Loading...
Κλιματική Αλλαγή, Περιβαλλοντολογικά Προβλήματα και Δίκαιο Ενέργειας

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τις επιπτώσεις του Fast Fashion στο περιβάλλον.

Γράφει η Μαρία Κωνσταντακοπούλου

Ως Fast Fashion ορίζεται η μαζική παραγωγή φθηνών ρούχων περιορισμένης χρήσης σε βάθος χρόνου. Αμέτρητες νέες συλλογές ετησίως ενθαρρύνουν το κοινό να αγοράζει περισσότερα προϊόντα ρουχισμού. Κάθε νέα συλλογή που λανσάρεται λαμβάνει υπόψη της τις νέες τάσεις που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και όλοι θέλουν να είναι ενημερωμένοι, ακολουθώντας τα νέα πρότυπα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Φαίνεται λοιπόν, πως το Fast Fashion έχει εγκατασταθεί για τα καλά στη ζωή μας, με αποτέλεσμα ο κόσμος να καταφεύγει στην εύκολη λύση, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις περαιτέρω παραμέτρους, οι οποίες μπορεί να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον μας. Εξάλλου, η βιομηχανία της μόδας έχει καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ρυπαίνων στον κόσμο, αμέσως μετά τη βιομηχανία πετρελαίου. Και η περιβαλλοντική ζημιά αυξάνεται, καθώς η βιομηχανία μεγαλώνει. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γίνει εκτενής αναφορά στις σημαντικές επιπτώσεις της βιομηχανίας της μόδας στο περιβάλλον.

Αρχικά, η βιομηχανία της μόδας συμβάλλει σημαντικά στη ρύπανση του νερού, καθώς στις περισσότερες χώρες όπου παράγονται ενδύματα, τα μη επεξεργασμένα τοξικά απόβλητα από εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας απορρίπτονται απευθείας στους ποταμούς. Τα λύματα αυτά περιέχουν μεταξύ άλλων, τοξικές ουσίες όπως μόλυβδο, υδράργυρο και αρσενικό. Αυτά είναι εξαιρετικά επιβλαβή για την υδρόβια ζωή και την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν από αυτές τις όχθες ποταμών. Η μόλυνση φτάνει επίσης στη θάλασσα και τελικά εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Μια άλλη σημαντική πηγή ρύπανσης των υδάτων είναι η χρήση λιπασμάτων για την παραγωγή βαμβακιού, η οποία μολύνει σημαντικά τα ύδατα απορροής και τα ύδατα εξάτμισης. Επιπλέον, η βιομηχανία μόδας μπορεί να ειπωθεί πως καταναλώνει νερό σε μεγάλο βαθμό. Συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί πως τεράστια είναι η ποσότητα γλυκού νερού που χρησιμοποιείται για τη διαδικασία βαφής και φινιρίσματος για τη κατασκευή όλων αυτών των ενδυμάτων. Γίνεται λόγος πως μπορεί να χρειαστούν έως και 200 τόνοι γλυκού νερού για να καλύψουν έναν τόνο βαμμένου υφάσματος. Επίσης, το βαμβάκι χρειάζεται πολύ νερό για να αναπτυχθεί, αλλά συνήθως καλλιεργείται σε ζεστές και ξηρές περιοχές. Ειδικότερα, για την παραγωγή μόνο ενός κιλού βαμβακιού, απαιτούνται έως και 20.000 λίτρα νερού. Αυτό δημιουργεί με τη σειρά του τεράστια πίεση σε αυτόν τον πολύτιμο πόρο, που είναι ήδη σπάνιος, με αποτέλεσμα να έχει δραματικές οικολογικές συνέπειες. Παράλληλα, έχει γίνει πλέον γνωστό πως κάθε φορά που πλένουμε ένα συνθετικό ένδυμα (πολυεστέρας, νάιλον κ.λπ.), περίπου 1.900 μεμονωμένες μικροΐνες απελευθερώνονται στο νερό και κατ’ επέκταση στους ωκεανούς μας. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι μικροί υδρόβιοι οργανισμοί καταναλώνουν αυτές τις μικροΐνες, οι οποίες στη συνέχεια τρώγονται από μικρά ψάρια, τα οποία αργότερα τρώγονται από μεγαλύτερα ψάρια, εισάγοντας έτσι με αυτό τον τρόπο το πλαστικό στην τροφική αλυσίδα του ανθρώπου.

