Γράφει η Ελένη Κουτσανδρέα
Κάποιος που δεν γνωρίζει από γεωγραφία ή δεν ασχολείται με τις διεθνείς σχέσεις, ακούγοντας το όνομα της συγκεκριμένης θάλασσας θα καταλάβαινε πως πρόκειται για μία θαλάσσια περιοχή, στην οποία ασκεί κυριαρχία αποκλειστικά η Κίνα. Στην πραγματικότητα όμως, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Η Θάλασσα της Νότιας Κίνας θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές θαλάσσιες περιοχές του πλανήτη με τα παράκτια κράτη, την Κίνα, την Ταϊβάν, το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες, το Μπρούνει και την Μαλαισία να προβάλλουν αξιώσεις στην περιοχή. Ωστόσο, η άνοδος της Κίνας τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει σε υπέρμετρες διεκδικήσεις από την πλευρά της, δημιουργώντας εντάσεις και συγκρούσεις.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η θαλάσσια αυτή έκταση αποτελεί περιοχή υψηλής γεωστρατηγικής σημασίας, καθώς εξυπηρετεί την διακίνηση του παγκόσμιου εμπορίου σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%. Ταυτόχρονα, διαθέτει πολύ σημαντικό ορυκτό πλούτο, κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και μεγάλα αποθέματα αλιευτικών πόρων. Επιπλέον, η σημασία της περιοχής ενισχύεται από την ύπαρξη των νησιωτικών συμπλεγμάτων Πάρασελ και Σπράτλι, το καθεστώς των οποίων είναι ασαφές όμως η απόκτηση της κυριαρχίας τους θα αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη στα κράτη.
Πριν την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα συμπλέγματα ανήκαν στην Γαλλία ως μέρος της Γαλλικής Ινδοκίνας. Με το ξέσπασμα του πολέμου περιήλθαν στην κατοχή της Ιαπωνίας μέχρι το 1944, οπότε και παραιτήθηκε από τα κυριαρχικά της δικαιώματα με την Συνθήκη του Σαν Φρανσίσκο του 1951, χωρίς όμως να παραχωρήσει την κυριαρχία τους σε κάποια άλλη δύναμη. Τα παράκτια κράτη διεκδίκησαν τα νησιά καταλαμβάνοντας μικρές νησίδες κοντά στις ακτές τους μέχρι το 1988, όταν η Κίνα κατέλαβε ένα μέρος των Σπράτλι και το σύνολο των Πάρασελ. Η Κίνα, για να αιτιολογήσει την κατάληψη, επικαλέστηκε ιστορικούς δεσμούς με τα νησιά, όπως η ανακάλυψη τους από την Δυναστεία των Χαν, η εγκατάσταση Κινεζικών πληθυσμών και η ύπαρξη χαρτών που αποδεικνύουν την μακρά παρουσία της στην περιοχή.
Σήμερα, εκτός από τις παραδοσιακές της αξιώσεις, αυτοχαρακτηρίζεται ως η ιστορική κάτοχος με αποκλειστικά δικαιώματα επί των συμπλεγμάτων, ενώ ισχυρίζεται πως η Συνθήκη του 1951 της αποδίδει τους τίτλους κυριαρχίας, ισχυρισμός ο οποίος είναι βέβαια αβάσιμος, αφού δεν υπάρχει διάταξη που να αναφέρεται στο συγκεκριμένο ζήτημα. Ακόμα, προς επίρρωση των επιχειρημάτων για την κυριαρχία της, επικαλείται έναν χάρτη του 1947 που απεικονίζει το μεγαλύτερο μέρος της Θάλασσας της Νότιας Κίνας σαφώς οριοθετημένο εντός εννέα διακεκομμένων γραμμών, ως τμήμα της χώρας. Η οριοθέτηση αυτή, γνωστή ως “η γραμμή των 9 παυλών”, αποτελεί τη χαρτογράφηση των διεκδικήσεων της Κίνας στην περιοχή, περιλαμβάνοντας σχεδόν το σύνολο αυτής. Εκτός από την Κίνα, ιστορικές αξιώσεις προβάλλει η Ταϊβάν και το Βιετνάμ ενώ οι Φιλιππίνες, η Μαλαισία και το Μπρούνει επικαλούνται το Δίκαιο της Θάλασσας για την κυριαρχία στα νησιά εντός των θαλάσσιων ζωνών τους. Επομένως, τι πραγματικά ισχύει σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο;
