Loading...
Κλιματική Αλλαγή, Περιβαλλοντολογικά Προβλήματα και Δίκαιο Ενέργειας

Ουρουγουάη: Το ενεργειακό «θαύμα» της Λατινικής Αμερικής

Γράφει ο Γιώργος Κοτλίδας

Η Ανατολική Δημοκρατία της Ουρουγουάης (‘República Oriental del Uruguay’) είναι ένα κράτος της Νότιας Αμερικής, μεταξύ Βραζιλίας και Αργεντινής, με ακτές στον Ατλαντικό Ωκεανό και πληθυσμό περίπου 3,5 εκατομμυρίων κατοίκων. Ωστόσο, αν και σχετικά μικρή σε έκταση και πληθυσμό, η Ουρουγουάη έχει πετύχει να βρίσκεται ανάμεσα στις 5 (4η) κορυφαίες παγκοσμίως χώρες – παραγωγούς αιολικής και ηλιακής ηλεκτρικής ενέργειας[1]. Μάλιστα, η αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εκτείνεται και σε άλλες πηγές (π.χ. βιομάζα, υδροηλεκτρική ενέργεια), με σχεδόν πλήρη κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών από αυτές. Πρόκειται για μία χώρα – πρότυπο στο συγκεκριμένο τομέα, η οποία κατόρθωσε σε σύντομο διάστημα και παρά τις δυσκολίες να κάνει μία μεγάλη και επιτυχή στροφή σε ενεργειακές πολιτικές και πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον, γεγονός που καταδεικνύει και ότι κάτι τέτοιο είναι πράγματι εφικτό, και παραδίδει σε όλο τον πλανήτη ένα πολύ χρήσιμο παράδειγμα.

Το πολιτικό και νομικό πλαίσιο της ανανεώσιμης στροφής της Ουρουγουάης

            Η Ουρουγουάη ακολουθεί ένα πολυετές στρατηγικό ενεργειακό σχέδιο (Εθνική Ενεργειακή Πολιτική 2005-2030), σταθερά προσανατολισμένο στη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από τους υδρογονάνθρακες, στη διαφοροποίηση του ενεργειακού μείγματος, στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και, τέλος, στην αξιοποίηση των εγχώριων πηγών παραγωγής ενέργειας. Πρόκειται, μάλιστα, για ένα σχέδιο που απολαύει της στήριξης πολλών – αν όχι όλων των – κομμάτων, κάτι που καθιστά σταθερότερο τον όποιο σχεδιασμό της εκάστοτε κυβέρνησης επί του θέματος, αλλά και πιο βάσιμη την αισιοδοξία για την επίτευξη των στόχων του σχεδίου. Το παραπάνω σχέδιο πρωτοεμφανίστηκε το 2005, εγκρίθηκε το 2008, και από το 2010 έλαβε τη ρητή στήριξη όλων κοινοβουλευτικών κομμάτων της Ουρουγουάης[2], με το Διάταγμα 354/2010 να το θέτει σε ισχύ[3].

            Κύριο όργανο για την επιτυχία της παραπάνω πολιτικής κατέστησαν οι δημοπρασίες της κρατικής εταιρίας ενέργειας (Administración Nacional de Usinas y Trasmisiones Eléctricas ή UTE – η οποία κατέχει και το 100% της διανομής του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ουρουγουάη[4]), δυνάμει των οποίων η εταιρία απένειμε συμφωνίες αγοράς ενέργειας (Power Purchasing Agreements) στους πλειοδότες. Η πρόσβαση στο δίκτυο ρυθμίζεται από την Unidad Reguladora de Servicios de Energía y Agua (URSEA). Κατά την διάρκεια των παραπάνω συμφωνιών, οι παραγωγοί ανανεώσιμης ενέργειας εξαιρούνται από χρεώσεις δικτύου, αν και αναλαμβάνουν πλήρως τα έξοδα διασύνδεσης και πιθανές απαιτούμενες αναβαθμίσεις. Από το συνδυασμό του Νόμου 16906/1998 και του Διατάγματος 354/2009 επίσης παρέχονται αρκετά φορολογικά κίνητρα για επένδυση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (π.χ. 90% έκπτωση φόρου για τα πρώτα 10 χρόνια).

