Γράφει ο Aλοήσιος-Νικόλαος Αρβανίτης
Σε μια εποχή όπου το διάστημα είναι ένας τομέας υψίστης σημασίας για την εθνική ασφάλεια, την οικονομική ανάπτυξη και την τεχνολογική πρόοδο, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (εφεξής ΗΠΑ) αντιμετωπίζουν μια σειρά σύνθετων απειλών για τα συμφέροντά τους. Από την αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος και τον κίνδυνο από κρατικούς και μη κρατικούς παράγοντες έως και τα κενά στο ρυθμιστικό καθεστώς, οι προκλήσεις είναι σύνθετες και αναπόφευκτες. Η ανάγκη για τεχνολογική πρόοδο, διεθνή σύμπραξη και ευέλικτο σχεδιασμό γίνεται όλο και πιο επιτακτική, καθώς το διάστημα ανοίγεται ως μια νέα πλατφόρμα ανταγωνισμού και συνεργασίας.
Ειδικότερα, υπάρχουν ζητήματα που περιλαμβάνουν ανησυχίες κρατικών και μη κρατικών φορέων. Τα κενά πολιτικής και κανονιστικών ρυθμίσεων στο σύστημα που αφορούν τον τομέα, θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των συμφερόντων τους, καθώς το διάστημα θεωρείται ολοένα και περισσότερο βασικός παράγοντας για την εθνική ασφάλεια, την οικονομική και την τεχνολογική ανάπτυξη (Bateman, 2024).
Μεταξύ των πιο δύσκολων προβλημάτων στην επιδίωξη της διαστημικής ασφάλειας των ΗΠΑ είναι οι απειλές με τη μορφή κρατών και άλλων μη κρατικών φορέων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχονται απειλές για παρέμβαση και καταστροφή δορυφόρων που τους ανήκουν, συμπεριλαμβανομένων άλλων αντιδορυφορικών όπλων, που βρίσκονται υπό ανάπτυξη και είναι ικανά να καταστρέψουν δορυφόρους στο πλαίσιο των προγραμμάτων που αναπτύσσουν μεγάλες χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία (Bateman, 2024). Τέλος, το ενδεχόμενο μιας σύγκρουσης στο διάστημα εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την ευπάθεια των δορυφόρων, οι οποίοι είναι κρίσιμοι για την επικοινωνία, την πλοήγηση, τις πληροφορίες και την επιτήρηση.
Μια άλλη σημαντική πρόκληση είναι η συσσώρευση διαστημικών απορριμμάτων σε τροχιά γύρω από τη Γη. Με την αύξηση της ανθρώπινης δραστηριότητας, τα υπολείμματα παλαιών δορυφόρων, βαθμίδες πυραύλων και άλλα θραύσματα από συγκρούσεις και εκρήξεις έχουν συσσωρευτεί γύρω από τη Γη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ESA (European Space Agency), πάνω από 34.000 κομμάτια με διάμετρο μεγαλύτερη από 10 εκατοστά, καθώς και εκατομμύρια θραύσματα μικρότερου μεγέθους, αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για τους επιχειρησιακούς δορυφόρους (Bateman, 2024).
Τα διαστημικά απορρίμματα δεν απειλούν μόνο τους δορυφόρους των ΗΠΑ αλλά και εκείνους των διεθνών εταίρων τους. Μια τέτοια καταστροφική σύγκρουση με τα συντρίμμια θα ισοδυναμούσε με την καταστροφή ορισμένων πολύ σημαντικών στοιχείων, που μεταφράζεται σε απώλεια δεδομένων και δυνατοτήτων απαραίτητων για την εθνική ασφάλεια (Bateman, 2024). Εκτός αυτού, το γεγονός αυτό αυξάνει τη συμφόρηση των δορυφόρων και επομένως είναι επιρρεπής σε διάφορα περιστατικά σύγκρουσης. Η ανησυχία για τη διαχείριση των διαστημικών απορριμμάτων είναι σε μεγάλο βαθμό ένα ζήτημα χωρίς καλές διεθνείς ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση τους (Harrison, R. M., & Garretson, P. A., 2023).
Εξίσου ανησυχητικά είναι τα προβλήματα σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών και τις βέλτιστες πρακτικές μεταξύ των εθνών. Η έλλειψη διαφάνειας στις διαστημικές δραστηριότητες θα μπορούσε να οδηγήσει σε λανθασμένη αντίληψη και λανθασμένους υπολογισμούς με αποτέλεσμα την ύπαρξη εντάσεων μεταξύ των χωρών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να πρωτοστατήσουν στην προτροπή για διεθνή συζήτηση και συνεργασία με σκοπό τον καθορισμό κανόνων και κατευθυντήριων γραμμών που προωθούν την ασφάλεια και την προστασία στο διάστημα (Harrison, R. M., & Garretson, P. A., 2023).
