Γράφει η Εύη Μαλγαρινού
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η Κίνα, ιδίως τα τελευταία χρόνια, επεκτείνει την παρουσία της στη Μέση Ανατολή, παρέχοντας οικονομική στήριξη μέσω εμπορικών σχέσεων, κατασκευαστικών έργων και επενδύσεων, που στο μεγαλύτερο βαθμό εξυπηρετούν το πολυδάπανο εγχείρημα τους, το λεγόμενο Belt and Road Initiative (BRI). Πρέπει να τονιστεί ότι η σχέση της Κίνας με τις χώρες της Μέσης Ανατολής είναι πολυεπίπεδη, ενώ διαφορετικές συνιστώσες επηρεάζουν την τελική μορφή της διμερούς συνεργασίας που θα έχει με το εκάστοτε κράτος. Στην περιπτωσιακή ανάλυση των Σινο-Συριακών σχέσεων, θα διερευνηθούν εν συντομία τέσσερις συνιστώσες της μεταξύ τους συνεργασίας.
Η οικονομική συνεργασία μεταξύ αυτών των κρατών χαρακτηρίζεται από την έντονη επιρροή των ΗΠΑ. Η Κίνα δεν μπορεί να παίξει κανένα οικονομικό ρόλο στη Συρία χωρίς την έγκριση των ΗΠΑ, δεδομένου ότι η Αμερική έχει επιβάλλει πολλές κυρώσεις στο συριακό καθεστώς τα τελευταία εννέα χρόνια. Επιπλέον, το “Caesar Syria Civilian Protection Act” των Ηνωμένων Πολιτειών μειώνει τις οικονομικές συναλλαγές όλων των χωρών με το συριακό καθεστώς. Παρόλα αυτά, η Κίνα προσπαθεί να διεισδύσει στη συριακή οικονομία με τη βοήθεια του BRI, δεδομένου ότι η γεωπολιτική πτυχή της Συρίας είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του εμπορίου της Κίνας στην γεωγραφική αυτή περιοχή, στην οποία προσπαθεί να δώσει έμφαση τα τελευταία χρόνια.
Ο μακροπρόθεσμος στόχος της κινεζικής κυβέρνησης, είναι να αποτελέσει τον κύριο ουραγό για την ανασυγκρότηση της μεταπολεμικής Συρίας, εν συγκρίσει με τις υπόλοιπες δυτικές δυνάμεις, δηλαδή, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, η China Harbor Engineering Company Ltd (CHEC) εργάζεται από το 2012 για να αναπτύξει το λιμάνι της Τρίπολης – το μόνο λιμάνι βαθέων υδάτων στην περιοχή που δεν είναι υπό τον ολοκληρωτικό ρωσικό έλεγχο – ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει μεγαλύτερα σκάφη. Οι κινέζοι επενδυτές έχουν, επίσης, εκφράσει το ενδιαφέρον τους για την αναζωογόνηση του σιδηροδρόμου Homs-Tripoli για την εξυπηρέτηση του λιμανιού. Επιπλέον, η Κίνα επένδυσε σε ορισμένες δραστηριότητες υποδομής, αλλά η συνεχιζόμενη αναταραχή στην χώρα αποτελεί βασικό κώλυμα στην μεταξύ τους οικονομική συνεργασία.
