Γράφει η Θεοδώρα Μαρία Κεφαλαδέλη
Από τον Οκτώβριο του 2023 πραγματοποιήθηκαν πολυάριθμες επιθέσεις ενάντια σε Διεθνή Εμπορικά Πλοία από τους Χούθι στη περιοχή της Υεμένης. Για το λόγο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε στη πραγματοποίηση της αμυντικής επιχείρησης Ασπίδες κατά μήκος των κύριων θαλάσσιων οδών επικοινωνίας στα στενά Baab al-Mandab, στα στενά του Ορμούζ καθώς και στα διεθνή ύδατα της Ερυθράς Θάλασσας, του Κόλπου του Άντεν, της Αραβικής Θάλασσας και του Κόλπου του Ομάν (Council of the EU, 2024). Στο άρθρο αυτό παραθέτονται αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με την ίδρυση της επιχείρησης, τα δεδομένα ίδρυσης της, τα δεδομένα που την απαρτίζουν, τις δράσεις της καθώς και την εξέλιξη και την αποτελεσματικότητα της μέχρι και σήμερα.
Μετά την έναρξη του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, οι Χούθι τοποθετήθηκαν ως υπερασπιστές της παλαιστινιακής πλευράς από τις 19 Οκτωβρίου του 2023, πολλές επιθέσεις των Χούθι, που δρούνε από το έδαφος της Υεμένης, είχαν στοχεύσει σκάφη, τα οποία είχαν χαρακτηρισθεί ως “συνδεδεμένα με τα συμφέροντα του Ισραήλ”, στην Ερυθρά Θάλασσα, τον Κόλπο του Άντεν και την Αραβική Θάλασσα με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων (EEAS, 2024). Οι επιθέσεις αυτές, κρίθηκε πως έθεταν σε κίνδυνο την ζωή αμάχων σε εμπορικά και επαγγελματικά πλοία, ενώ επηρέαζαν άμεσα το θαλάσσιο εμπόριο και τα οφέλη του για τη διεθνή κοινότητα, παραβιάζοντας την ελευθερία ανοικτής θάλασσας και το δικαίωμα διέλευσης στα στενά, που χρησιμοποιούνται για τη διεθνή ναυσιπλοΐα, το οποίο κατοχυρώνεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της Θάλασσας (unricgreece, 2025).
Οι επιθέσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα σημαντικές υλικές ζημιές και την απώλεια ανθρώπινων ζωών, επηρεάζοντας αρνητικά την περιβαλλοντική ασφάλεια και την οικονομία των περιφερειακών χωρών, καθώς οι συνθήκες αυτές οδήγησαν στην αύξηση του κόστους των υποστελλόμενων εμπορευμάτων, καθιστώντας την πρόσβαση σε τρόφιμα ακόμα πιο δύσκολη, οι οποίες ήταν ήδη επηρεασμένες από την σύρραξη που πραγματοποιείται στην Ουκρανία (European Council of the European Union, 2024). Λόγω των επιθέσεων των Χούθι, η θαλάσσια κυκλοφορία έπρεπε να ανακατευθυνθεί γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος, αυτό μεταφράζεται σε 10 έως 14 επιπλέον ημέρες ταξιδιού/ ανά ταξίδι, το αποτέλεσμα ήταν το κόστος ενός εμπορευματοκιβωτίου από την Κίνα στην Ευρώπη να διπλασιαστεί ενώ το κόστος ασφάλισης αποστολής αυξήθηκε κατά 60% (EUNAVFOR ASPIDES Press, 2024). Η κατάσταση αυτή οδήγησε στη σημαντική μείωση των πλοίων που διασχίζουν την διώρυγα του Σουέζ, από τα εβδομήντα πλοία που περνούσαν καθημερινά, τα μισά μόνο εξακολούθησαν να χρησιμοποιούν την διώρυγα του (EUNAVFOR ASPIDES Press, 2024).
Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών εξέδωσε την απόφαση 2722 στις 10 Ιανουαρίου 2024, με την οποία καταδίκασε τις επιθέσεις των Χούθι σε εμπορικά και επαγγελματικά πλοία, ενώ υπογράμμισε τη σημασία άσκησης των δικαιωμάτων ναυσιπλοΐας και των ελευθεριών των πλοίων όλων των κρατών της Ερυθράς Θάλασσας (United Nations, 2024). Στις 29 Ιανουαρίου 2024, το Συμβούλιο ενέκρινε τη πιθανή επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ασφάλεια στη θάλασσα με σκοπό τη διασφάλιση της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας σε σχέση με την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, με αρχική διάρκεια ενός έτους από την έναρξη της, η επιχείρηση ιδρύθηκε επίσημα στις 8 Φεβρουαρίου 2024 και στις 19 Φεβρουαρίου 2024, το Συμβούλιο Ασφαλείας δρομολόγησε την EUNAVFOR ASPIDES (EUNAVFOR ASPIDES Press, 2024).
