Γράφει η Παντελιάνα Παπαμιχάλη
O oρισμός του όρου “Τεχνητή Νοημοσύνη” είναι πολύπλοκος αλλά θα μπορούσε να αποδοθεί σύμφωνα με τον John Nilsson (2009, σ. 13) ως «η τεχνολογία η οποία δρα κατάλληλα και με προνοητικότητα στο περιβάλλον της» ενώ από την Ευρωπαϊκή Κομισιόν ορίζεται ως η τεχνολογία η οποία «παρουσιάζει νοημοσύνη με το να αναλύει το περιβάλλον της και λαμβάνοντας δράση με, ως ένα βαθμό, αυτονομία, για να πετύχει ορισμένους στόχους» (High-Level Expert Group on Artificial Intelligence, 2019, σ. 1). Άλλοι θεωρούν ότι ο κατάλληλος ορισμός θα ήταν πως η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι η τεχνολογία εκείνη που μιμείται την ανθρώπινη ευφυία (Sheikh, Prins, & Schrijvers, 2023, σ. 15).
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει κυριαρχήσει τα τελευταία χρόνια σε πολλούς τομείς, όπως για παράδειγμα το εμπόριο και η εκπαίδευση και κάνει συνεχώς αλματώδη βήματα, ενώ αναμένεται να αναπτυχθεί περεταίρω στο μέλλον. Η επικράτηση αυτή έχει δημιουργήσει νέες δυνατότητες αλλά και ανάγκη για ύπαρξη νέων κανονισμών και ρυθμίσεων για τη σωστή χρήση αυτής της νέας τεχνολογίας. Ο κανονισμός AI Act της Ευρωπαϊκής Ένωσης στοχεύει στην κάλυψη αυτού του πεδίου με σκοπό την υπεύθυνη χρήση του. Καθώς η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, θα ήταν σημαντική η εξέταση της στάσης και άλλων χωρών σχετικά με αυτή και των κατευθύνσεων που επιλέγουν αλλά και της επιρροής των αποφάσεων αυτών σε τομείς οι οποίοι επενδύουν στη νέα αυτή τεχνολογία, όπως το digital marketing.
Η πρόταση περί περιορισμών της τεχνητής νοημοσύνης (στο εξής AI) εισήχθη τον Απρίλιο του 2021 και είχε ως βασικό στόχο να κατηγοριοποιήσει τη χρήση του ΑΙ ανάλογα με τον κίνδυνο που θα προκαλούσε. Συγκεκριμένα δόθηκε ένα πλαίσιο στο οποίο υπογραμμίζονταν οι περιπτώσεις εκείνες, όπου η χρήση του ΑΙ θα ήταν ανεπίτρεπτη, υψηλού, χαμηλού και ελάχιστου κινδύνου (European Parliament, 2023). Το πλαίσιο αυτό αφορά κυρίως τους παρόχους, αυτούς που χρησιμοποιούν τα συστήματα ΑΙ όπως π.χ. οργανώσεις και εταιρίες αλλά και όσους εισάγουν συστήματα ΑΙ εκτός της ΕΕ προέλευσης, μέσα στην ΕΕ (IBM, 2024). Το πλαίσιο αυτών των κανονισμών άρχισε να είναι σε ισχύ επισήμως την 1 Αυγούστου του 2024 ενώ κατά το προσεχές χρονικό διάστημα θα εφαρμοστούν περισσότερα άρθρα του κανονισμού αυτού. Σύμφωνα με το νομοθετικό αυτό πλαίσιο, απαγορευμένες είναι οι χρήσεις που αποσκοπούν σε χειραγώγηση συμπεριφοράς, κοινωνική βαθμολόγηση και μη επιτρεπόμενη παρακολούθηση με αναγνώριση προσώπου. Η κατηγοριοποίηση σε εφαρμογές υψηλού κινδύνου αφορά τη χρήση σε ιατρικές διαγνώσεις, αυτόματη οδήγηση, κρίσιμες υποδομές όπως οι υποδομές υγείας και διαχείρισης δικτύων ενέργειας, συστημάτων μεταφορών, στην εκπαίδευση αλλά και στoν τομέα των προσλήψεων (European Commission, 2023).
Σημαντική είναι σε αυτό το σημείο η αναφορά στους κανονισμούς σχετικά με το ΑΙ άλλων σημαντικών δυνάμεων για να εξαχθεί μια συνολική εικόνα των σχετικών κινητοποιήσεων του νομικού συστήματος.