Σε πολιτικό επίπεδο, η Κίνα δεν απομακρύνθηκε από τη Συρία όταν η χώρα βυθίστηκε σε αναταραχή το 2011, και η επικοινωνία μεταξύ της κινεζικής κυβέρνησης και του συριακού καθεστώτος παρέμεινε σε φυσιολογικά επίπεδα. Χωρίς να παρεμβαίνει ενεργά στον εμφύλιο πόλεμο, η Κίνα άσκησε βέτο τακτικά σε έξι από τα επτά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, που καταδικάζουν τις αρχές της Συρίας για τη χρήση βίας κατά των πολιτών της. Η μοναδική πρωτοβουλία του Πεκίνου να διαμορφώσει το αποτέλεσμα της σύγκρουσης ήρθε υπό τη μορφή των πέντε αόριστα διατυπωμένων σημείων που εκδόθηκαν το 2014, τα οποία προσδοκούσαν σε σταδιακή κατάπαυση αυτής και πολιτική μετάβαση στη χώρα. Αυτές και κάποιες πιο πρόσφατες δεσμεύσεις βοήθειας στην περίπτωση της Συρίας αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας της Κίνας για να ενισχύσει το ανθρωπιστικό της προφίλ παγκοσμίως. Πολιτικά, είναι κατανοητό ότι η Κίνα στοχεύει στην διατήρηση των σχέσεων της με το καθεστώς Αl-Assad, προκειμένου να οικοδομήσει μια ισχυρή συνεργασία με τη Δαμασκό και να διατηρήσει φιλικούς δεσμούς, τους οποίους μπορεί να αξιοποιήσει ιδιαίτερα μετά την λήξη της διαμάχης.
Όσον αφορά τη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, αυτή αποτελεί ένα μοναδικό χαρακτηριστικό της συνολικής συνεργασίας. Είναι γεγονός ότι η Κίνα ακολουθεί τις αρχές της μη παρέμβασης και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, τις οποίες εφαρμόζει και στη συριακή περίπτωση. Ωστόσο, η παρουσία των εθνοτικών μαχητών Uyghur που έχουν ενταχθεί στο μέτωπο Al-Nusra είναι μια δυσάρεστη κατάσταση για την Κίνα, η οποία προσπαθεί να την αντιμετωπίσει χωρίς να παράσχει έντονη στρατιωτική δύναμη στη Συρία. Συγκεκριμένα, η Κίνα έχει αποστείλει στην πόλη της Τάρτας τις “νυχτερινές τίγρεις”, μια ομάδα ειδικών δυνάμεων για τον “αγώνα κατά των Ουιγούρων”. Με την παροχή αντιτρομοκρατικών δυνάμεων και προσωπικού σε βασικά σημεία της συριακής σύγκρουσης, η Κίνα προσπαθεί να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο στη μελλοντική πολιτική αναδιάρθρωση της χώρας. Από το 2017, η Κίνα προμηθεύει με προσωπικό, στρατηγικούς συμβούλους, ειδικές δυνάμεις και όπλα στη Συρία, ενισχύοντας τον υποστηρικτικό ρόλο που προσπαθεί να διατηρήσει, δεδομένου ότι μια πιο άμεση στρατιωτική προσέγγιση δεν ευθυγραμμίζεται με την κινεζική πολιτική.
Η τελευταία συνιστώσα της σχέσης των δύο κρατών, η πολιτιστική συνεργασία, είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η Κίνα επικεντρώνεται περισσότερο να εφαρμόσει ήπια ισχύ προς τη Συρία, καθώς πολιτιστικές δραστηριότητες είναι δύσκολο να συμβούν, λόγω του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου, όπως προαναφέρθηκε. Συγκεκριμένα, η κινεζική ήπια ισχύς είναι εμφανής μέσω εκτεταμένης ανθρωπιστική βοήθειας ως μέρος της πρωτοβουλίας BRI (8,7 δισ. δολάρια δόθηκαν στη Συρία). Ένα άλλο παράδειγμα, το οποίο επαναλαμβάνεται από την Κίνα σε αρκετές χώρες της Μέσης Ανατολής, είναι η “ιατρική διπλωματία” (medical diplomacy) που έχει εφαρμόσει. Με την προμήθεια ιατρικής βοήθειας και εξοπλισμού για την καταπολέμηση της πανδημίας, η Κίνα δείχνει και πάλι την εικόνα μιας χώρας που είναι πρόθυμη να βοηθήσει τη Συρία σε περισσότερους από έναν τομείς.