            Υπάρχουν επιμέρους νόμοι που ρυθμίζουν τις λεπτομέρειες σύνδεσης και ποσοστώσεων ανά πηγή ενέργειας. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στο Νόμο 18585/2009 περί Ηλιακής Θερμικής Ενέργειας, βάσει του οποίου μετά το 2014 κάθε νέο οικοδόμημα όπου το ζεστό νερό κατέχει το 20% και πάνω της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας του κτιρίου θα πρέπει να λαμβάνει τουλάχιστον 50% της ενέργειας για θέρμανση νερού από ηλιακή ενέργεια, καθώς και στο Νόμο 18195/2007, βάσει του οποίου η παραγωγή καυσίμου βιομάζας εξαιρείται από το κρατικό μονοπώλιο[5].

            Είναι, επίσης, σημαντική η ρύθμιση του Διατάγματος 173/2010, βάσει της οποίας ενθαρρύνεται η αυτόνομη παραγωγή μικρών ποσών ενέργειας χαμηλής τάσης (ηλιακής, αιολικής και βιομάζας), και βάσει της ίδιας η UTE είναι υποχρεωμένη να αγοράζει από τους παραγωγούς όλο το πλεόνασμα ενέργειας σε τιμές λιανικής.

            Γενικότερα, στην Ουρουγουάη έχει στηθεί ένα ισχυρό νομικό πλέγμα που ενθαρρύνει την επένδυση σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας για μικρούς και μεγάλους επενδυτές, καθιστά το Κράτος ως εγγυητή και ρυθμιστή της διαχείρισης της παραγόμενης και διανεμόμενης ενέργειας, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει το διαρκή εκσυγχρονισμό του δικτύου και τη συμπόρευση με τα εξελισσόμενα παγκόσμια δεδομένα στο χώρο της Ανανεώσιμης Ενέργειας.

Η παραγωγή και κατανάλωση Ανανεώσιμης Ενέργειας της Ουρουγουάης σε αριθμούς

Τα δεδομένα στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Ουρουγουάη μπορούμε ευθαρσώς να πούμε πως είναι εκπληκτικά! Η Ουρουγουάη παράγει περισσότερο από 97% της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2012 το αντίστοιχο ποσοστό ανερχόταν σε 40%! Μάλιστα, η Ουρουγουάη θα μπορούσε να καλύψει πλήρως τις ανάγκες της σε ηλεκτρική ενέργεια, καθώς παράγει ετησίως 13 δις kWh («κιλοβατόρες»), δηλαδή 122% της ανάγκης της χώρας[6]. Το υπόλοιπο, πέραν του 97% που η ίδια αξιοποιεί, το εξάγει, με κύριους εισαγωγείς ενέργειας από την Ουρουγουάη να είναι η Βραζιλία και η Αργεντινή. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από υδροηλεκτρική παραγωγή, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό προέρχεται από ηλιακή ενέργεια, ανεμογεννήτριες και βιομάζα. Αναλυτικότερα, το έτος 2018, η βιομάζα ευθυνόταν για το 7% της παραγωγής, το 36% προερχόταν από ανεμογεννήτριες και 2% από ηλιακή ενέργεια. Η Ουρουγουάη προωθεί επίσης και την έρευνα παραγωγής ενέργειας από υδρογόνο[7].

            Όσον αφορά την κατανάλωση, αυτή ανέρχεται στις 10,77 δις kWh ετησίως για τη χώρα, δηλαδή στις 3.122 kWh κατά κεφαλήν. Όπως προαναφέρθηκε, η Ουρουγουάη καλύπτει σχεδόν πλήρως αυτές τις ανάγκες, εισάγοντας μόνο 24 εκ. kWh, για τεχνικούς λόγους[8]. Η κατανάλωση απορροφάται κυρίως από τους τομείς της Βιομηχανίας και των Μεταφορών, και σε μικρότερο βαθμό από οικιακές ανάγκες, τον πρωτογενή τομέα και τις υπηρεσίες[9].

Ο οικονομικός αντίκτυπος

            Ο ρυθμός και η προσήλωση της Ουρουγουάης στην ανανεώσιμη στροφή απέδωσαν καρπούς και από άποψης οικονομίας. Συγκεκριμένα, έχουν προσελκυθεί περισσότερα από 7 δισεκατομμύρια δολλάρια σε επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών, ενώ η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας συνεισφέρει στο ΑΕΠ της χώρας σε ποσοστό 15%[10]!

