 1968: Voices of Revolt. Εκδόσεις Oxford University Press.
- Judith Chavarria, (2024), Between 1968 and 2024: A Historical Perspective. Reform & Revolution. Διαθέσιμο σε: https://reformandrevolution.org/2024/08/18/between-1968-and-2024-a-historical-perspective/
- Dan Georgakas (2017), Charting the ebbs and flows of the US radical left. Διαθέσιμο σε: https://isreview.org/issue/112/charting-ebbs-and-flows-us-radical-left/
Εικόνα από: https://vog.ert.gr/article/Revolutionary-movements-with-guest-Yiannis-Balabanidis-16-Nov-2024-10-00/?lang=en