Γράφει η Μαρία Κουκουθάκη
Η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και οι επακόλουθες κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), και άλλες δυτικές χώρες, σηματοδότησαν μια σημαντική αλλαγή στις παγκόσμιες αλυσίδες ενεργειακού εφοδιασμού. Ο μετασχηματισμός του ενεργειακού τοπίου όχι μόνο άλλαξε τη δυναμική του εμπορίου, αλλά και επιτάχυνε τις αλλαγές πολιτικής που αποσκοπούν στη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ενεργειακής ασφάλειας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023).
Πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία ήταν ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 45% των εισαγωγών της το 2021 και το 15% το 2023 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023). Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν ως απάντηση στην εισβολή αποσκοπούσαν στον περιορισμό της ικανότητας της Ρωσίας να χρηματοδοτεί τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις μέσω των ενεργειακών εσόδων. Αυτές οι κυρώσεις περιλάμβαναν τη μείωση των αγορών φυσικού αερίου, την σταδιακή απαγόρευση των εισαγωγών πετρελαίου από την Ρωσία στην ΕΕ και την επιβολή ανώτατων ορίων τιμών στο ρωσικό αργό πετρέλαιο και στα πετρελαιοειδή.
Σε αντίποινα, η Ρωσία διέκοψε τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, οδηγώντας σε εκτίναξη των τιμών της ενέργειας και προκαλώντας την επείγουσα ανάγκη για εναλλακτικές πηγές. Χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο, όπως η Γερμανία και η Ιταλία, αντιμετώπισαν σημαντικές οικονομικές και βιομηχανικές διαταραχές.
Ως απάντηση στην κρίση, η ΕΕ επιτάχυνε τη μετάβασή της στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με στόχο να μειώσει την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια. Εφαρμόστηκαν διάφορες βασικές στρατηγικές όπως η διαφοροποίηση των προμηθευτών ενέργειας με αύξηση εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις Η.Π.Α, το Κατάρ και την Αυστραλία. Σε απάντηση στις δυσκολίες και τη διαταραχή της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόζει, επίσης, το σχέδιο REPowerEU για τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών ορυκτών καυσίμων.
Το REPowerEU, που ξεκίνησε τον Μάιο του 2022, βοηθά την ΕΕ να εξοικονομήσει ενέργεια, να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό εφοδιασμό και να παράγει καθαρή ενέργεια. Χάρη στο REPowerEU, η ΕΕ διασφάλισε τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ από ενεργειακές ελλείψεις, στήριξε την Ουκρανία αποδυναμώνοντας το πολεμικό κύρος της Ρωσίας, επιτάχυνε τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια και σταθεροποίησε τις τιμές (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023). Η ΕΕ δρομολόγησε το σχέδιο REPowerEU, με στόχο την ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 45% του ενεργειακού μείγματος έως το 2030. Επενδύσεις μεγάλης κλίμακας σε αιολική και ηλιακή ενέργεια έκαναν κάποιες χώρες της ΕΕ, όπως τη Γερμανία, την Ισπανία και τις Κάτω Χώρες να κατέχουν ηγετική θέση στις εγκαταστάσεις.
Ενώ η τάση της Ευρώπης προς την πράσινη κατεύθυνση προϋπήρχε του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, η κρίση επιτάχυνε την υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το 2024 το 48% του ενεργειακού μείγματος παραγωγής της ΕΕ αποτελούταν από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ υπήρξε μείωση στα ορυκτά καύσιμα στο 28%, το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί (Οικονομικός Ταχυδρόμος, 2025).
Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επενδύσει και σε ενεργειακές υποδομές, όπως η κατασκευή της πρώτης καινοτόμου υβριδικής διασύνδεσης στη Βαλτική Θάλασσα, η οποία θα επιτρέψει τη σύνδεση της Δανίας με τη Γερμανία και την ενσωμάτωση υπεράκτιων αιολικών πάρκων ισχύος 3 GW. Άλλα σχεδόν 33 εκατομμύρια ευρώ έχουν διατεθεί για κατασκευαστικά έργα, όπως το Δίκτυο του Δούναβη, ένα διασυνοριακό έργο έξυπνης ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ουγγαρίας και Σλοβακίας που θα ενσωματώσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και θα εξισορροπήσει το σύστημα πιο αποτελεσματικά (Ψαρά, 2023).