Η ταχέως εξελισσόμενη διαστημική τεχνολογία ξεπερνά τα τρέχοντα νομικά και κανονιστικά πλαίσια που έχουν αναπτυχθεί για τη ρύθμιση της διαστημικής δραστηριότητας. Η σημαντικότερη διεθνής συμφωνία για το διάστημα μέχρι σήμερα, η Συνθήκη για το Διάστημα του 1967, απέτυχε να παράσχει τις προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων που αντιμετωπίζει το διάστημα, όπως η στρατιωτικοποίηση και ο έλεγχος της διαστημικής κίνησης. Με την είσοδο πολλών νέων φορέων, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών, στο διάστημα, η αναθεώρηση και τροποποίηση των κανονισμών καθίσταται επιτακτική ανάγκη (Harrison, R. M., & Garretson, P. A., 2023).
Αυτό που απαιτείται, επομένως, είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της διαστημικής ασφάλειας με την ανάλογη καταλληλόλητα μέσω μιας συνολικής δέσμης στρατηγικών και απαντήσεων για την ασφάλεια σε αυτόν τον κρίσιμα σημαντικό τομέα. Οι στρατηγικές περιλαμβάνονται στο πλαίσιο μιας πολιτικής εθνικής ασφάλειας, της διεθνούς συνεργασίας και των τεχνολογικών εξελίξεων που απαιτούνται για την υποστήριξη της ανθεκτικότητας και της αποτροπής στο διάστημα (Harrison, R. M., & Garretson, P. A., 2023).
Η κυβέρνηση προσπάθησε να καλύψει ορισμένα από τα κενά με τη δημιουργία της Διαστημικής Δύναμης και την υιοθέτηση νέων πολιτικών. Η Διαστημική Δύναμη έγινε ένας νέος, ξεχωριστός κλάδος των Ενόπλων Δυνάμεων το 2019 με κύριες αποστολές την προστασία των εθνικών συμφερόντων στο διάστημα, την παρακολούθηση πιθανών απειλών και την ανάπτυξη της ικανότητας αποτροπής διαστημικών απειλών (Harrison, R. M., & Garretson, P. A., 2023). Είναι υπεύθυνη για την οργάνωση, την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των στρατιωτικών διαστημικών δυνάμεων για την προστασία των συμφερόντων των ΗΠΑ. Μαζί με τη Διαστημική Δύναμη, οι ΗΠΑ έχουν τονίσει την ανάγκη για την ανάπτυξη μιας εθνικής διαστημικής στρατηγικής βασισμένη στην αποτροπή και την άμυνα. Επίσης, σημειώθηκε πως η διαστημική αρχιτεκτονική που αποκαλύφθηκε πρέπει να είναι αρκετά ανθεκτική ώστε να απορροφά κάθε μορφή απειλής και να είναι σε θέση να ενεργεί. Υπογραμμίζεται, ότι οι προηγμένες δυνατότητες που περιλαμβάνουν συστήματα προειδοποίησης για πυραύλους και δορυφορικές επικοινωνίες είναι απαραίτητες, ώστε οι στρατιωτικές επιχειρήσεις να μην υποβαθμίζονται ποτέ στην απόδοσή τους, ακόμη και σε περίπτωση κρίσης στο διάστημα (Harrison, R. M., & Garretson, P. A. 2023).
Ταυτόχρονα δρομολογήθηκε και νέα πολιτική για τη ρύθμιση της διαστημικής κίνησης, όπως είναι η προστασία από συγκρούσεις μεταξύ δορυφόρων, η διαχείριση των διαστημικών απορριμμάτων και η καθιέρωση λογοδοσίας και διαφάνειας στη διαστημική δραστηριότητα. Οι πολιτικές αυτές ήταν αποτέλεσμα κοινής προσπάθειας του Υπουργείου Άμυνας και του Υπουργείου Εξωτερικών και υποστηρίχθηκαν από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA). Η διεθνής συνεργασία αποτελεί καθοριστικό στοιχείο για την υποστήριξη αυτών των πολιτικών και την ανάπτυξη μιας κοινής πλατφόρμας για την αντιμετώπιση του δυναμισμού των διαστημικών δραστηριοτήτων (Bateman 2024). Οι περισσότερες εκ των οποίων, επικεντρώθηκαν στη διαχείριση της διαστημικής κίνησης. Αυτές απαιτούν συμπλήρωση μέσω της διεθνούς συνεργασίας για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου που θα μπορεί να συμβαδίζει με το δυναμισμό των διαστημικών δραστηριοτήτων (Bateman, 2024).
