Γράφει ο Μάριος Ρούσσος
Την 14η Σεπτεμβρίου, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, απηύθυνε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την ετήσια ομιλία της για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) το 2022, σε μια περίοδο που οι Ευρωπαίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν φλέγοντα ζητήματα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι επιπτώσεις του, η ενεργειακή κρίση, αλλά και πλήγματα στο δημοκρατικό οικοδόμημα. Παρά τα εμπόδια, η Πρόεδρος παρουσίασε ένα πλάνο δράσης με στόχο τη θωράκιση της ένωσης από τις κρίσεις με στόχο την ενίσχυση της θέση της στο μέλλον.
Όπως ήταν αναμενόμενο, μεγάλο μέρος της ομιλίας της επικεντρώθηκε στην κατάσταση στην Ουκρανία, με την παρουσία της πρώτης κυρίας της χώρας, Ολένα Ζελένσκα. Μέσα από μια περιγραφή απάνθρωπων καταστάσεων διαγράφεται η ζοφερή πραγματικότητα που καλείται η Ευρώπη να αντιμετωπίσει. Χαρακτηριστικά τόνισε ότι η ΕΕ θα παραμείνει μόνιμος αρωγός και σύμμαχος της Ουκρανίας, επιδεικνύοντας αλληλεγγύη στον ουκρανικό λαό με οικονομική, ανθρωπιστική και διπλωματική στήριξη. Συγκεκριμένα, η ΕΕ δεσμεύτηκε να βοηθήσει με ένα πακέτο στήριξης 100 εκ. ευρώ για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων σχολείων. Ωστόσο, δεν έγινε μνεία σε πρόσθετη αμυντική βοήθεια.
Σε αυτό το σημείο της δόθηκε η ευκαιρία για μια αυτοκριτική της ένωσης στην κρίση του 2007 που ήταν ένα μάθημα ώστε η Ευρώπη να μην επαναλάβει τα ίδια λάθη. Αποτέλεσμα αυτού, όπως και στην πανδημία, έτσι και στην παράνομη ρωσική εισβολή, η ενωμένη Ευρώπη αντέδρασε άμεσα και συντονισμένα. Η ομόφωνη επιβολή οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, σύμφωνα με την Πρόεδρο, έχει επιτέλους σημαντικό αντίκτυπο ώστε να χαρακτηρίζει τη ρωσική οικονομία σε κατάσταση λήθης. Όπως τόνισε, αυτές οι κυρώσεις «ήρθαν για να μείνουν», διότι η Ευρώπη δεν πρόκειται να ακολουθήσει την πολιτική του καθησυχασμού -όπως έγινε πριν από το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου.
Παράλληλα, οι γεωστρατηγικές εξελίξεις ενθάρρυναν την Ουκρανία να ενισχύσει τις σχέσεις της με την ευρωπαϊκή οικογένεια των 27, σε επίπεδο ενεργειακής διασύνδεσης καθώς και ενδεχόμενης συμμετοχής στην ενιαία αγορά. Αυτή η γεωστρατηγική αλλαγή στρέφει το βλέμμα στην επέκταση της ευρωπαϊκής οικογένειας στην ανατολική γειτονία, σε χώρες όπως η Γεωργία και η Μολδαβία και προς τα δυτικά Βαλκάνια.
Ωστόσο, το μέλλον διαφαίνεται δύσβατο. Ένα σημαντικό τροχοπέδη είναι η ενεργειακή κρίση ως επακόλουθο της εξάρτησης κατά 40% από τη ρωσική ενέργεια για το 2021. Για την αντιμετώπιση της κρίσης, η φον ντερ Λάιεν πρότεινε τα εξής μέτρα: 80% πληρότητα στα αποθέματα ενέργειας, διαφοροποίηση των εισαγωγών ενέργειας με έμφαση στις έμπιστες χώρες εταίρους, μείωση της κατανάλωσης στις ώρες αιχμής, όριο στα κέρδη των εταιρειών ενέργειας με στόχο τη δίκαιη κοινωνική κατανομή τους και τέλος αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του υδρογόνου ως καύσιμα. Τα παραπάνω μέτρα εγγράφονται στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτονομίας μέσω ισορροπημένων συμφωνιών.
Κατά τη διάρκεια των παραπάνω δομικών αλλαγών στην αγορά της ενέργειας, τόνισε, δεν θα πρέπει να λησμονηθούν οι περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, δεδομένου ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει άμεσα νοικοκυριά κι επιχειρήσεις. Ενδεικτικά, οι εκτεταμένες περίοδοι ξηρασίας ή οι ασυνήθιστες βροχοπτώσεις ή ακόμα και οι πυρκαγιές στη νότια Ευρώπη δημιουργούν ένα αίσθημα αβεβαιότητας με άμεσο αντίκτυπο στη ζωή όλων μας.