Αν και όλη αυτή η βοήθεια μπορεί να φαίνεται θετική, υπάρχουν ορισμένα σημεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την ανάλυση των Σινο-Συριακών σχέσεων. Οι συγκρούσεις είναι συνεχείς και η ανάκαμψη είναι απίθανο να επιτευχθεί στη Συρία τουλάχιστον για τα επόμενα χρόνια. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Κίνα είναι απίθανο να διαθέσει τεράστιους πόρους προς την Συρία, όπως κάνει σε γειτονικά της κράτη. Αντί αυτού, η Κίνα θα συμμετάσχει στην ανασυγκρότηση της Συρίας σε μια κλίμακα και κατά τρόπο που περιορίζει την έκθεσή της σε κίνδυνο, ενώ θα της επιτρέπεται να παραμείνει σε καλή επικοινωνία και σχέση με το καθεστώς και, εν τέλει, να προωθήσει τις προοπτικές της για την BRI. Το ζήτημα του κινδύνου είναι προεξέχον στις μεταξύ τους σχέσεις. Ενώ οι Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν αναφερθεί δημόσια ουκ ολίγες φορές σε έργα ανακατασκευής και σε επενδυτικά έργα προς το συριακό κράτος, σχεδόν τίποτα δεν έχει υλοποιηθεί στο έδαφος μέχρι στιγμής. Το Πεκίνο είναι επιφυλακτικό, λοιπόν, στο να επενδύσει κεφάλαια, εφόσον η κατάσταση ασφαλείας στη χώρα παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη και μια πολιτική λύση εμφανίζεται πολύ μακριά. Μόνο το μέλλον θα μπορέσει να καταδείξει την εξέλιξη των διμερών τους σχέσεων.
Βιβλιογραφία
Abdullah Al-Ghadhawi, China’s Policy in Syria, Chatham House, March 2020. Available at: https://syria.chathamhouse.org/research/chinas-policy-in-syria
Giorgio Cafiero, China plays the long game on Syria, Middle East Institute (MEI), February 10, 2020. Available at: https://www.mei.edu/publications/china-plays-long-game-syria
Guy Burton, Nick Lyall & Logan Pauley, The Limits on China’s Role in Syria, The Diplomat, June 03, 2021. Available at: https://thediplomat.com/2021/06/the-limits-on-chinas-role-in-syria/
Samy Akil, ANU and OPC, Why China will not rebuild Syria, East Asia Forum, May 8 202. Available at: https://www.eastasiaforum.org/2021/05/08/why-china-will-not-rebuild-syria/
Roie Yellinek, Opinion – China and the Rebuilding of Syria, E-international Relations, March 23, 2020. Available at: https://www.e-ir.info/2020/03/23/opinion-china-and-the-rebuilding-of-syria/
Yun Sun, China’s Approach to the Syrian Crisis: Beyond the United Nations, University of Nottingham – Asia Research Institute, December 15, 2014. Available at: https://theasiadialogue.com/2014/12/15/chinas-approach-to-the-syrian-crisis-beyond-the-united-nations/
John Calabrese, China and Syria: In War and Reconstruction, Middle Est Institute (MEI), July 9, 2019. Available at:https://www.mei.edu/publications/china-and-syria-war-and-reconstruction
Isaac Kfir, China vies for role in reconstructing Syria, Asia & The Pacific Policy Society, February 25, 2020. Available at: https://www.policyforum.net/china-vies-for-role-in-reconstructing-syria/
Logan Pauley & Jesse Marks, Is China Increasing Its Military Presence in Syria? The Diplomat, August 20, 2018. Available at: https://thediplomat.com/2018/08/is-china-increasing-its-military-presence-in-syria/
Mollie Saltskog & Colin P. Clarke, The U.S. Withdrawal from Syria Is an Opportunity for China, RAND Corporation, February 15, 2019. Available at: https://www.rand.org/blog/2019/02/the-us-withdrawal-from-syria-is-an-opportunity-for.html
Πηγή εικόνας: China in the Middle East, Regional Rapport https://regionalrapport.com/china-in-the-middle-east/