Λόγω του διεθνούς χαρακτήρα των διαστημικών δραστηριοτήτων, κανένα έθνος δεν καταφέρνει να βρει λύσεις για όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η διαστημική ασφάλεια. Τον ηγετικό ρόλο κατέχουν οι ΗΠΑ, καθώς πράττουν για έναρξη της θέσπισης κανόνων και συμφωνιών που θα διέπουν τη χρήση του διαστήματος μεταξύ άλλων. Συγκεκριμένα, μέσω των υφιστάμενων συνθηκών, όπως η Συνθήκη για το Διάστημα και η Σύμβαση για την Καταγραφή των Αντικειμένων που εκτοξεύονται στο Διάστημα (Space News 2024). Με αυτά τα πλαίσια ως βάση, θα συμμετάσχουν ενεργά σε όλες τις συζητήσεις που αποσκοπούν στην ανάπτυξη νέων διεθνών προτύπων υπεύθυνης συμπεριφοράς στο διάστημα. Για παράδειγμα, οι λεγόμενες «Συμφωνίες Άρτεμις» προωθούν τις αρχές της ειρηνικής εξερεύνησης του διαστήματος, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία των εθνών και θέτοντας παράλληλα όρια για υπεύθυνες πρακτικές (Space News, 2024).
Άλλο ένα κρίσιμο στοιχείο αυτής της παγκόσμιας συνεργασίας, είναι η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με το SSA (Social Security Administration). Οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει μερικά πολύ εξελιγμένα συστήματα εντοπισμού, που παρακολουθούν αντικείμενα στο διάστημα και η διάδοση αυτών των πληροφοριών μπορεί να βοηθήσει το κράτος, που μοιράζεται τις πληροφορίες να μειώσει τον σχετικό κίνδυνο από τα διαστημικά σκουπίδια και την πιθανή σύγκρουση. Προγράμματα συνεργασίας, όπως η Ένωση Διαστημικών Δεδομένων, θα επιφέρουν κάποια διαφάνεια στη λειτουργία των δορυφόρων και θα αυξήσουν τη συνολική ασφάλεια των διαστημικών δραστηριοτήτων (Colucci, 2022).
Η τεχνολογική ανάπτυξη αποτελεί αναγκαία επιλογή για την αντιμετώπιση των αναδυόμενων απειλών για τα διαστημικά περιουσιακά στοιχεία των Ηνωμένων Πολιτειών. Η κυβέρνηση και οι ιδιωτικές βιομηχανίες πραγματοποιούν τις επενδύσεις που απαιτούνται για την ενίσχυση των δορυφορικών συστημάτων και την αμυντική λειτουργία των δυνατοτήτων τους (Moltz, 2019). Αυτές περιλαμβάνουν καινοτομίες όπως η σκλήρυνση των δορυφόρων δηλαδή, ο σχεδιασμός των δορυφόρων έτσι ώστε να επιβιώνουν από επιθέσεις ή παρεμβολές.
Η προηγμένη διαστημική επιτήρηση θα βελτιώσει την ικανότητα των ΗΠΑ να παρακολουθούν και να προβλέπουν όλα τα είδη πιθανών απειλών. Από την άλλη πλευρά, η SSA θα επέτρεπε την έγκαιρη προειδοποίηση για σύγκρουση με διαστημικά απορρίμματα ή εχθρικές ενέργειες, ώστε να προστατεύονται εγκαίρως τα περιουσιακά στοιχεία (Mirmina, 2022).
Σημαντική θα ήταν και η αξιοποίηση της κυβερνοασφάλειας στο διάστημα. Ο κόσμος εξαρτάται όλο και περισσότερο από τη δορυφορική τεχνολογία, με αποτέλεσμα να γίνεται όλο και πιο ευάλωτος σε μια επίθεση μέσω κυβερνητικών επιθέσεων. Εστιάζοντας στην κυβερνοασφάλεια θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι η ακεραιότητα της δορυφορικής επικοινωνίας και των δεδομένων δεν θα παραβιαστεί. Τα συστήματα που μπορούν να λειτουργούν συνεχώς θα πρέπει να είναι ανθεκτικά και ισχυρά έναντι των κινδύνων κυβερνητικών επιθέσεων (Johnson-Freese 2016).
Επιπροσθέτως, θα πρέπει να σχεδιαστεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής, που θα μπορούσε να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις διάφορες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η διαστημική ασφάλεια και σε αυτές, που πρόκειται να αντιμετωπίσει. Τα στοιχεία της αποτροπής, της ανθεκτικότητας και της διεθνούς συνεργασίας θα αποτελούσαν ένα τέτοιο ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής. Πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν ο μοναδικός χαρακτήρας του διαστήματος, το οποίο είναι ταυτόχρονα στρατιωτικοποιημένο και εμπορευματοποιημένο (Mirmina, 2022).