Η βιομηχανία του Fast Fashion ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό και για τον αμέτρητο όγκο σκουπιδιών που συσσωρεύονται. Πιο συγκριμένα, τα Fast Fashion ρούχα έχουν γίνει σαφώς μίας χρήσης. Ως αποτέλεσμα, παράγονται όλο και περισσότερα απορρίμματα υφασμάτων. Υπολογίζεται ότι μια οικογένεια στον δυτικό κόσμο απορρίπτει κατά μέσο όρο 30 κιλά ρούχα κάθε χρόνο, ενώ μόνο το 15% αυτών ανακυκλώνεται ή δωρίζεται και το υπόλοιπο πηγαίνει απευθείας στον χώρο υγειονομικής ταφής ή αποτεφρώνεται. Οι συνθετικές ίνες, όπως ο πολυεστέρας, είναι πλαστικές ίνες, επομένως δεν βιοδιασπώνται και μπορεί να χρειαστούν έως και 200 χρόνια για να αποσυντεθούν. Οι συνθετικές ίνες χρησιμοποιούνται στο 72% των ρούχων αυτών. Στην ίδια κατηγορία των αρνητικών επιπτώσεων εντάσσονται και τα χημικά, τα οποία είναι ένα από τα κύρια συστατικά στα ρούχα μας. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιούνται κατά την παραγωγή ινών, τη βαφή, τη λεύκανση και την υγρή επεξεργασία καθενός από τα ρούχα. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί πως η βαριά χρήση χημικών ουσιών στη βαμβακοκαλλιέργεια προκαλεί ασθένειες και πρόωρο θάνατο μεταξύ των βαμβακοπαραγωγών, καθώς και μαζική ρύπανση των γλυκών υδάτων και των ωκεανών, αλλά και υποβάθμιση του εδάφους. Κατ’ επέκταση, ορισμένες από αυτές τις χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται μπορεί να είναι επίσης επιβλαβείς και για την υγεία του καταναλωτή.

Επιπρόσθετα, η μαζική, παγκόσμια υποβάθμιση του εδάφους είναι ένα από τα κύρια περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης μας, καθώς αποτελεί σημαντική απειλή για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Το έδαφος είναι θεμελιώδες στοιχείο του οικοσυστήματος μας και γι’ αυτόν τον λόγο, χρειαζόμαστε ένα υγιές έδαφος για τη παραγωγή τροφίμων, αλλά και για την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο, η βιομηχανία μόδας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην υποβάθμιση του εδάφους, λόγω της μαζικής χρήσης χημικών ουσιών για την καλλιέργεια βαμβακιού. Επιπλέον, όπως έχει οριστεί και από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), η βιομηχανία ένδυσης θεωρείται η δεύτερη πιο ρυπογόνος στον κόσμο, η οποία αντιπροσωπεύει το 10% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα. Ειδικότερα, η παγκόσμια βιομηχανία μόδας παράγει πολλά αέρια θερμοκηπίου, ξεπερνώντας σε μεγάλο βαθμό τις εκπομπές που προέρχονται από τις διεθνείς πτήσεις και τη θαλάσσια ναυτιλία μαζί, λόγω της ενέργειας που χρησιμοποιείται κατά την παραγωγή, την κατασκευή και τη μεταφορά των εκατομμυρίων ενδυμάτων που αγοράζονται κάθε χρόνο. Τέλος, κάθε χρόνο, χιλιάδες εκτάρια απειλούνται με εξαφάνιση και δάση κόβονται και αντικαθίστανται από φυτείες δέντρων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή υφασμάτων με βάση το ξύλο. Αυτή η απώλεια δασών απειλεί το οικοσύστημα  και τις αυτόχθονες κοινότητες, όπως στην Ινδονησία όπου έχει πραγματοποιηθεί αποψίλωση μεγάλης κλίμακας των τροπικών δασών την τελευταία δεκαετία.

Παρόλο που είναι σημαντικό να καταγράφονται οι αρνητικές συνέπειες της βιομηχανίας της ένδυσης και συγκεκριμένα του fast fashion στο περιβάλλον μας, εξίσου σημαντικές είναι και οι πιθανές λύσεις που υπάρχουν, ώστε να μειωθεί αυτή η κατάσταση, αλλά περισσότερο ο κόσμος να αντιληφθεί τις συνέπειες αυτές και να αναθεωρήσει κάποιες επιβλαβείς συνήθειες. Ο πλανήτης μας βρίσκεται σε δυσμενή κατάσταση και αυτό που πρέπει να γίνει τώρα είναι να ληφθούν δραστικές λύσεις, ώστε να περιοριστεί. Αρχικά, πρέπει να αποφεύγεται ο υπερκαταναλωτισμός, καθώς τα παραπάνω ρούχα δεν θα προσφέρουν περισσότερη δόση ευτυχίας. Ακόμη και το πιο πράσινο ένδυμα χρησιμοποιεί πόρους για παραγωγή και μεταφορά στο σπίτι σας, δημιουργώντας κάποιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Είναι αλήθεια βέβαια, πως όλο και περισσότερες μάρκες μόδας λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της παραγωγής τους, παρόλα αυτά δεν είναι οικονομικά ελκυστικές. Αυτό συμβαίνει γιατί όσο περισσότερο απαιτούμε βιώσιμα ρούχα, τόσο περισσότερα θα είναι διαθέσιμα. Πράγματι, είναι πιο ακριβά τα βιώσιμα ρούχα από ό,τι αυτά στα καταστήματα του fast fashion. Ωστόσο, οι βιώσιμες μάρκες δεν θα κοστίζουν απαραίτητα περισσότερο από τα επώνυμα ρούχα, για τα οποία μερικές φορές πληρώνουμε υψηλές τιμές για την εικόνα τους, αλλά σπάνια για την ποιότητα ή τη βιωσιμότητα που προσφέρουν. Επιπλέον, επειδή τα ρούχα έχουν γίνει τόσο φθηνά, δεν ενδιαφερόμαστε πλέον για την ποιότητα και απλώς καταλήγουμε να αγοράζουμε νέα ρούχα όταν αυτά που έχουμε είναι πλέον ξεπερασμένα και εκτός μόδας. Η αλήθεια είναι πως εάν σταματήσουμε να αγοράζουμε κακή ποιότητα, ίσως αυτό γίνει μια ώθηση, ώστε οι μάρκες να βελτιώσουν την ποιότητα των ενδυμάτων τους. Θα μας επιτρέψει επίσης να κρατήσουμε τα ρούχα μας για περισσότερο καιρό, κάτι που είναι πολύ θετικό από περιβαλλοντικής και οικονομικής άποψης.