            Γενικότερα, η Ουρουγουάη εμφανίζεται ως ένας ιδιαίτερα ευνοϊκός προορισμός για επενδύσεις στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Ο σταθερός προσανατολισμός της χώρας στην περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα, το ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο και οι διαφορετικές μέθοδοι πραγματοποίησής τους, συνιστούν ένα ιδανικό μίγμα προσέλκυσης περαιτέρω επενδύσεων.

Οι μελλοντικές δυνατότητες

            Αν και είναι ήδη μία από τις χώρες που έχουν αναπτύξει περισσότερο την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, και η Ουρουγουάη εξακολουθεί να έχει σαφείς στόχους, αλλά και δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη στο άμεσο – και όχι μόνο – μέλλον.

            Στην κατεύθυνση αυτή η Ουρουγουάη, μεσοπρόθεσμα:

  •  αποσκοπεί στο να παράσχει ηλεκτρική ενέργεια στο τελευταίο 0,2-0,6% του πληθυσμού της που ακόμη δεν έχει πρόσβαση σε αυτή.
  • Επίσης, επιθυμεί τη μετατροπή του παρόντος δικτύου μετάδοσης του ηλεκτρικού ρεύματος σε πλέον σταθερή μορφή, προς αποτροπή διακοπών παροχής ή υπερφόρτωσής του.
  • Αποβλέπει στην αύξηση της παραγωγής από τις πηγές αυτές, ώστε να καλύψουν τις ανάγκες που θα προκύψουν από την εγκατάλειψη της πυρηνικής ενέργειας στη χώρα.
  • Στοχεύει στην πλήρη απεξάρτηση του τομέα των Μεταφορών από τους υδρογονάνθρακες και τα ορυκτά καύσιμα.
  • Επιζητεί βελτίωση της διασυνδεσιμότητας με άλλες χώρες.
  • Προωθεί την εμβάθυνση της Παιδείας/Εκπαίδευσης στην τεχνική κατάρτιση, αλλά και οικονομική ανάλυση, σε ό,τι αφορά τον τομέα.

Μακροπρόθεσμα, η Ουρουγουάη αποσκοπεί στην επίτευξη 100% παραγωγής της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Πέραν από την απαραίτητη ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας (που παραμένει κι ο μόνος τομέας που υστερεί στη χώρα), σχεδιάζει την εισαγωγή της βιομάζας ως εφεδρική πηγή ενέργειας για τις λειτουργικές ανάγκες της βιομηχανίας. Τέλος, η χώρα έχει θέσει στο στόχαστρό της και την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης στον ίδιο τομέα. Σε πρώτη φάση, η ΤΝ μπορεί να αξιοποιηθεί στη δημιουργία μοντέλων πρόβλεψης παραγωγής ενέργειας. Σε μετέπειτα στάδιο, ανάλογη μεθοδολογία η χώρα επιθυμεί να αξιοποιήσει και στην πρόβλεψη τεχνικών προβλημάτων (προληπτική επισκευή)[11].

Κριτική και συμπεράσματα

            Η Ουρουγουάη έχει ήδη αποτελέσει ένα τεχνολογικό και οικονομικό «θαύμα» στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Η σχεδόν πλήρης απεξάρτηση της χώρας από τις μη ανανεώσιμες πηγές, σε συνδυασμό με την υποδειγματική προσήλωσή της στους στόχους της, παραδίδουν μία έκπληξη στα μάτια κάθε τρίτου παρατηρητή. Έκπληξη που εντείνεται αν κανείς συνυπολογίσει τα οικονομικά, δημογραφικά και γεωγραφικά μεγέθη της.

            Σαφή ρόλο στην επιτυχία της Ουρουγουάης στον τομέα οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στην πρωτοφανή συνεργασία Κράτους και Ιδιωτικού Τομέα. Η διευκόλυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, τόσο με την προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων, όσο και με την ενθάρρυνση της μικρής παραγωγής, με παράλληλη διατήρηση του κρατικού ελέγχου των δικτύων διανομής και μετάδοσης του ηλεκτρικού ρεύματος, αποτελούν αναμφίβολα μία περίπτωση που αξίζει να μελετηθεί από κάθε κράτος, και πιθανότατα μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα, με μικρές παραλλαγές.

