Γράφει ο Γιάννης Κουτσουμπίνας
Στις 13 Δεκεμβρίου 2019, η Επιτροπή Δικαιοσύνης της Αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων ψήφισε και απέστειλε στην Ολομέλεια της Βουλής των Αντιπροσώπων δύο “Articles of Impeachment” για τον Πρόεδρο Trump – λόγους καθαίρεσης σε μια ελεύθερη ελληνική μετάφραση. H ψήφος της Ολομέλειας αναμένεται μέσα στην επόμενη εβδομάδα, και δεδομένου, ότι οι Δημοκρατικοί (το κόμμα της αντιπολίτευσης στον Πρόεδρο Trump) ελέγχουν κατά απόλυτη πλειοψηφία τη Βουλή των Αντιπροσώπων, θεωρείται μάλλον δεδομένο, ότι τα Articles of Impeachment θα υιοθετηθούν από την Ολομέλεια. Αυτό, όμως, δεν οδηγεί σε αυτόματη καθαίρεση του Προέδρου: ακολουθεί μια πολύπλοκη, σχεδόν δικονομικής φύσης διαδικασία, ξένη από την ευρωπαϊκή – άρα και ελληνική – συνταγματική παράδοση.
Η διαδικασία του “Impeachment”, δηλαδή η συνταγματική διαδικασία καθαίρεσης ενός εν ενεργεία Προέδρου των ΗΠΑ, είναι πολύ ιδιαίτερη. Η απόδοση της στα ελληνικά ως «πρότασης μομφής» στην πραγματικότητα είναι λανθασμένη. Κι αυτό, γιατί οι δύο θεσμοί (πρόταση μομφής – Impeachment) είναι εντελώς διαφορετικοί. Το ελληνικό Σύνταγμα, στο άρθρο 84§2, ορίζει πως η Βουλή μπορεί με απόφασή της να αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την Κυβέρνηση ή ένα μέλος της. Απόσυρση της εμπιστοσύνης της Βουλής από την Κυβέρνηση, οδηγεί σε απαλλαγή της Κυβέρνησης από τα καθήκοντά της βάσει του άρθρου 38§1 του Συντάγματος. Είναι προφανές από όλη τη σύλληψη της διαδικασίας πως πρόκειται για μία πλήρως πολιτική διαδικασία: με άλλα λόγια, η κατάθεση και ψήφιση πρότασης μομφής δεν απαιτείται να συνοδεύεται από επίκληση κάποιου λόγου, πολιτικού ή νομικού, που δικαιολογεί τη μομφή, αν και στην πράξη επίκληση πολιτικών λόγων γίνεται σχεδόν πάντοτε.
Εντελώς διαφορετική είναι η έννοια του Impeachment: δεν πρόκειται για μια απλή απόφαση του Κοινοβουλίου που οδηγεί στην απαλλαγή ενός φορέα της εκτελεστικής εξουσίας. Αντίθετα, το Impeachment θυμίζει τη δίωξη της ποινικής δικονομίας: το Αμερικανικό Σύνταγμα, στο άρθρο 1§2 εδ. 5, ορίζει, πως η Βουλή των Αντιπροσώπων («House of Representatives») ασκεί αυτή τη «δίωξη» σε κάποιον ανώτατο εκτελεστικό αξιωματούχο (όπως ο Πρόεδρος), και η Γερουσία («Senate») τη δικάζει και αποφασίζει με πλειοψηφία δύο τρίτων (α. 1§3 εδ. 6). Το Impeachment ασκείται για περιπτώσεις προδοσίας, χρηματισμού, και για άλλα «βαριά εγκλήματα και πλημμελήματα» («other High Crimes and Misdemeanors», βλ. άρθρο 2§4).
Για ποια λοιπόν «βαριά εγκλήματα και πλημμελήματα» διώκεται ο Πρόεδρος Trump; H Δικαστική Επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων ενέκρινε δύο αδικήματα: κατάχρηση εξουσίας και παρεμπόδιση του Κογκρέσου («abuse of power and obstruction of Congress»). Το ζήτημα της παρεμπόδισης του Κογκρέσου είναι εύκολο να γίνει κατανοητό: H Δικαστική Επιτροπή θεωρεί, πως ο Αμερικανός Πρόεδρος διέταξε τους πολιτικούς του συμμάχους να μη συμμορφωθούν με τις “subpoenas” (πρόκειται για διαδικασία ποινικής φύσης, θα μπορούσε να αποδοθεί ως «κλήση σε απολογία») που εξέδωσε η Επιτροπή. Με άλλα λόγια, η Επιτροπή θεωρεί πως ο Πρόεδρος δεν την άφησε να επιτελέσει τον κοινοβουλευτικό έλεγχο που ασκεί στην Κυβέρνησή του, πείθοντας τους πολιτικούς του συμμάχους να αγνοήσουν την κλήση σε απολογία που τους απεύθυνε η Επιτροπή.