Αρχικά, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως στο Διεθνές Δίκαιο η ύπαρξη ιστορικών δεσμών για την διεκδίκηση περιοχών δεν αποτελεί ισχυρό νομικό επιχείρημα. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η Σύμβαση του Δικαίου Θάλασσας δεν περιλαμβάνει τέτοια ρύθμιση, καθιστώντας το επιχείρημα της Κίνας μη παραδεκτό. Για τον λόγο αυτό, η χώρα επικαλείται μια σειρά διατάξεων της Σύμβασης, τις οποίες όμως χρησιμοποιεί καταχρηστικά και συχνά εφαρμόζει εσφαλμένα. Πρώτον, ισχυρίζεται πως αποτελεί αρχιπελαγικό κράτος, τα οποία δικαιούνται την χάραξη ευθειών γραμμών γύρω από τα νησιά που το αποτελούν. Επικαλούμενη το παραπάνω δικαίωμα, προχώρησε στην χάραξη ευθειών γραμμών γύρω από τα νησιά Πάρασελ, αναγνωρίζοντας τα ύδατα μεταξύ των γραμμών και των νησιών ως αρχιπελαγικά ύδατα, στα οποία ασκείται πλήρης κυριαρχία από τα αρχιπελαγικά κράτη. Το συγκεκριμένο επιχείρημα δεν μπορεί να υποστηριχθεί βάσει Δικαίου Θάλασσας, αφού ως αρχιπελαγικά κράτη νοούνται τα αμιγώς νησιωτικά κράτη και σε καμία περίπτωση δεν αφορά την Κίνα, που αποτελεί κατεξοχήν ηπειρωτικό κράτος.
Δεύτερον, η Κίνα διεκδικεί την χάραξη ζωνών εθνικής δικαιοδοσίας, όπως η αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικών μιλίων και η ΑΟΖ, από τις ευθείες γραμμές γύρω από τα νησά Πάρασελ και όχι από την φυσική ακτογραμμή του κάθε νησιού καθώς και την χάραξη θαλασσίων ζωνών από τεχνητά νησιά που έχει κατασκευάσει στην περιοχή των Σπράτλι. Αφενός, τα τεχνητά νησιά δεν έχουν δικαίωμα χάραξης καμίας θαλάσσιας ζώνης. Αφετέρου, η Κίνα με την χάραξη αιγιαλίτιδας από τις ευθείες γραμμές των Πάρασελ αποσκοπεί σε μια διευρυμένη αιγιαλίτιδα στην οποία θα ασκεί πλήρη έλεγχο, παρακωλύοντας ενδεχομένως το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης των πολεμικών πλοίων από τα χωρικά ύδατα. Η ίδια δεν αναγνωρίζει δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης στα πολεμικά πλοία, άποψη που δεν γίνεται αποδεκτή από την διεθνή έννομη τάξη. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα ισχυρίζεται πως έχει το δικαίωμα άσκησης στρατιωτικής δραστηριότητας στην ΑΟΖ, εμποδίζοντας την ελευθερία της ναυσιπλοΐας που διέπει τα ύδατα της και παραβιάζοντας το Διεθνές Δίκαιο.
Οι υπέρμετρες διεκδικήσεις της Κίνας και η εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου κατά το δοκούν, έχει προκαλέσει την αντίδραση των ΗΠΑ. Τον προηγούμενο μήνα, η αποστολή αεροσκαφών της Κινεζικής αεροπορίας πάνω από την Ταϊβάν και η εκχώρηση της δυνατότητας χρήσης βίας κατά ξένων πλοίων στην ακτοφυλακή αποτέλεσε σαφές μήνυμα στο νέο καθεστώς, με το Υπουργείο Εξωτερικών να απαντά πως θα εφαρμόσει τη Συνθήκη Φιλίας με τις Φιλιππίνες και θα επέμβει σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης. Πρέπει να σημειωθεί πως η αύξηση των Κινεζικών προκλήσεων είχε οδηγήσει στην επιβολή κυρώσεων από την προεδρία Τραμπ, ωστόσο η προσήλωση στο δόγμα “America First” αποπροσανατόλισε την Αμερικανική εξωτερική πολιτική, δίνοντας χώρο στην Κίνα να υπερισχύσει στην περιοχή. Ακόμα, η προσπάθεια των ΗΠΑ για σύναψη συμμαχιών με τα υπόλοιπα παράκτια κράτη παρουσιάζεται αδύναμη, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη Διαιτησία της Θάλασσας της Νότιας Κίνας μεταξύ Φιλιππινών και Κίνας. Αν και το Δικαστήριο έκρινε πως η Κίνα παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο και τα δικαιώματα των Φιλιππίνων και πως τα επιχειρήματα της δεν διαθέτουν νομική θεμελίωση, οι ΗΠΑ δεν συνέβαλαν σημαντικά στην εφαρμογή της απόφασης και στην στήριξη των Φιλιππίνων, ωθώντας την Κίνα στην συνέχιση των παραβιάσεων.