            Δε δύναται να παραγνωριστεί και η ομόφωνη συνεργασία του πολιτικού κόσμου της Ουρουγουάης, η οποία πέραν του ότι ενισχύει το ευνοϊκό για επενδύσεις περιβάλλον, δημιουργεί και τις συνθήκες απόδοσης και καρποφορίας της πολιτικής απόφασης που πάρθηκε για στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές.

            Πάντως, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και τα εγγενή χαρακτηριστικά της Ουρουγουάης που ευνοούν την ανάπτυξη του τομέα: μεγάλη εγχώρια κτηνοτροφική παραγωγή που ευνοεί την παραγωγή βιομάζας, σε ύψος 90 μ. συχνοί άνεμοι 6 έως 9 μέτρων/δευτερόλεπτο που ευνοούν την παραγωγή αιολικής ενέργειας και μία μέση λήψη 1700KW/m2 ηλιακού φωτός που τη φέρνει σε σύγκριση με μεσογειακές χώρες[12]. Αν και πρέπει να ληφθούν υπόψη, σε καμία περίπτωση τα παραπάνω δεν αναιρούν το μέγεθος της επιτυχίας της Ουρουγουάης στην παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας.

            Εν κατακλείδι, η περίπτωση της Ουρουγουάης αποτελεί ένα αξιοθαύμαστο και αξιομίμητο παράδειγμα. Μία χώρα που μέχρι πριν 20 χρόνια εισήγαγε τεράστια ποσά ενέργειας, βλάπτοντας και το περιβάλλον και τον προϋπολογισμό της, κατάφερε, μέσω της σταθερής προσήλωσής της να κάνει την πλήρη ανανεώσιμη στροφή μία πραγματικότητα. Αν και τα οφέλη προς το παρόν είναι ορατά κυρίως στον οικονομικό και τεχνολογικό τομέα, είναι θέμα χρόνου να φανούν και αυτά στο Περιβάλλον. Θα πρέπει σε όλο τον πλανήτη να τη μελετήσουμε, και ίσως να τη συμβουλευτούμε, αποβλέποντας σε ένα αειφόρο μέλλον.


[1] REBECCA BERTRAM, Uruguay, Latin America’s Renewable Champion, Energy Transition 2020, 27 Ιανουαρίου 2020, διαθέσιμο σε: https://energytransition.org/2020/01/uruguay-latin-americas-renewable-champion/ .

[2] INTERNATIONAL RENEWABLE ENERGY AGENCY, Renewable Energy Policy Brief – Uruguay, Ιούνιος 2015, διαθέσιμο σε: https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2015/IRENA_RE_Latin_America_Policies/IRENA_RE_Latin_America_Policies_2015_Country_Uruguay.pdf?la=en&hash=A76CA561F1B9FE54B25756097F5A55D20ED8EB33 .

[3] International Energy Agency, countries, Uruguay, Ιούλιος 2020, διαθέσιμο σε: https://www.iea.org/countries/uruguay .

[4] INTERNATIONAL RENEWABLE ENERGY AGENCY, Innovative solutions for achieving 100% renewable power systems by mid-century, Workshop minutes, Montevideo, 17 Ιουλίου 2019.

[5] Ό.π., υποσημείωση 3.

[6] WorldData.info, America, Uruguay, Energy consumption, διαθέσιμο σε: https://www.worlddata.info/america/uruguay/energy-consumption.php .

[7] Export.gov, Uruguay – Renewable Energy Equipment, 09 Ιανουαρίου 2020, διαθέσιμο σε: https://www.export.gov/apex/article2?id=Uruguay-Renewable-Energy-Equipment .

[8] Ό.π., υποσημείωση 7.

[9] Ό.π., υποσημείωση 4.

[10] Ό.π., υποσημείωση 2.

[11] Ό.π., υποσημείωση 5.

[12] International Trade Administration, Uruguay, Renewable Energy Equipment, 13 Οκτωβρίου 2019, διαθέσιμο σε: https://www.trade.gov/knowledge-product/uruguay-renewable-energy-equipment .