Loading...
Latest news
Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Ποινές κάθειρξης στην Καταλονία: πρόκληση για την Δημοκρατία στην Ισπανία

Γράφει η Ελισάβετ Χατζηδάκη

Το αποσχιστικό κίνημα της Καταλονίας αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα από τα πλέον κύρια προβλήματα του ισπανικού κράτους. Στις 13 του περασμένου Οκτώβρη, το Ανώτατο Δικαστήριο της Μαδρίτης καταδίκασε σε ποινές κάθειρξης τα στελέχη της πρώην κυβέρνησης της Καταλονίας ως υπαίτια για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος του 2017 που είχε ως στόχο την ανεξαρτησία της περιοχής. Οι πρώην πολιτικοί ηγέτες κατηγορήθηκαν για εθνική προδοσία επειδή παρέβλεψαν την απόφαση του Εθνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου που το είχε απορρίψει. Έτσι, θεωρήθηκε ότι προσπάθησαν να καταλύσουν τη συνταγματική νομιμότητα της χώρας, επιδιώκοντας την απόσχιση της Καταλονίας από τον εθνικό κορμό και εργαλειοποιώντας τον πληθυσμό για να το οργανώσουν. Η διακήρυξη της ανεξαρτησίας ισπανικού εδάφους είναι παράνομη και στρέφεται ενάντια στην ακεραιότητα του κράτους.

Ο καταλανικός εθνικισμός αποτελεί την κύρια αιτία του αποσχιστικού κινήματος και έχει τις ρίζες του περίπου 1000 χρόνια πριν. Πηγή αυτού είναι το άνισο φορολογικό σύστημα της Ισπανίας, σύμφωνα με το οποίο κάθε περιοχή πληρώνει φόρους ανάλογα με τα έσοδα και τις δυνατότητές της. Έτσι, η Καταλονία αποτελώντας μία από τις πιο πλούσιες περιοχές της χώρας αναγκάζεται να πληρώνει στη Μαδρίτη περισσότερους φόρους για να ενισχυθούν οι φτωχότερες περιφέρειες. Ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 7,5 εκατομμύρια κατοίκους, οι οποίοι μιλούν τη δική τους γλώσσα και έχουν ξεχωριστό κοινοβούλιο, σημαία και ύμνο, όπως ορίζει το Σύνταγμα για κάθε περιοχή της χώρας.

Την 1η Οκτωβρίου του 2017 διεξήχθη το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας. Η τότε κυβέρνηση, με Πρόεδρο τον Κάρλες Πουτζδεμόν, ήταν υπέρ της απόσχισης και ήθελε να θέσει το θέμα της αυτονόμησης στη λαϊκή βούληση. Το ισπανικό Ανώτατο Δικαστήριο είχε απαγορεύσει τη διεξαγωγή του, θεωρώντας το αντισυνταγματικό, ενώ η Μαδρίτη δεν το αναγνώριζε ως έγκυρο και προσπάθησε να σταματήσει την ψηφοφορία, χρησιμοποιώντας τα σώματα ασφαλείας. Σημειώθηκαν βίαια επεισόδια, με αποτέλεσμα να υπάρξουν 92 τραυματίες.

Σύμφωνα με τις καταλανικές αρχές, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν υπέρ της απόσχισης σε ποσοστό 90,18%, αλλά η συμμετοχή των ψηφοφόρων έφτασε μόνο 43% του πληθυσμού. Δύο μέρες μετά το δημοψήφισμα, ο Βασιλιάς της Ισπανίας Φελίπε, με τηλεοπτικό διάγγελμα δήλωσε ότι θα εγγυηθεί τη συνταγματική τάξη, καταγγέλλοντας τη συμπεριφορά της Βαρκελώνης. Έπειτα από τρεις εβδομάδες, το κοινοβούλιο διακήρυξε την Καταλονία ως ανεξάρτητη Δημοκρατία. Αμέσως, η κεντρική ισπανική Κυβέρνηση διέλυσε το καταλανικό κοινοβούλιο με τη χρήση του άρθρου 155 του Συντάγματος και καθαίρεσε την υφιστάμενη Κυβέρνηση, αναιρώντας το δημοψήφισμα και το αποτέλεσμά του. Τα μέλη της πρώην κυβέρνησης συνελήφθησαν και προφυλακίστηκαν.

