Γράφει η Μυρτώ Λύκα
Το μεταναστευτικό ζήτημα αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σπουδαιότητα στην αμερικανική πολιτική και κομματική σκηνή. Το γεγονός αυτό φαίνεται και από τη σφοδρότητα της σύγκρουσης μεταξύ του ομοσπονδιακού κράτους και της κυβέρνησης της πολιτείας του Τέξας με επίκεντρο των έλεγχο των ροών. Η σύγκρουση αυτή υποδαυλίζει την ήδη αυξημένη πολιτική πόλωση και αποδεικνύει, για ακόμη μια φορά μέσα στα τελευταία τρία χρόνια, την αποδυνάμωση των αμερικανικών θεσμών.
Η έφοδος στις 6 Ιανουαρίου 2021 των εξαγριωμένων οπαδών του προέδρου Trump στις αίθουσες του Καπιτωλίου και η απόπειρα για βίαιη ανατροπή του εκλογικού αποτελέσματος έφερε στο φως τον κίνδυνο μιας καθοριστικής σημασίας θεσμικής κρίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Η εισβολή στο Καπιτώλιο αποκάλυψε τη πολιτική διαίρεση και την παρακμή των θεσμών της αμερικανικής δημοκρατίας. Το τελευταίο διάστημα η εντεινόμενη διαμάχη μεταξύ ομοσπονδιακού κράτους και πολιτειακής αστυνομίας για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών, που λαμβάνει χώρα στα σύνορα με το Μεξικό, συνιστά μια ακόμη ένδειξη της θεσμικής απαξίωσης και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μια αποσταθεροποιητική κρίση.
Οι αφίξεις μεταναστών και προσφύγων στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό έχουν αυξηθεί δραματικά από τις αρχές του 2020, με αποκορύφωμα τον Δεκέμβριο του 2023 που ξεπέρασαν τις 300.000 (U.S. Customs and Border Protection, 2024). Ως απάντηση σε αυτή την άνοδο των μεταναστευτικών ροών η πολιτεία του Τέξας υιοθετεί σταδιακά ολοένα και αυστηρότερες νομοθετικές διατάξεις και πολιτικές αποσκοπώντας στην ανάσχεσή τους. Τα μέτρα αυτά καταγγέλλονται διεθνώς από ανθρωπιστικές οργανώσεις, καθώς παραβιάζουν τα δικαιώματα των ανθρώπων που αναζητούν προστασία και έχουν οδηγήσει ακόμη και σε θανάτους και τραυματισμούς (Libal, 2024).
Το Δεκέμβριο του 2023 η θεσμοθέτηση ανάλογων μέτρων κλιμακώθηκε όμως, σε βαθμό που παραγκωνίζει τις συνταγματικές και θεσμικές εγγυήσεις. Πρόκειται για την υπογραφή των νομοσχεδίων SB3 και SB4. Το νομοσχέδιο 3 της Γερουσίας αυξάνει τη χρηματοδότηση του Τέξας για πολιτειακή αστυνομία και περίφραξη, ενώ το νομοσχέδιο 4 επεκτείνει την εξουσία των κρατικών αξιωματούχων του Τέξας να συλλαμβάνουν και να απελαύνουν μετανάστες, που πιστεύεται ότι έχουν διασχίσει παράνομα τα σύνορα με το Μεξικό. Η πολιτεία υπερβαίνει έτσι τις αρμοδιότητές της βάσει συντάγματος, αφού ο καθορισμός της μεταναστευτικής πολιτικής και οι διαδικασίες απέλασης αποτελούν ομοσπονδιακή αρμοδιότητα, όπως έχει επιβεβαιωθεί και από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ (Harvey, 2023).