Παράλληλα, στη σκιά της πανδημίας, οι ευρωπαϊκές οικονομίες βρίσκονται σε τροχιά ανάκαμψης ύστερα από την ύφεση, όπως δήλωσε. Για την ενίσχυση αυτής της ανάκαμψης θα πρέπει να δοθεί έμφαση στο τρίπτυχο: σταθερότητα για τις επιχειρήσεις, εξειδικευμένη εργατική δύναμη και εξασφάλιση των αναγκαίων πρώτων υλών (π.χ. λίθιο). Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η ΕΕ θα προβεί σε στρατηγικές επενδύσεις σε τομείς-κλειδιά όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός, ενώ θα θεσπίσει μέτρα για τη διευκόλυνση της διασυνοριακής επιχειρηματικής δραστηριότητας. Επίσης, θα πρέπει να εξυγιανθεί το δημόσιο χρέος σε βιώσιμα επίπεδα. Τέλος, αναφορικά με τις πρώτες ύλες, η Πρόεδρος δεσμεύτηκε ότι θα προχωρήσει τις εμπορικές συμφωνίες με χώρες των άλλων ηπείρων όπως η Χιλή, η Νέα Ζηλανδία και το Μεξικό. Παράλληλα, στη Γηραιά Ήπειρο η ΕΕ θα επιχειρήσει να συσπειρώσει τις δημοκρατικές χώρες που θα αποτελέσουν τον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, που θα περιλαμβάνει χώρες που δεν αποτελούν μέλη της ΕΕ των 27.
Στη συνέχεια, αναγνώρισε την απειλή που δέχεται σήμερα η δημοκρατία εξαιτίας της παραπληροφόρησης και «των κακόβουλων παρεμβάσεων από απολυταρχικά καθεστώτα». Ως θεραπεία θα πρέπει να ενισχυθεί η ενεργή συμμετοχή στην προάσπιση της δημοκρατία από όλους μας, με τη συμμετοχή των νέων που έχουν μεγαλώσει στην ενωμένη Ευρώπη. Τέλος, η φον ντερ Λάιεν αναφέρει χαρακτηριστικά ότι δεν θα επιτρέψει κανένα «Δούρειο Ίππο» να θέσει σε κίνδυνο τη δημοκρατίας μας, αναφερόμενη φυσικά στην άνοδο της ακροδεξιάς και κυρίως στην περίπτωση της Ουγγαρίας.
Εν κατακλείδι, το πλάνο της Προέδρου είναι σίγουρα φιλόδοξο και πολύπλευρο, διότι η Ευρώπη καλείται να δώσει σημαντικές μάχες σε διάφορα μέτωπα. Μάλιστα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Μάνφρεντ Βέμπερ κατέκρινε το μεγάλο χάσμα μεταξύ των φιλοδοξιών και της πραγματικότητας. Ωστόσο, η Ευρώπη βρίσκεται σε μια ασυνήθιστη κατάσταση με τον πόλεμο να μαίνεται στα σύνορα της. Ίσως, ο προκάτοχος της Ζ. Μ. Μπαρόζο να είχε δίκιο στην αντίστοιχη ομιλία του το 2012, λέγοντας ότι η παγκοσμιοποίηση απαιτεί περισσότερη ευρωπαϊκή ενότητα. Η περισσότερη ενότητα απαιτεί περισσότερη [ευρωπαϊκή] ενοποίηση. Η περισσότερη ενοποίηση απαιτεί περισσότερη δημοκρατία. Μετά από μια δεκαετία η ρήση του παραμένει ακόμα επίκαιρη.
Πηγές :
Barroso, J. M. (2012).State of the Union address: President Barroso calls for a federation of nation states and announces blueprint for deeper economic and monetary union. President José Manuel Barroso – State of the union 2012. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/soteu2012/
Harper, E. (2022). Key takeaways from Ursula von der Leyen’s state of the Union Address. The Parliament Magazine. Διαθέσιμο σε: https://www.theparliamentmagazine.eu/news/article/key-takeaways-2022-state-of-the-european-union
Leyen, V. D. (2022). 2022 State of the Union Address by President von der Leyen. European Commission. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_22_5493
Liboreiro, J. (2022). State of the EU: Six takeaways from Ursula von der Leyen’s speech. Euronews. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/my-europe/2022/09/14/state-of-the-european-union-six-takeaways-from-ursula-von-der-leyens-keynote-speech
Lynch, S. (2022). Von der Leyen reaches for ideals, but there’s still a war to win. POLITICO. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/von-der-leyen-reaches-for-ideals-but-theres-still-a-war-to-win/
Stowers, S. (2022). What did we learn from the state of the Union Address? UK in a changing Europe. Διαθέσιμο σε: https://ukandeu.ac.uk/what-did-we-learn-from-the-state-of-the-union-address/
Πηγή εικόνας: https://audiovisual.ec.europa.eu/en/photo/P-058832~2F00-10, European Union, 2022, Copyright, Source: EC – Audiovisual Service