Γράφει η Μαρία Κουκουθάκη
Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) αφορά «τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας για τη δημιουργία συστημάτων ικανών να εκτελούν καθήκοντα που συνήθως θεωρείται ότι απαιτούν ανθρώπινη νοημοσύνη». (Consilium Europa, 2024). Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι μία νέα τεχνολογία. Παρότι εδώ και δεκαετίες υπάρχουν κάποιες τεχνολογίες της τεχνητής νοημοσύνης, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, τη βελτίωση της ισχύος των υπολογιστών, καθώς και με την πληθώρα των διαθέσιμων δεδομένων, έχουν πραγματοποιηθεί τεράστια άλματα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Η τεχνητή νοημοσύνη δύναται να συμβάλει σε μία νέα, αποτελεσματικότερη και πιο ανταγωνιστική οικονομία, βελτιώνοντας παράλληλα την ασφάλεια, την εκπαίδευση και τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες για τους πολίτες. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στην καταπολέμηση σύγχρονων απειλών όπως η κλιματική αλλαγή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, υποστηρίζει την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, ταυτόχρονα, όμως, αναγνωρίζει τους πιθανούς κινδύνους και επιδιώκει μια πιο ηθική και ανθρωποκεντρική προσέγγιση της συγκεκριμένης τεχνολογίας.
Η Ευρωπαϊκή συμφωνία για την τεχνητή νοημοσύνη, καθώς αποτελεί το πρώτο νομοσχέδιο του είδους του, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως παγκόσμιο μοντέλο για να τη ρυθμίζει την πληροφορική σε άλλες δικαιοδοσίες, όπως έκανε ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR) για την προστασία των δεδομένων, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της τεχνολογίας πληροφοριών παγκοσμίως. (Consilium Europa, 2024). Ο κανονισμός θέτει έναν αριθμό υποχρεώσεων για τους παρόχους της τεχνητής νοημοσύνης και ρυθμίζει την αδειοδότηση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης στην ενιαία αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον κανονισμό, οι κίνδυνοι, ανάλογα με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, κατηγοριοποιούνται σε τέσσερα επίπεδα κινδύνου. Αντίστοιχα θεσπίζονται διαφορετικοί κανόνες. Τα τέσσερα επίπεδα ταξινομούνται σε: 1. Ελάχιστος ή μηδενικός κίνδυνος, 2. Περιορισμένος, 3. Υψηλός κίνδυνος και 4. Μη αποδεκτός κίνδυνος.
Η πλειονότητα των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης δεν εμπεριέχει κινδύνους, με αποτέλεσμα να μην επηρεάζεται και να μην απαιτούνται ρυθμίσεις βάσει του κανονισμού. Ωστόσο, ορισμένες χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, που εγκυμονούν μη αποδεκτούς κινδύνους, θα απαγορευτούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στους κινδύνους αυτούς περιλαμβάνονται: «η γνωστική συμπεριφορική χειραγώγηση, η προληπτική αστυνόμευση, η αναγνώριση συναισθημάτων στον χώρο εργασίας και στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθώς και η κοινωνική βαθμολόγηση. Θα απαγορευτούν επίσης τα συστήματα εξ αποστάσεως βιομετρικής ταυτοποίησης, όπως η αναγνώριση προσώπου, με ορισμένες λιγοστές εξαιρέσεις» (Consilium Europa, 2024).
Παράλληλα, ο αμερικανικός κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται σε φάση ταχείας εξέλιξης, με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών (ΗΠΑ) να υιοθετεί διάφορες στρατηγικές και νομοθετικά μέτρα για να αντιμετωπίσει τόσο τις προκλήσεις όσο και τις ευκαιρίες που προκύπτουν από την τεχνολογία αυτή. Μια από τις κύριες πρωτοβουλίες είναι το Εκτελεστικό Διάταγμα που υπέγραψε ο Πρόεδρος Μπάιντεν το 2023. Το διάταγμα αυτό στοχεύει να ενισχύσει την ασφάλεια και την προστασία των δεδομένων, να προωθήσει την ισότητα και τα δικαιώματα των πολιτών, να στηρίξει τους καταναλωτές και τους εργαζόμενους, και να προάγει την καινοτομία και τον ανταγωνισμό (Whitehouse.gov, 2024) (Congressional Research Service, 2024). Επιπλέον, η Εθνική Πρωτοβουλία για την Τεχνητή Νοημοσύνη, που ξεκίνησε το 2021, συνεχίζει να συντονίζει τις δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης μεταξύ των πολιτικών και στρατιωτικών φορέων (Iapp, 2023). Επίσης, η Υπηρεσία Εμπορίου των ΗΠΑ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της υπεύθυνης καινοτομίας, καθώς και στη διασφάλιση της ασφάλειας και της διαφάνειας στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (U.S. Department of Commerce, 2024).