Η σύγχυση αρμοδιοτήτων και η διαμάχη σχετικά με τη ρύθμιση ζητημάτων μεταναστευτικής πολιτικής εντάθηκε ακόμη περισσότερο στις αρχές του Ιανουαρίου, όταν η πολιτειακή αστυνομία του Τέξας κατέλαβε τον έλεγχο μέρους των συνόρων με το Μεξικό εμποδίζοντας τις ομοσπονδιακές αρχές να ασκήσουν δικαιοδοσία εκεί. Ο Ρεπουμπλικάνος κυβερνήτης του Τέξας Greg Abbott μίλησε για «εισβολή», που βάσει συντάγματος του επιτρέπει, για λόγους εθνικής ασφάλειας, να αναλάβει την εφαρμογή των μεταναστευτικών νόμων. Ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μπορούσε να κόψει τους φράχτες συρματοπλέγματος που είχαν στήσει οι πολιτειακές αρχές και να αναλάβει εκ νέου δράση. Αδιαφορώντας για τις αποφάσεις του Δικαστηρίου, ο Abbott υποσχέθηκε στους πολίτες να επεκτείνει τους φράχτες συρματοπλέγματος και με επιστολή του ισχυρίστηκε ότι, επειδή η κυβέρνηση απέτυχε να προστατεύσει το Τέξας από μια «εισβολή» προσφύγων, έχει παραβιάσει το συμβόλαιο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και έχει χάσει εντελώς το δικαίωμα να ασκεί εξουσία επί των συνόρων (Abbott, 2024).
Η ιδέα που επικαλείται ο Abbott παραπέμπει σε μια θεωρία, ευρύτερα γνωστή ως “compact theory”, που υποστηρίζει ότι το σύνταγμα δεν είναι ο υπέρτατος νόμος της χώρας. Αντίθετα, συνιστά μια συμφωνία μεταξύ ανεξάρτητων κυρίαρχων πολιτειών, που διατηρούν το δικαίωμα να κρίνουν πότε συγκεκριμένες ενέργειες ή αποφάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης παραβιάζουν τη συμφωνία, γεγονός που τους επιτρέπει, να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους (Graber, 2019). H θεωρία αυτή εκτός από το ότι έχει κριθεί ρητά ως λανθασμένη από το Ανώτατο Δικαστήριο, αποδυναμώνει επίσης τόσο την ισχύ του αμερικανικού συντάγματος όσο και τη διάκριση των εξουσιών που συνιστούν τα θεμέλια της αμερικανικής δημοκρατίας.
Από την άλλη πλευρά, η ακραία πόλωση που επικρατεί φανερώνεται και από το γεγονός, ότι τα επιχειρήματα του Abbott έχουν κατορθώσει να συσπειρώσουν πλήθος πολιτειών, κατά βάση Ρεπουμπλικανικών, που εκφράζουν την αλληλεγγύη τους και υποστηρίζουν ότι το Τέξας έχει το δικαίωμα της αυτοάμυνας (Republican governors Association, 2024). Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι ενώ τα όσα υποστηρίζονται δεν έχουν νομική βάση, εντούτοις τέσσερις ανώτατοι δικαστές ενέκριναν την προσπάθεια του Τέξας να αποτρέψει τις ομοσπονδιακές αρχές από την αφαίρεση του φράχτη συρματοπλέγματος. Το γεγονός ότι η κρίση επί της συγκεκριμένης υπόθεσης δίχασε το Ανώτατο Δικαστήριο δείχνει πόσο πολύ έχει ιδεολογικοποιηθεί ο συγκεκριμένος θεσμός. Πολλοί Ρεπουμπλικάνοι προσδοκούν μάλιστα την νίκη στις φετινές προεδρικές εκλογές, ακριβώς επειδή ο νέος πρόεδρος μπορεί να είναι σε θέση να επιλέξει τον επόμενο ανώτατο δικαστή (Gawthorpe, 2024).
Η σημασία που δίνεται στη διάρθρωση του Ανώτατου Δικαστηρίου ερμηνεύεται λαμβάνοντας υπόψη, ότι στο αμερικανικό ομοσπονδιακό σύστημα το Ανώτατο Δικαστήριο έχει εξελιχθεί σε κεντρικό θεσμό για τη λειτουργία του κράτους. Στις ΗΠΑ το δικαστικό σώμα ερμηνεύει μεν, αλλά συχνά συνδιαμορφώνει κιόλας την νομοθεσία. Στη σημερινή πραγματικότητα όμως, οι αποφάσεις του δικαστηρίου καθώς και η ψήφος των δικαστών του γίνονται ολοένα περισσότερο αντιληπτές ως συντεταγμένες κομματικές επιλογές. Η κρίση του λοιπόν, θεωρείται κάθε φορά για ένα τμήμα του πληθυσμού ως ιδεολογικά φορτισμένη και άρα μη ανεξάρτητη. Επομένως, η εμπιστοσύνη στο συγκεκριμένο θεσμό μειώνεται και συνακόλουθα φθίνει τόσο η νομιμότητα των αποφάσεών του όσο και η συμμόρφωση βάσει αυτών (Lin and Doherty, 2023·De Vise, 2023). Αυτό άλλωστε υποδεικνύει και η απαξίωση που δείχνει το Τέξας και οι συνασπισμένες με αυτό πολιτείες για τις αποφάσεις του δικαστηρίου σχετικά με το μεταναστευτικό.