Με την απόφαση Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) 2024/583 για επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια στη θάλασσα προς διασφάλιση της ελευθερίας ναυσιπλοΐας σε σχέση με την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα (Eunavfor Aspides), θεσπίστηκε η στρατιωτική επιχείρηση με προϋπολογισμό της τάξεως 8 εκατομμυρίων ευρώ. Η περιοχή επιχειρήσεων EUNAVFOR ASPIDES-AOO, περιλαμβάνει τα στενά Baab al-Mandab, τα στενά του Ορμούζ, τα διεθνή ύδατα στην Ερυθρά Θάλασσα, τον Κόλπο του Άντεν, την Αραβική Θάλασσα, τον Κόλπο του Ομάν και τον Περσικό Κόλπο (EUR-lex, 2024). Η στρατιωτική επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτείνεται κατά μήκος των κύριων θαλάσσιων γραμμών επικοινωνίας στην Ερυθρά Θάλασσα, τον κόλπο του Άντεν, την Αραβική Θάλασσα, τον κόλπο του Ομάν και τον Περσικό Κόλπο. Συγκεκριμένα, οι δράσεις της επιχείρησης περιλαμβάνουν την συνοδεία των σκαφών στην περιοχή της δράσης, την διασφάλιση της επίγνωσης της κατάστασης και πιθανών απειλών στην θάλασσα στην περιοχή επιχειρήσεων και την προστασία των σκαφών από επιθέσεις πολλαπλών τομέων στη θάλασσα, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των αρχών της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας (EUR-lex, 2024).
Η EUNAVFOR ASPIDES δηλαδή, τελεί υπό αμυντική εντολή, για την προστασία της ναυτιλίας που αποτελεί στόχο επιθέσεων μέσω θαλάσσιων ή εναέριων επιθέσεων. Οποιαδήποτε αντίδραση θα αποτελεί συνέπεια μιας επίθεσης και θα είναι αναγκαία και αναλογική, στα όρια του διεθνούς θαλάσσιου ή εναέριου χώρου. Ταυτόχρονα συνεργάζεται στενά με άλλες επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής ένωσης στο ναυτιλιακό κλάδο και τις εθνικές αρχές, ενώ χρησιμοποιεί το Δορυφορικό Κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Κέντρο Ανάλυσης Πληροφοριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για συλλογή πληροφοριών. Τέλος, η έδρα της επιχείρησης βρίσκεται στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Λάρισα, ενώ διοικητής ορίστηκε ο Αρχιπλοίαρχος Βασίλειος Γρυπάρης (Απόφαση – ΚΕΠΠΑ – 2024/583).
Μερικές από τις στρατιωτικές ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Επιχειρησιακής επιβολής της Ειρήνης Ασπίδες: Στις 27 Φεβρουαρίου το πολεμικό πλοίο της EUNAVFOR ASPIDES, Γερμανική Φρεγάτα HESSEN, εντόπισε δύο μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAV), προερχόμενα από εδάφη ελεγχόμενα από τους Χούθι στην Υεμένη, τα οποία αναγνωρίστηκαν ως άμεση απειλή για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα. Το πολεμικό πλοίο, ενεργώντας σε αυτοάμυνα, ενεπλάκη επιτυχώς και κατέρριψε τα UAV. Στις 9 Μαρτίου του 2024 ένα γαλλικό αντιτορπιλικό εντόπισε 4 UAV, που αποτελούσαν απειλή, σε εδάφη που ελέγχονται από τους Χούθι και κατέρριψε 3 από αυτά (EUNAVFOR ASPIDES Press, 2024). Στις 12 Μαρτίου το ιταλικό αντιτορπιλικό CAIO DUILIO, απέκρουσε επίθεση από μη επανδρωμένα αεροσκάφη που ελέγχονταν από του Χούθι και αποτελούσαν άμεση και επικείμενη απειλή για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας (EUNAVFOR ASPIDES Press, 2024). Στις 13 Μαρτίου η ελληνική φρεγάτα Ύδρα έδρασε αποτελεσματικά, ανοίγοντας πυρ με πυροβόλα έναντι δύο μη επανδρωμένων αεροσκαφών, αποτρέποντας τυχόν ζημιές σε ναυτικούς και εμπορικά πλοία (EUNAVFOR ASPIDES Press, 2024). Στις 20 Μαρτίου ενώ εκτελούσε αποστολή στενής προστασίας ένα γαλλικό αντιτορπιλικό εντόπισε ένα αεροσκάφος των Χούθι που απειλούσε την εμπορική ναυσιπλοΐα, το οποίο και αναχαίτισε (EUNAVFOR ASPIDES Press, 2024). Στις 21 Μαρτίου το γερμανικό πολεμικό πλοίο Hessen ενεπλάκη και κατέστρεψε μη επανδρωμένο θαλάσσιο όχημα (USV), που λειτουργούσε υπό των έλεγχο των Χούθι (EUNAVFOR ASPIDES Press, 2024).