Η ανακύκλωση των ρούχων είναι μια πολύ απλή και συνετή επιλογή για όλους μας. Συγκεκριμένα, δεν πρέπει να απορρίπτουμε τα ρούχα που δεν χρειαζόμαστε πια στους κανονικούς κάδους, αλλά στους κόκκινους κάδους που είναι ειδικά διαμορφωμένοι και τα ρούχα αυτά μπορούν να δωριστούν, ώστε να επαναχρησιμοποιηθούν. Υπάρχουν όμως κι άλλες επιλογές για το πως μπορούν να διαμορφωθούν εκ νέου τα παλιά μας ρούχα ή αυτά που δεν χρειαζόμαστε πλέον. Κάποια από αυτά με λίγη φαντασία μπορούν να επισκευαστούν, επανασχεδιάζοντας τα μόνο, άλλα μπορούν να δωριστούν κι άλλα να δοθούν προς ανακύκλωση σε ορισμένα καταστήματα ρούχων που δέχονται πίσω  χρησιμοποιημένα ρούχα. Τέλος, εναλλακτικές επιλογές σχετικά με την αποφυγή αγοράς νέων ρούχων είναι η αγορά μεταχειρισμένων, αφού πλέον βρίσκεις εύκολα  πολλά καταστήματα μεταχειρισμένων ειδών ρουχισμού. Πολλοί διαδικτυακοί ιστότοποι και εφαρμογές προσφέρουν επίσης όλα τα είδη μεταχειρισμένων επιλογών, από τα φθηνότερα έως και τα πιο επώνυμα ρούχα. Ακόμα, η ανταλλαγή ρούχων είναι ένας οικονομικός και φιλικός προς το περιβάλλον τρόπος για να ξαναγεμίσει η ντουλάπα μας, καθώς αυτό μπορεί να οργανωθεί και μεταξύ φίλων.

Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη μας, φαίνεται πως το περιβάλλον είναι αρκετά επιβαρυμένο και η αλήθεια είναι πως αλλάζοντας μικρές καθημερινές μας συνήθειες, μπορεί να γίνει η διαφορά σε μεγάλο και συλλογικό βαθμό. Τέλος, η αργή μόδα (Slow Fashion), όπως την ονομάζουν, είναι το μέλλον. Ωστόσο, χρειαζόμαστε νέο σύστημα σχετικά με τον τρόπο μετάβασης προς ένα τέτοιο μοντέλο, το οποίο σίγουρα απαιτεί δημιουργικότητα και συνεργασία μεταξύ σχεδιαστών και κατασκευαστών, αλλά και των καταναλωτών. Απαιτείται ένα νέο δομημένο σύστημα, ώστε να επιτευχθεί η ομαλή μετάβαση προς μια καλύτερη βιώσιμη ισορροπία στη βιομηχανία της μόδας, καθώς επίσης πρέπει να κατασκευαστεί και ένα λειτουργικό σύστημα ανακύκλωσης υφασμάτων, αφού μία από τις πιο δύσκολες προκλήσεις στο μέλλον θα είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη μόδα. Οι καταναλωτές με τη σειρά τους θα πρέπει να κατανοήσουν τη μόδα ως περισσότερο λειτουργικό προϊόν, παρά ως ψυχαγωγία και να είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν θετικά στις υψηλότερες τιμές που αντικατοπτρίζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της μόδας, αλλά και τη νέα βιώσιμη προοπτική αυτής.

Πηγές:

  1. Fashion’s Environmental Impact, Sustain Your Style. Διαθέσιμο στο: https://www.sustainyourstyle.org/old-environmental-impacts
  2. Πόσο επιβαρύνει τη φύση η βιομηχανία της μόδας, efsyn, Απρίλιος 8, 2019.

Διαθέσιμο στο: https://www.efsyn.gr/kosmos/maties-ston-kosmo/oikologika/190492_poso-epibarynei-ti-fysi-i-biomihania-tis-modas