Ωστόσο, για να λειτουργεί σωστά μια πολιτική κοινότητα απαιτείται πρωτίστως εμπιστοσύνη στους θεσμούς και δευτερευόντως η βούληση για επιδίωξη συμβιβαστικών λύσεων. Η εμπιστοσύνη σταδιακά μειώνεται στην Αμερικανική κοινωνία και η τάση αυτή δεν αφορά μόνο το Ανώτατο Δικαστήριο. Νέες έρευνες επισημαίνουν την αυξανόμενη πόλωση της αμερικανικής κοινωνίας σε σχέση με το παρελθόν και τη βαθιά δυσαρέσκειά της αναφορικά με τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Συγκεκριμένα, 63% των Αμερικανών δηλώνουν λίγη ή και καθόλου εμπιστοσύνη ως προς το μέλλον και τη λειτουργία του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, ενώ το 59% δηλώνει ότι δεν θεωρεί αξιόπιστες τις εκλογικές διαδικασίες (Kleinfeld, 2023 · Pew Research Center, 2023 · Reinhart, 2020). Η συνδιαμόρφωση πολιτικών και οι συμβιβασμοί γίνονται ολοένα δυσκολότεροι καθώς οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικάνοι απέχουν σήμερα ιδεολογικά περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο των τελευταίων 50 ετών (Desilver, 2022).
Τα παραπάνω ευρήματα φανερώνουν την ύπαρξη μιας εξελισσόμενης κρίσης εμπιστοσύνης στους αμερικανικούς θεσμούς και γενικότερα στη λειτουργία του αμερικανικού πολιτικού και κομματικού συστήματος. Η πόλωση και η παρατεταμένη απονομιμοποίηση των θεσμών διαβρώνουν σταδιακά τις βάσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος και κάνουν ευκολότερη την προσφυγή στη βία. Η επίθεση στο Καπιτώλιο έδειξε ακριβώς ότι ένα τμήμα του αμερικανικού λαού δε διστάζει να προσφύγει στη βία ως ένα μέσο για την επιβολή πολιτικής (Παπαγεωργίου, 2022). Αυτή την άκρως ανησυχητική διαπίστωση επιβεβαιώνει και η έρευνα του πανεπιστημίου του Μέριλαντ, σύμφωνα με την οποία το 34% των Αμερικανών θεωρούν ότι μπορούν να αναλάβουν υπό συγκεκριμένες συνθήκες βίαια δράση κατά της κυβέρνησης. (The Washington Post, 2021). Η θεσμική κρίση και η δικαιολόγηση της βίας δεν αργεί να οδηγήσει σε ακρότητες και η κατάσταση στα σύνορα με το Μεξικό μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει μια τέτοια συγκυρία.
Η συσπείρωση των Ρεπουμπλικανικών πολιτειών απέναντι στην, κατά τη κρίση τους, αναποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης φανερώνει το διχασμό της αμερικανικής κοινωνίας και την αδυναμία εύρεσης συμβιβαστικών λύσεων. Προαπαιτούμενο όμως, για την εύρυθμη λειτουργία του πολυεπίπεδου ομοσπονδιακού συστήματος διακυβέρνησης είναι ο σεβασμός της διάκρισης των εξουσιών και η δυνατότητα αντιμετώπισης από κοινού των διαφόρων προκλήσεων. Η κατάσταση σήμερα στις ΗΠΑ δείχνει ότι οι παραπάνω προϋποθέσεις καθίσταται ολοένα και δυσκολότερο να επιτευχθούν. Αν οι πολιτικοί δρώντες δεν αναθεωρήσουν τη στάση τους, τότε το ενδεχόμενο οι ισχύοντες δημοκρατικοί θεσμοί να μη δύνανται μελλοντικά να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη πόλωση και την αμφισβήτηση των θεμελιωδών αξιών του πολιτικού συστήματος της χώρας αρχίζει να εδραιώνεται σε ανησυχητικό βαθμό.