Είναι γεγονός πως η Κίνα θα συνεχίσει την προβολή ισχύος στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας αφού θεωρεί πως δικαιωματικά της ανήκει, αν και η στρατιωτική ισχύς δεν αρκεί από μόνη της για της επίτευξη των στόχων της. Η Κινεζική προκλητικότητα θα εξακολουθήσει να δημιουργεί εντάσεις στις διπλωματικές σχέσεις των ενδιαφερόμενων χωρών, οι οποίες θα πρέπει να ενισχυθούν κυρίως από τις ΗΠΑ για τη δυναμική αντιμετώπιση της διαφοράς και την επίλυση της βάσει Διεθνούς Δικαίου. Η Ταϊβαν έχει ήδη δηλώσει πλήρη υποστήριξη στο καθεστώς Μπάιντεν για το συγκεκριμένο ζήτημα, μένει όμως να δούμε τι πολιτική θα ακολουθήσει ο νέος Πρόεδρος. Το μόνο σίγουρο είναι πως, όσο η Κίνα δεν αντιμετωπίζει σοβαρή αντίσταση, τα νερά της Θάλασσας της Νότιας Κίνας θα παραμείνουν αμφισβητούμενα και ταραχώδη
Πηγές
Greg Austin, Explainer: why is the South China Sea such a hotly contested region?, the conversation.org, 28 Ιουλίου 2020, Διαθέσιμο σε: https://theconversation.com/explainer-why-is-the-south-china-sea-such-a-hotly-contested-region-143435
Oriana Skylar Mastro, How China is bending the rules in South China Sea, 17 Φεβρουαρίου 2021, Διαθέσιμο σε : https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/how-china-bending-rules-south-china-sea
Taiwan says ties with US strong amid threats from China, independent.co.uk, 9 Φεβρουαρίου 2021, Διαθέσιμο σε: https://www.independent.co.uk/news/world/americas/taiwan-says-ties-with-us-strong-amid-threats-from-china-taiwan-us-navy-china-ties-tsai-ingwen-b1799557.html
US imposes new sanction on Beijing over South China Sea, independent.co.uk, 14 Φεβρουαρίου 2021, Διαθέσιμο σε: https://www.independent.co.uk/news/us-imposes-new-sanction-on-beijing-over-south-china-sea-beijing-us-chinese-administration-administration-b1787458.html
Vox, Why China is building islands in South China Sea, Διαθέσιμο σε: https://www.youtube.com/watch?v=luTPMHC7zHY
Ιωάννου Κ. – Στρατή Α., Δίκαιο της Θάλασσας (4η Έκδοση), Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2013 (σελ. 119-120, 177, 193-194)
Ζαχαριάς Γεώργιος, Οι εντάσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα και η γεωπολιτκή επανεμφάνιση της Κινας, Παρατηρητήριο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Θεμάτων- Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, 12 Οκτωβρίου 2016, Διαθέσιμο σε: http://eur–int.polsci.auth.gr/asia/oi–entaseis–ste–notia–sinike–thalassa–kai–e–geopolitike–epanemphanise–tes–kinas/
Παναγιώτης Σωτήρης, Η Νότια Σινική Θάλασσα και η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης ΗΠΑ και Κίνας, in.gr, 1 Φεβρουαρίου 2021, Διαθέσιμο σε: https://www.in.gr/2021/02/01/world/notia-siniki-thalassa-kai-klimakosi-tis-antiparathesis-ipa-kai-kinas/
Πηγή φωτογραφίας: parisglobalist.org http://www.parisglobalist.org/conflicting-waters-why-china-should-diminish-its-presence-in-the-south-china-sea/