Η δίκη διεξήχθη φέτος, δύο χρόνια μετά, υπό δρακόντεια μέτρα και κράτησε τέσσερεις μήνες, ερευνώντας λεπτομερώς τα γεγονότα και περιλαμβάνοντας 422 μάρτυρες. Στις 13 του Οκτώβρη, λοιπόν, το Ανώτατο Δικαστήριο της Μαδρίτης έλαβε την απόφασή του, καταδικάζοντας σε ποινές κάθειρξης με φυλάκιση 13 ετών 9 από τα στελέχη της πρώην κυβέρνησης, ενώ στους άλλους τρεις, οι οποίοι κρίθηκαν ένοχοι για ανυπακοή, επιβλήθηκαν χρηματικά πρόστιμα. Η μεγαλύτερη ποινή επιβληθεί στον Αντιπρόεδρο της πρώην κυβέρνησης, Οριόλ Ζουνκέρας, τη στιγμή που ο εισαγγελέας είχε ζητήσει ποινή κάθειρξης 25 ετών. Ο πρώην Πρόεδρος, Κάρλες Πουτζδεμόν, έχει διαφύγει από το 2017 στο Βέλγιο για να γλυτώσει τις διώξεις. Οι κατηγορούμενοι μετά την ανακοίνωση των ποινών τους δήλωσαν πως θα προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς διώκονται για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.

Έπειτα από την ανακοίνωση των καταδίκων, ακολούθησαν διαδηλώσεις και βίαιες συγκρούσεις. Χρησιμοποιήθηκαν εκρηκτικοί μηχανισμοί από τους διαδηλωτές, πυρπολήθηκαν αυτοκίνητα και ξέσπασαν επεισόδια στο αεροδρόμιο El Prat της Βαρκελώνης, προκαλώντας τραυματισμούς και ακυρώσεις 60 πτήσεων. Στις 26 Οκτωβρίου, 350.000 καταλανοί υποστηρικτές της απόσχισης πραγματοποίησαν πορεία στο τοπικό κοινοβούλιο με την καθοδήγηση των δύο μεγάλων οργανώσεων, της Καταλανικής Εθνικής Συνέλευσης και της Omnium Cultural. Οι διαδηλωτές ζητούσαν την απαλλαγή των πολιτικών κρατούντων από τις κατηγορίες τους και την εύρεση λύσης μέσω διαλόγου.

Παρακολουθώντας τα γεγονότα, ο νυν καταλανός Πρόεδρος, Κίμ Τόρα, πρότεινε αμνηστία για τους καταδικασθέντες πολιτικούς και τόνισε πως οι ποινές δεν θα εμποδίσουν την Κυβέρνησή του να ασκήσει πιέσεις για την επίτευξη της ανεξαρτησίας. Επισήμανε, ακόμη, ότι η καταστολή δεν θα υπερισχύσει του διαλόγου, της δημοκρατίας και της αυτοδιάθεσης, ζητώντας συναντήσεις με την κεντρική Κυβέρνηση της Ισπανίας για να βρεθεί πολιτική λύση μέσα από το διάλογο και τις διαπραγματεύσεις. Από την άλλη πλευρά, ο Πουτζδεμόν χαρακτήρισε τις ποινές που επιβλήθηκαν ως θηριωδία, ενώ ο Ζουνκέρας μέσα από τη φυλακή έστειλε επιστολή, η οποία δημοσιεύτηκε από το κόμμα του, τη Ρεπουμπλικανική Αριστερά της Καταλονίας (ERC), προειδοποιώντας πως το κίνημα θα επανέλθει ισχυρότερο.

Προς απάντηση, η νέα ισπανική Κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι είναι πρόθυμη να διαπραγματευτεί ώστε να λυθεί το ζήτημα. Μάλιστα, πρόσθεσε πως θα εγγυηθεί την κοινωνική σταθερότητα με την παρουσία αστυνομικών στο αεροδρόμιο της Βαρκελώνης και σε όλους τους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Ο Πρωθυπουργός της Ισπανίας και ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Πέδρο Σάντσεθ, δήλωσε ότι κανένας δεν μπορεί να αποδοκιμάζει το νόμο σε μία Δημοκρατία σαν την Ισπανία και οι αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου είναι σεβαστές σύμφωνα με τη διάκριση των εξουσιών και την αρχή της διαφάνειας. Τόνισε, επίσης, πως οι κατηγορούμενοι δεν διώκονται για ιδανικά και πολιτικές απόψεις, αλλά για εγκληματικές ενέργειες ενάντια στο νόμο, διότι με το κίνημα της ανεξαρτησίας προσπάθησαν να καταλύσουν το Σύνταγμα και να δημιουργήσουν εντάσεις στην κοινωνία, αρνούμενοι να αναγνωρίσουν την πλειονότητα των καταλανών που είναι ενάντιοι στην αυτονομία.