Βιβλιογραφία
Παπαγεωργίου, Γ. (2022). Το Πολιτικό Σύστημα των ΗΠΑ. Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ.
U.S. Customs and Border Protection (2024). “Southwest Land Border Encounters”. Διαθέσιμο σε: https://www.cbp.gov/newsroom/stats/southwest-land-border-encounters
Lin, K. and Doherty, C. (2023). “Favorable views of Supreme Court fall to historic low”. Pew Research Center. Διαθέσιμο σε: https://www.pewresearch.org/short-reads/2023/07/21/favorable-views-of-supreme-court-fall-to-historic-low/
Kleinfeld, R. (2023). “Polarization, Democracy, and Political Violence in the United States: What the Research Says”. Carnegie Endowment for International Peace. Διαθέσιμο σε: https://carnegieendowment.org/2023/09/05/polarization-democracy-and-political-violence-in-united-states-what-research-says-pub-90457
Pew Research Center. (2023). “Americans’ Dismal Views of the Nation’s Politics”. Διαθέσιμο σε: https://www.pewresearch.org/politics/2023/09/19/americans-dismal-views-of-the-nations-politics/
Desilver, D. (2022). “The polarization in today’s Congress has roots that go back decades”. Pew Research Center. Διαθέσιμο σε: https://www.pewresearch.org/short-reads/2022/03/10/the-polarization-in-todays-congress-has-roots-that-go-back-decades/
The Washington Post. (2021). “Dec. 17-19, 2021, Washington Post-University of Maryland poll”. Διαθέσιμο σε: https://www.washingtonpost.com/context/dec-17-19-2021-washington-post-university-of-maryland-poll/2960c330-4bbd-4b3a-af9d-72de946d7281/
Libal, B. (2024). “On the River, a Willful Disregard for Human Life and Safety”. Human Rights Watch. Διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/news/2024/02/05/river-willful-disregard-human-life-and-safety
Harvey, E. (2023). “Federal vs. State Immigration Laws”. FindLaw. Διαθέσιμο σε: https://www.findlaw.com/immigration/immigration-laws-and-resources/federal-vs-stateimmigrationlaws.html#:~:text=The%20U.S.%20Supreme%20Court%20has,federal%20laws%20trump%20state%20laws.
Abbott, G. (2024). “Border Statement”. Διαθέσιμο σε: https://gov.texas.gov/uploads/files/press/Border_Statement_1.24.2024.pdf
Greber, M. (2019). “Compact Theory of the U.S. Constitution”. Center for the Study of Federalism. Διαθέσιμο σε: https://encyclopedia.federalism.org/index.php/Compact_Theory_of_the_U.S._Constitution
Republican Governors Association. (2024). “Republican Governors Band Together, Issue Joint Statement Supporting Texas’ Constitutional Right to Self-Defense”. Διαθέσιμο σε: https://www.rga.org/republican-governors-ban-together-issue-joint-statement-supporting-texas-constitutional-right-self-defense/
Gawthorpe, A. (2024). “Texas’s ‘states’ rights’ argument in the border dispute sets a dangerous precedent”. The Guardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/commentisfree/2024/feb/02/texas-mexico-border-states-rights-supreme-court-republican
De Vise, D. (2023). “The American public no longer believes the Supreme Court is impartial”. The Hill. Διαθέσιμο σε: https://thehill.com/regulation/court-battles/3807849-the-american-public-no-longer-believes-the-supreme-court-is-impartial/
Reinhart, RJ. (2020). “Faith in Elections in Relatively Short Supply in U.S.”. GALLUP. Διαθέσιμο σε: https://news.gallup.com/poll/285608/faith-elections-relatively-short-supply.aspx
Πηγή εικόνας
Allen K. (2024). “Misinformation spreads in China on ‘civil war’ in Texas”. BBC News. Διαθέσιμο σε https://www.bbc.com/news/world-us-canada-68185317