Από την έναρξη της επιχείρησης Ασπίδες, τα 4 πολεμικά πλοία που δραστηριοποιούνται στα πλαίσια της, συνόδευσαν 96 εμπορικά πλοία μέσω της Ερυθράς Θάλασσας (European Union Exteral Action, 2025). Η Γερμανική φρεγάτα Hessen, είναι μια από αυτά, ωστόσο ολοκλήρωσε την αποστολή της στις 20 Απριλίου 2024 και επέστρεψε στην Γερμανία. Ο επιχειρησιακός διοικητής, αντιναύαρχος Βασίλειος Γρύπαρης, είχε εκφράσει τις ανησυχίες του καθώς ο πλέον μικρός στόλος των τριών πλοίων που θα έχει στη διάθεση του για τους επόμενους μήνες μπορούν να παρέχουν συνοδεία μόνο σε τέσσερα εμπορικά πλοία ημερησίως μέσω του στενού Bab al-Mandab. Ο ίδιος αξιολογεί πως η επιχείρηση απαιτεί τουλάχιστον δέκα πολεμικά πλοία, και παράλληλη αεροπορική υποστήριξη καθώς οι επιθέσεις των Χούθι εξελίσσονται σε πιο επικίνδυνες. Στα τέλη Απριλίου του προηγούμενου έτους οι Χούθι κατάφεραν να πλήξουν την αεράμυνα των πλοίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρησιμοποιώντας πολλά μη επανδρωμένα αεροσκάφη ταυτόχρονα και κατάφεραν να καταστρέψουν ένα εμπορικό πλοίο (CNN Greece, 2024). Η επιχείρηση συνεχίζει να υφίσταται μέχρι σήμερα, συνοδεύοντας εμπορικά πλοία και διασφαλίζοντας την σταθερότητα της περιοχής. Ταυτόχρονα έχουν γίνει συζητήσεις και επισκέψεις στις γειτονικές χώρες Ομάν και Σαουδικής Αραβία, για την ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας (European Union External Action, 2025).
Βιβλιογραφία
EUNAVFOR ASPIDES. (2024). Retrieved from EEAS website: https://www.eeas.europa.eu/eunavfor-aspides/about-operation-eunavfor-aspides_en?s=410381
EUNAVFOR ASPIDES | EEAS. (n.d.). Retrieved from www.eeas.europa.eu website: https://www.eeas.europa.eu/eunavfor-aspides/about-operation-eunavfor-aspides_en
Adopting Resolution 2722 (2024) by Recorded Vote, Security Council Demands Houthis Immediately Stop Attacks on Merchant, Commercial Vessels in Red Sea | UN Press. (2024, January 10). Retrieved from press.un.org website: https://press.un.org/en/2024/sc15561.doc.htm
Απόφαση – ΚΕΠΠΑ – 2024/583 – EN – EUR-Lex. (2024). Retrieved May 18, 2025, from Europa.eu website: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=celex%3A32024D0583
Council of the EU. (2024). Security and freedom of navigation in the Red Sea: Council launches EUNAVFOR ASPIDES.
Newsroom. (2024, May 5). Επιχείρηση Ασπίδες: “Με αφήσατε χωρίς πλοία”, η προειδοποίηση Έλληνα διοικητή στις Βρυξέλλες. Retrieved from CNN.gr website: https://www.cnn.gr/ellada/story/418000/epixeirisi-aspides-me-afisate-xoris-ploia-i-kravgi-ellina-dioikiti-stis-vrykselles
Security and freedom of navigation in the Red Sea: Council launches EUNAVFOR ASPIDES. (2024). Retrieved from Consilium website: https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2024/02/19/security-and-freedom-of-navigation-in-the-red-sea-council-launches-new-eu-defensive-operation/
unricgreece. (2019, May 23). ΩΚΕΑΝΟΙ: ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ – ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ, 20Ή ΕΠΕΤΕΙΟΣ (1982-2002). Retrieved May 18, 2025, from Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης του ΟΗΕ -website: https://unric.org/el
Πηγή φωτογραφίας: EUNAVFOR Operation ASPIDES. (χ.χ). European Union. διαθέσιμο στο https://www.eeas.europa.eu/eunavfor-aspides_en