Υπάρχουν, επίσης, αρκετά νομοθετικά μέτρα που προτείνονται ή εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων πτυχών της τεχνητής νοημοσύνης. Για παράδειγμα, ο Νόμος για τη Διαφάνεια των Αλγορίθμων, ο οποίος επιδιώκει να ρυθμίσει τη χρήση αλγορίθμων σε πλατφόρμες, και ο Νόμος για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων, που απαιτεί αξιολογήσεις επιπτώσεων για συστήματα που χρησιμοποιούν AI (Iapp, 2023). Συνολικά, οι ΗΠΑ λαμβάνουν σημαντικά μέτρα για τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης, εστιάζοντας στην ισορροπία μεταξύ της καινοτομίας και της προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών, με στόχο να διασφαλίσουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα ωφελήσει την κοινωνία με ασφαλή και υπεύθυνο τρόπο. Οι πιθανές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης είναι πολυδιάστατες και περιλαμβάνουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις.
Πιο συγκεκριμένα, στις θετικές επιπτώσεις περιλαμβάνονται η αυτοματοποίηση και η αποδοτικότητα, όπου η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αυτοματοποιήσει επαναλαμβανόμενες και χρονοβόρες εργασίες, αυξάνοντας την αποδοτικότητα και επιτρέποντας στους ανθρώπους να επικεντρωθούν σε πιο δημιουργικές και πολύπλοκες δραστηριότητες (Manyika, et al., 2017). Όσον αφορά την υγεία και την ιατρική βελτιώνει την ιατρική διάγνωση, την εξατομικευμένη θεραπεία και την ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί, επίσης, να αναλύει μεγάλα σύνολα δεδομένων και να αναγνωρίζει πρότυπα που θα ήταν δύσκολο να εντοπιστούν από ανθρώπους (PSNet, 2019). Στον τομέα της εκπαίδευσης την εξατομικεύει ανάλογα με τις ανάγκες και τις ικανότητες κάθε μαθητή, με τη χρήση έξυπνων εκπαιδευτικών συστημάτων (Luckin, et al., 2016). Στις μεταφορές προσφέρει αυτόνομα οχήματα που θα μπορούσαν να μειώσουν τα ατυχήματα και να βελτιώσουν την κυκλοφορία (Litman, 2018). Επίσης, στην οικονομία και τις επιχειρήσεις υπάρχει ανάλυση μεγάλων δεδομένων για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων, βελτίωση των αλυσίδων εφοδιασμού και ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων (Brynjolffson & McAfee, 2014).
Απ’ την άλλη, οι αρνητικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν την ανεργία, καθώς ηαυτοματοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε απώλειες θέσεων εργασίας, ιδιαίτερα σε τομείς που βασίζονται σε επαναλαμβανόμενες εργασίες (Arntz, et al., 2016). Αρνητικές επιπτώσεις εντοπίζονται, επίσης, στην ασφάλεια και το απόρρητο καθώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραβιάσεις δεδομένων και παρακολούθηση, θέτοντας σε κίνδυνο την ιδιωτικότητα των πολιτών (Acquisti, et al., 2015). Προκύπτουν, φυσικά, και ηθικά ζητήματα, όπως η λήψη αποφάσεων από αυτόνομα συστήματα σε κρίσιμες καταστάσεις (π.χ. αυτόνομα οχήματα) και η χρήση τεχνητής νοημοσύνης σε στρατιωτικές εφαρμογές (Bostrom, 2014). Επιπλέον, προκύπτουν ζητήματα μεροληψίας και δικαιοσύνης, καθώς οι αλγόριθμοι της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να ενσωματώνουν και να αναπαράγουν προκαταλήψεις που υπάρχουν στα δεδομένα εκπαίδευσής τους, οδηγώντας σε άδικες αποφάσεις (O’ Neil, 2016).