Οι Η.Π.Α δεν έχουν, ως ομοσπονδιακό κράτος προς το παρόν κάποιο νομικό κανονισμό που να αναφέρεται στο AI. Παρόλα αυτά, έχουν γίνει ήδη βήματα και κάποιες κινήσεις από την Αμερική αναφορικά με αυτόν το σκοπό. Συγκεκριμένα, το National Artificial Intelligence Initiative Act of 2020 (NAII), το οποίο είναι ένα πλαίσιο πολιτικής για το ΑΙ, αναφέρεται σε αυτό, αλλά με κύριο στόχο όχι τόσο τον περιορισμό του, όσο την ενίσχυση της έρευνας για την ανάπτυξη του (Software Improvement Group, 2024). Ένα άλλο καθοδηγητικό έγγραφο το οποίο δημοσιεύτηκε από το Office of Science and Technology Policy (OSTP), σχετικό με το ΑΙ, είναι το Blueprint for an AI Bill of Rights. Το συγκεκριμένο έγγραφο στρέφει την προσοχή στην ανάγκη ελέγχου της ανάπτυξης του ΑΙ. Συγκεκριμένα, το Blueprint for an AI Bill of Rights θέτει ως στόχο την προστασία των πολιτών από αλγοριθμικές διακρίσεις, διασφαλίζοντας ότι τα συστήματα AI λειτουργούν χωρίς προκαταλήψεις. Επιπλέον, επιδιώκει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα αυτών των συστημάτων, ώστε να είναι αξιόπιστα και ικανά να εξυπηρετήσουν τις ανθρώπινες ανάγκες. Παράλληλα, τονίζει τη σημασία της διαφάνειας στη δημιουργία και χρήση του ΑΙ. Ένας ακόμη στόχος είναι η προστασία της ιδιωτικότητας, μέσω της ασφαλούς διαχείρισης και προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Τέλος, έχει ως στόχο τη διασφάλιση της ελευθερίας και την αυτονομία των χρηστών μη επιτρέποντας τις επιπλέον παρεμβάσεις του ΑΙ από αυτές που είναι απαραίτητες και επιθυμητές από το χρήστη (The White House, χ.χ.). Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει κάποια νομοθεσία που να επιβάλλει τα παραπάνω στις Η.Π.Α ως σύνολο.
Σημαντικά βήματα, με περισσότερη συνοχή έχουν γίνει από τις Πολιτείες Μέριλαντ, Καλιφόρνια και Κολοράντο. Αξίζει να σημειωθεί πως το πλαίσιο όπου έχει θεσπίσει η πολιτεία του Κολοράντο έχει δανειστεί σημεία από το AI act της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι εξαιρετικής σημασίας να αναφερθούν συνοπτικά τα βασικά του σημεία. Έχει ως άξονες τη διαφάνεια και τη μείωση των κινδύνων για συστήματα υψηλού ρίσκου. Απαιτεί από τους προγραμματιστές να τεκμηριώνουν τη χρήση δεδομένων, να αναγνωρίζουν πιθανούς κινδύνους και να υιοθετούν διαδικασίες μείωσης διακρίσεων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, γίνεται ρητό πως οι επιχειρήσεις θα πρέπει να μην παραλείπουν την ενημέρωση των καταναλωτών αλλά και να συμμορφώνονται με τα διεθνή πρότυπα διαχείρισης κινδύνου (Software Improvement Group, 2024).
Σημαντική κρίνεται και η εξέταση των κινήσεων μιας άλλης υπερδύναμης του σήμερα, της Κίνας. Η Κίνα είναι από τις πρώτες χώρες που εφάρμοσαν κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη χρήση του ΑΙ. Σε γενικές γραμμές αφορούν την προστασία προσωπικών δεδομένων, τη διασφάλιση της εθνικής ασφάλειας αλλά και τη ρύθμιση των αλγοριθμικών συστάσεων. Βασικοί στόχοι είναι η διασφάλιση της διαφάνειας αλλά και η αποτροπή όποιου είδους διακρίσεων. Άλλα θέματα τα οποία αναφέρονται στο νομοθετικό πλαίσιο της Κίνας αφορούν τη χρήση προσωπικών δεδομένων και την προστασία του χρήστη σε αυτές τις περιπτώσεις. Σημαντικό είναι πως καλύπτει ειδικές εφαρμογές στις οποίες είναι επικίνδυνη η χρήση του ΑΙ, όπως σε ιατρικά ή δικαστικά θέματα και καθορίζει αυστηρές κυρώσεις για παραβιάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, από την άλλη η συνεργασία για την ανάπτυξη της νέας αυτής τεχνολογίας είναι κάτι που δεν παραλείπεται (Drafting Expert Group, 2024). Τα νομοθετικά αυτά πλαίσια επηρεάζουν άμεσα πλήθος δραστηριοτήτων. Μια εξ΄ αυτών είναι η βιομηχανία του digital marketing. Σημαντική είναι η εξέταση των αλλαγών που αφορούν τον εν λόγω κλάδο υπό το πρίσμα των νομοθετικών αυτών πλαισίων.