Η Ευρωπαϊκή Commission, με ανακοίνωσή της, υποστήριξε την απόφαση της δικαστικής εξουσίας και επισήμανε ότι το καταλανικό ζήτημα είναι ένα εσωτερικό πρόβλημα της Ισπανίας που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με βάση το Σύνταγμά της. Η Διεθνής Αμνηστία από την πλευρά της, κάνει λόγο για δύο ακτιβιστές ανάμεσα στους καταδικασθέντες πολιτικούς, οι οποίοι καταδικάστηκαν γιατί ηγούνταν διαδηλώσεων ενάντια των αστυνομικών που προσπαθούσαν να σταματήσουν τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Επικεντρώθηκε στην κατηγορία της εξέγερσης, η οποία ποινικοποιεί το νόμιμο δικαίωμα της διαμαρτυρίας, καθώς και το δικαίωμα κάθε πολίτη και μέλους οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα να εκφράζει τις απόψεις του και να διοργανώνει ειρηνικές συναθροίσεις για την υποστήριξη της αυτοδιάθεσης της περιοχής. Εντούτοις, στην απόφαση αυτή δεν εξηγείται λεπτομερώς η κατηγορία της οργάνωσης πως θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί. Στις 19 Νοεμβρίου, έκανε έκκληση και η τωρινή καταλανική κυβέρνηση για την αποφυλάκιση των δύο φυλακισμένων ηγετών.

Η απόφαση αυτή του δικαστηρίου έχει πυροδοτήσει μία από τις ισχυρότερες αντιπαραθέσεις στην πολιτική σκηνή της Ισπανίας μετά τη Δικτατορία του Φράνκο, επηρεάζοντας φυσικά και την ψήφο των πολιτών στις εκλογές της 10ης Νοεμβρίου. Η Καταλονία δεν αποτελεί το μόνο παράδειγμα στην Ευρώπη εμφάνισης εθνικιστικών αισθημάτων με σκοπό την αυτοδιάθεση μίας περιοχής, όμως, η ποινή κάθειρξης σε περίπτωση ιδανικών και πολιτικής ιδεολογίας είχε παρέλθει στην Ευρώπη του 21ου αιώνα. Η δημοκρατική Ευρώπη του σήμερα μη μπορώντας να ταχθεί ενάντια στη συνταγματική νομιμότητα του εκάστοτε κράτους είναι λογικό να μην τάσσεται με τους αυτονομιστές, αντιμετωπίζοντας τη δράση κάθε αυτονομιστικής ομάδας ως εθνική προδοσία και ενάντια στην ενότητα του έθνους. Το αυτονομιστικό κίνημα της Καταλονίας αποτελεί ένα πολύπλοκο ζήτημα, με τις ποινές που επεβλήθησαν στους πρωτεργάτες του να αποτελούν θέμα αντιπαράθεσης και να αποδοκιμάζουν μια Ευρωπαϊκή Δημοκρατία, όπως την Ισπανία. Αν δεν βρεθεί μια συμβιβαστική λύση μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης, οι αντικρουόμενες τάσεις θα συνεχίσουν να υπάρχουν στην περιοχή. Η πιο δραστική λύση για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων στην Ισπανία θα ήταν η μετατροπή του πολιτικού της συστήματος σε συνομοσπονδία αυτόνομων κρατιδίων.

Πηγές:

Πηγή εικόνας: Ισπανία: Ποινές κάθειρξης έως 13 ετών στους αυτονομιστές ηγέτες της Καταλονίας, naftemporiki.gr, Οκτώβριος 14, 2019. Διαθέσιμο σε: https://m.naftemporiki.gr/story/1523522/ispania-poines-katheirksis-eos-13-eton-stous-autonomistes-igetes-tis-katalonias