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, συμπεραίνεται πως η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίσει πολλούς τομείς της κοινωνίας, αλλά η ανάπτυξη και η εφαρμογή της πρέπει να γίνεται με προσοχή, λαμβάνοντας υπόψη τις ηθικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.
Πηγές
Acquisti, A., Brandimarte, L., & Loewenstein, G. (2015). Privacy and human behavior in the age of information. Science, 347(6221), 509–514. https://doi.org/10.1126/science.aaa1465
Arntz, M., Gregory, T., & Zierahn, U. (2016). “The Risk of Automation for Jobs in OECD Countries: A Comparative Analysis”. OECD Social, Employment and Migration WorkingPapers, No. 189. Paris: OECD Publishing.
Bostrom, N. (2014). Superintelligence: Paths, dangers, strategies. Oxford University Press.
Brynjolffson, E. & McAfee, A. (2014). The Second Machine Age: Work, Progress, and Prosperity in a Time of Brilliant Technologies. US: Nortob & Company.
Congressional Research Service (2024). Highlights of the 2023 Executive Order on Artificial Intelligence for Congress. Διαθέσιμο σε: https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R47843#:~:text=URL%3A%20https%3A%2F%2Fcrsreports.congress.gov%2Fproduct%2Fpdf%2FR%2FR47843%0AVisible%3A%200%25%20
Consilium Europa (2024). Τεχνητή νοημοσύνη. Διαθέσιμο σε: https://www.consilium.europa.eu/el/policies/artificial-intelligence/
Iapp, (2023). US federal AI governance. Διαθέσιμο σε: https://iapp.org/resources/article/us-federal-ai-governance/
Litman, T. (2018). Autonomous Vehicle Implementation Predictions: Implications for Transport Planning. Victoria Transport Policy Institute. Διαθέσιμο σε: https://www.researchgate.net/profile/Mohamed_Mourad_Lafifi/post/How_to_plan_a_pilot_study_Survey_What_should_be_considered_or_included_in_the_pilot_study_plan_Pilot_study_is_in_relation_to_autonomous_vehicles/attachment/5aaae406b53d2f0bba584bf4/AS%3A604556601872385%401521148934756/download/Autonomous+Vehicle+Implementation+Predictions.pdf
Luckin, R., Holmes, W. (2016). Intelligence Unleashed: An argument for AI in Education. Διαθέσιμο σε: https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1475756/
Luckin, R., Holmes, W., Griffiths, M. & Forcier, L. B. (2016). Intelligence Unleashed: An Argument for AI in Education. London: Pearson.
Manyika, J. Chui M., Miremadi M., Bughin J., George K., Willmott P. & Dewhurst M. (2017). “A future that works: Automation, employment, and productivity”. McKinsey Global Institute. Διαθέσιμο σε: https://www.mckinsey.com/featured-insights/digital-disruption/harnessing-automation-for-a-future-that-works/de-DE
O’ Neil, C. (2016). Weapons of Math Destruction: How Big Data Increases Inequality and Threatens Democracy. Crown Publishing Group.
PSNet (2019). Deep Medicine: How Artificial Intelligence Can Make Healthcare Human Again. Διαθέσιμο σε: https://psnet.ahrq.gov/issue/deep-medicine-how-artificial-intelligence-can-make-healthcare-human-again
U.S. Department of Commerce (2024). Artificial Intelligence. Διαθέσιμο σε: https://www.commerce.gov/issues/artificial-intelligence
Whitehouse.gov (2024). Fact Sheet: Biden-Harris Administration Announces Key AI Actions Following President Biden’s Landmark Executive Order. Διαθέσιμο σε: https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2024/01/29/fact-sheet-biden-harris-administration-announces-key-ai-actions-following-president-bidens-landmark-executive-order/
Πηγή εικόνας: European Parliament (2024). EU AI Act: first regulation on artificial intelligence. Διαθέσιμη σε: https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20230601STO93804/eu-ai-act-first-regulation-on-artificial-intelligence