Οι νέοι κανονισμοί για τo AI στην ΕΕ και την Καλιφόρνια επηρεάζουν το τομέα του digital marketing, καθώς δίνουν προτεραιότητα στην προστασία των δεδομένων αλλά και στη διαφάνεια των διαδικασιών. Συγκεκριμένα, οι εταιρείες που χρησιμοποιούν το ΑΙ για την επίτευξη της εξατομίκευσης με απώτερο σκοπό την απήχηση και την αύξηση των πωλήσεων, πλέον χρειάζονται ρητή συγκατάθεση για τη συλλογή δεδομένων. Επιπλέον, πρέπει να αποκαλύπτουν πώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι που στοχεύουν τους καταναλωτές. Οι χρήστες, παράλληλα, έχουν δικαίωμα να εξαιρεθούν από αποφάσεις οι οποίες προκύπτουν αυτόματα μέσω της συλλογής δεδομένων. Ένα σημαντικό στοιχείο το οποίο νομοθετείται είναι η έμφαση στην κυβερνοασφάλεια, ώστε να αποφεύγονται διαρροές προσωπικών δεδομένων των χρηστών τα οποία συλλέγονται από εταιρίες (Reactionpower, 2024).
Εν κατακλείδι, το AI Act της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι αντίστοιχες νομοθετικές προσπάθειες παγκοσμίως αναδεικνύουν την ανάγκη για υπεύθυνη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Πολλοί νόμοι και νομικά πλαίσια σχετικά με το ΑΙ δεν έχουν τεθεί σε ισχύ ακόμα, αλλά αναμένεται να τεθούν κατά τους επόμενους μήνες ή και χρόνια. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει την περεταίρω οριοθέτηση του ΑΙ αλλά και τη συνετότερη χρήση του η οποία θα γίνεται με γνώμονα την εξυπηρέτηση των ανθρώπων με διαφάνεια και σεβασμό προς την ιδιωτικότητα. Οι επιπτώσεις στους τομείς όπως το digital marketing είναι άμεσες, καθώς οι επιχειρήσεις καλούνται να ακολουθήσουν νέους κανόνες που ενισχύουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζουν την ιδιωτικότητα. Παράλληλα, αναμένεται και η περεταίρω ανάπτυξη του ΑΙ η οποία είναι ένα τεχνολογικό επίτευγμα μεγάλης σημασίας, που, όμως θα λειτουργήσει σωστότερα και αποτελεσματικότερα κάτω από νόμους οι οποίοι τοποθετούν στο κέντρο το άτομο και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βιβλία
Nilsson, N. J. (2009). The Quest for Artificial Intelligence. Cambridge: Cambridge University Press.
Sheikh, H., Prins, C., Schrijvers, E. (2023). Artificial Intelligence: Definition and Background. Mission AI. Research for Policy. (σ. 15-42). Springer, Cham. Διαθέσιμο στο: https://doi.org/10.1007/978-3-031-21448-6_2
Επιστημονικά άρθρα
Drafting Expert Group. (2024). Artificial Intelligence Law of the People’s Republic of China (Draft for Suggestions from Scholars [PDF]. Digital Rule of Law Institute at East China University of Political Science and Law. Διαθέσιμο στο: https://mp.weixin.qq.com/s/2i9zAXJ5dJKlKNMf4ppUDw)
High-Level Expert Group on Artificial Intelligence (AI HLEG). (2019). A definition of AI: Main capabilities and scientific disciplines. European Commission. Διαθέσιμο στο: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/high-level-expert-group-artificial-intelligence
Πρωτογενείς πηγές
European Commission. (2023). The EU AI Act’s Risk-Based Approach: High-Risk Systems and What They Mean for Users. Futurium
European Parliament. (1 Ιουνίου, 2023). EU AI Act: First regulation on artificial intelligence. Διαθέσιμο στο: https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20230601STO93804/eu-ai-act-first-regulation-on-artificial-intelligence
The White House. (χ.χ.). Blueprint for an AI Bill of Rights. Office of Science and Technology Policy. Διαθέσιμο στο: https://www.whitehouse.gov/ostp/ai-bill-of-rights/
Ειδησεογραφικά άρθρα
Kosinski, M. Scapicchio, (20 Σεπτεμβρίου, 2024). EU AI Act. IBM. Διαθέσιμο στο: https://www.ibm.com/topics/eu-ai-act
Software Improvement Group. (2024). US AI legislation overview. Software Improvement Group. Διαθέσιμο στο: https://www.softwareimprovementgroup.com/us-ai-legislation-overview/
Ogwa. (18, Νοεμβρίου, 2024.). AI and digital marketing. Reactionpower. Διαθέσιμο στο: https://reactionpower.com/ai-and-digital-marketing/
Πηγή εικόνας: Marques, O. (χ.χ). Τεχνητή Νοημοσύνη και Ε.Ε. SOPA Images, LightRocket Getty Images