Το ζήτημα της κατάχρησης εξουσίας είναι αφενός πιο βαρύ, αφετέρου πιο σύνθετο: O Πρόεδρος Trump κατηγορείται ότι προσπάθησε να χρησιμοποιήσει την εκτελεστική του εξουσία για την προώθηση προσωπικών πολιτικών στόχων, ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2020. Συγκεκριμένα, κατηγορείται πως ζήτησε από τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, Vladimir Zelensky, να ξεκινήσει δικαστική έρευνα εντός Ουκρανίας για πιθανές κατηγορίες διαφθοράς κατά του Hunter Biden, όσο ο τελευταίος διατελούσε στέλεχος επιχειρήσεων στη χώρα. Αυτό το εκ πρώτης όψεως περίεργο αίτημα του Trump δικαιολογείται αν αναλογιστούμε πως ο Hunter Biden είναι ο γιος του πρώην Αντιπροέδρου των ΗΠΑ Joe Biden, ο οποίος είναι και ο επικρατέστερος υποψήφιος των Δημοκρατικών για την Προεδρία το 2020. Με λίγα λόγια, ο Trump κατηγορείται για το ότι φαίνεται να ζήτησε από ξένη Κυβέρνηση να προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες, ώστε να φθαρεί πολιτικά o ισχυρότερος αντίπαλός του για την Προεδρία. Η Δικαστική Επιτροπή, όμως, προχωρά έτι περαιτέρω. Kατηγορεί τον Trump πως, όχι μόνο ζήτησε από το Πρόεδρο της Ουκρανίας να προβεί σε αυτές τις έρευνες, αλλά και ότι στην ουσία τον εκβίασε: η Επιτροπή υπογραμμίζει, ότι ο Trump διέκοψε την παροχή οικονομικής βοήθειας για την άμυνα της Ουκρανίας έναντι της Ρωσίας, και ότι υποσχέθηκε τηλεφωνικώς στον Zelensky να την επαναφέρει μόνο εάν και αυτός του «έκανε μία χάρη» («do me a favor») και ξεκινούσε έρευνες για τον γιο του Joe Biden.
Πώς λοιπόν αναμένεται να κινηθεί η διαδικασία από εδώ και πέρα; Το γεγονός ότι οι Δημοκρατικοί ελέγχουν τη Βουλή των Αντιπροσώπων σημαίνει πως τα Articles of Impeachment κατά πάσα πιθανότητα θα γίνουν δεκτά. Επομένως, η «δίωξη» θα ασκηθεί, και η υπόθεση θα παραπεμφθεί στη Γερουσία για να αποδειχθεί η αλήθεια των γεγονότων που επικαλούνται οι Δημοκρατικοί και για να αποφασιστεί η καταδίκη ή η αθώωση του Προέδρου Trump. Στη Γερουσία όμως οι συσχετισμοί δυνάμεων είναι αντίθετοι: 53 από τους 100 Γερουσιαστές είναι Ρεπουμπλικάνοι, μέλη δηλαδή του κόμματος στο οποίο ανήκει και ο Trump. Αν συνδυάσουμε αυτό με το ότι για να καταδικαστεί ο Πρόεδρος απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων, προκύπτει ότι απαιτείται 20 Ρεπουμπλικάνοι Γερουσιαστές να «αλλαξοπιστήσουν» και να ψηφίσουν κατά του Προέδρου με τον οποίο μοιράζονται το κόμμα τους, κάτι που κρίνεται εξαιρετικά απίθανο. Αυτό έχει οδηγήσει διάφορους αναλυτές να κατακρίνουν τους Δημοκρατικούς για την κίνηση αυτής της διαδικασίας, αφού μάλλον δεν πρόκειται να ευοδωθεί και ίσως απλά αποτελεί πολιτικό πυροτέχνημα.
Κλείνοντας, καλό είναι να υπογραμμιστεί πώς έληξε η τελευταία διαδικασία Impeachment που έγινε: το 1998, η Βουλή των Αντιπροσώπων, τότε ελεγχόμενη από του Ρεπουμπλικάνους άσκησε Impeachment κατά του Δημοκρατικού Προέδρου Clinton. Δύο μήνες αργότερα, η ελεγχόμενη από του Δημοκρατικούς Γερουσία τον αθώωσε. Πολύ πιθανό η ιστορία να επαναληφθεί.
Πηγές:
- The US Constitution – διαθέσιμο σε http://constitutionus.com/ (15/12/2019)
- The New York Times, What Is the Impeachment Process? A Step-by-Step Guide – διαθέσιμο σε https://www.nytimes.com/interactive/2019/us/politics/what-is-impeachment-process.html (15/12/2019)
- CNN, The articles of impeachment against President Trump – διαθέσιμο σε https://edition.cnn.com/interactive/2019/12/politics/impeachment-articles-annotated/ (15/12/2019)
- USA Today, ‘Obstruction of Congress:’ Trump’s stonewalling becomes basis for impeachment – διαθέσιμο σε https://eu.usatoday.com/story/news/politics/2019/12/10/impeachment-obstructing-congress-hard-trump-rebut/4385667002/ (15/12/2019)
- History, President Bill Clinton acquitted on both articles of impeachment – διαθέσιμο σε https://www.history.com/this-day-in-history/president-clinton-acquitted (15/12/2019)