Καθώς η ΕΕ μειώνει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια, έχουν προκύψει νέες γεωπολιτικές συμμαχίες. Οι σημαντικότερες εξελίξεις περιλαμβάνουν την ενεργειακή συνεργασία ΗΠΑ-ΕΕ: Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν γίνει ο κύριος προμηθευτής LNG της Ευρώπης, με τις εξαγωγές να σημειώνουν υψηλό επίπεδο το 2023 (Ψαρά, 2023). Παράλληλα, η Ευρώπη εμβάθυνε τις σχέσεις προμήθειας πετρελαίου και φυσικού αερίου με χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (Energypress, 2024). Επιπλέον, έχουν γίνει συμφωνίες ανάμεσα στην Αφρική και την Ευρώπη για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η Ευρώπη έχει επενδύσει σε μεγάλης κλίμακας έργα ηλιακής και αιολικής ενέργειας στην Αφρική για την παροχή ενέργειας στην Ευρώπη (Energypress, 2024). Πέρα από την Ευρώπη, οι παγκόσμιες αγορές ενέργειας έχουν επίσης αλλάξει, με τη Ρωσία να εξάγει ορυκτά καύσιμα στην Κίνα και την Ινδία σε χαμηλότερες τιμές. Αυτή η διαφοροποίηση έχει αναδιαμορφώσει τους παγκόσμιους δρόμους εμπορίου ενέργειας και έχει εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών (Worldenergynews, 2024).
Η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από γεωπολιτικές εντάσεις και οικονομικές κυρώσεις οδήγησε σε βαθύ μετασχηματισμό των παγκόσμιων αλυσίδων ενεργειακού εφοδιασμού. Η στρατηγική στροφή της Ευρώπης προς τη διαφοροποίηση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μαζί με τις νέες ενεργειακές συμπράξεις, σηματοδοτεί μια μακροπρόθεσμη αναδιάρθρωση της αγοράς ενέργειας. Ενώ οι προκλήσεις εξακολουθούν να υφίστανται, η κρίση επιτάχυνε την αναπόφευκτη μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο και ασφαλές ενεργειακό σύστημα.
Βιβλιογραφία
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2023). REPowerEU Affordable, secure and sustainable energy for Europe. Διαθέσιμο σε: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/repowereu-affordable-secure-and-sustainable-energy-europe_en
Συμβούλιο Ευρωπαϊκής Ένωσης (2025). Τιμές ενέργειας και ασφάλεια εφοδιασμού. Διαθέσιμο σε: https://www.consilium.europa.eu/el/policies/energy-prices-and-security-of-supply
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2025). Η ΕΕ επενδύει πάνω από 1,2 δισ. ευρώ σε διασυνοριακές υποδομές συμβάλλοντας στην οικοδόμηση της Ενεργειακής μας Ένωσης και στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας. Βρυξέλλες. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_25_377
Οικονομικός Ταχυδρόμος (2025). “Φυσικό αέριο: Οι προκλήσεις στην Ευρώπη και η προσέγγιση της Μόσχας”. Διαθέσιμο σε: https://www.ot.gr/2025/03/10/energeia/fysiko-aerio/fysiko-aerio-oi-prokliseis-stin-eyropi-kai-i-proseggisi-tis-mosxas
Ψαρά, Μ. (2023). Βαθαίνει η ενεργειακή συνεργασία ΕΕ-ΗΠΑ. Euronews. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/my-europe/2023/04/04/vathainei-i-energeiaki-synergasia-eu-usa
Energypress (2024). Αφρική: Μια νέα ενεργειακή έκρηξη βρίσκεται σε εξέλιξη. Διαθέσιμο σε: https://energypress.gr/news/afriki-mia-nea-energeiaki-ekrixi-brisketai-se-exelixi
Worldenergynews (2025). Κίνα: Ο κορυφαίος εισαγωγέας ρωσικών ορυκτών καυσίμων το 2024. Διαθέσιμο σε: https://www.worldenergynews.gr/energeia/articles/563098/kina-o-koryfaios-eisagogeas-rosikon-orykton-kafsimon-to-2024
Πηγή Εικόνας: Bussiness Voice (2024). Καθαρή ενέργεια, καθαρό μέλλον: Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ισχυρός σύμμαχος για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Διαθέσιμη σε: https://businessvoice.gr/business-plus/opinion/741478/kathari-energeia-katharo-mellon-oi-ananeosimes-piges-energeias-ischyros-symmachos-gia-tin-antimetopisi-tis-klimatikis-krisis/