Τέλος, η ασφάλεια στο διάστημα θα μπορούσε να βελτιωθεί δραστικά με τη συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Η σύμπραξη αυτών θα επέτρεπε στην κυβέρνηση να αξιοποιήσει τις τελευταίες τεχνολογίες και δυνατότητες που έχουν αναπτυχθεί στον εμπορικό διαστημικό τομέα, βελτιώνοντας έτσι την ευελιξία και την ανταπόκριση στις διαστημικές επιχειρήσεις (Mirmina, 2022).
Το διάστημα έχει καταστεί κεντρικό πεδίο εθνικής ασφάλειας, οικονομικής επιτυχίας και τεχνολογικής πρωτοπορίας, ωστόσο η Αμερική αντιμετωπίζει ορισμένα πολύ σοβαρά προβλήματα. Η Κίνα και η Ρωσία στρατιωτικοποιούν με ταχείς ρυθμούς το διάστημα, ενώ η πυκνότητα των διαστημικών απορριμμάτων που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη γη αυξάνει τον κίνδυνο θανατηφόρων συγκρούσεων, διαταράσσοντας τις δορυφορικές επικοινωνίες και την ασφάλεια των δεδομένων. Η τεχνολογική καινοτομία, η ενίσχυση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα αποτελούν βασικούς πυλώνες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων. Η αύξηση της διαστημικής δύναμης, η υιοθέτηση ολοκληρωμένων προσεγγίσεων και μιας στρατηγικής, που περιλαμβάνει την αποτροπή, την ανθεκτικότητα και την παγκόσμια συνεργασία κρίνεται επιτακτική, για να καταστεί δυνατή η ασφάλεια των ΗΠΑ στην εξελισσόμενη διαστημική εποχή.
Βιβλιογραφία/Πηγές
Bateman, A. (2024). Weapons in Space: Technology, Politics, and the Rise and Fall of the Strategic Defense Initiative. MIT Press.
Colucci, L. C. (2022). The United States Space Force: Grand Strategy and U.S. National Security. ABC-CLIO.
Gheorghe, A. V., Keskin, O. F., & Tatar, U. (2020). Space Infrastructures: From Risk to Resilience Governance. IOS Press.
Harrison, R. M., & Garretson, P. A. (2023). The Next Space Race: A Blueprint for American Primacy. ABC-CLIO.
Johnson-Freese, J. (2016). Space Warfare in the 21st Century: Arming the Heavens. Taylor & Francis.
Lubis, A. F. (2023). The Right to a Fair Trial: Comparative Analysis of International Human Rights Standards. The Easta Journal Law and Human Rights.
Mirmina, S. A., & Schenewerk, C. (2022). International Space Law and Space Laws of the United States. Edward Elgar Publishing Limited.
Moltz, J. C. (2019). The Politics of Space Security: Strategic Restraint and the Pursuit of National Interests. Stanford University Press.
Oswald Spring, Ú., & Brauch, H. G. (2021). Decolonizing Conflicts, Security, Peace, Gender, Environment and Development in the Anthropocene. Cham Switzerland: Springer.
Zwart, M. de, & Henderson, S. (2021). Commercial and Military Uses of Outer Space. Singapore: Springer Nature Singapore: Imprint: Springer.
American Security Project. (2014). National Security and America’s Space Challenge. Διαθέσιμο σε: https://www.americansecurityproject.org/national-security-and-americas-space-challenge
Delgado López, L., & Valdivia Cerda, V. (2024). Space security in the Americas can no longer go overlooked. Space news. Διαθέσιμο σε: https://spacenews.com/space-security-americas-no-longer-overlooked
Hays, P. (2024). The Spacepower Needed to Secure Space and Improve U.S. National Security. csis. Διαθέσιμο σε: https://www.csis.org/analysis/spacepower-needed-secure-space-and-improve-us-national-security
U.S. Department of Defense. (2022). Defense Intelligence Agency Briefing on Challenges to Security in Space. Διαθέσιμο σε: https://www.defense.gov/News/Transcripts/Transcript/article/2999083/defense-intelligence-agency-briefing-on-challenges-to-security-in-space-2022
Πηγή εικόνας: Starling, C., Massa, M., Mulder, M. & Siegel, J. (11 Απριλίου 2021).The future of security in space: A thirty-year US strategy. Atlantic council Διαθέσιμο σε: https://www.atlanticcouncil.org/content-series/atlantic-council-strategy-paper-series/the-future-of-security-in-space