Loading...
Latest news
Project European & International Law IIΔιεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Η υπόθεση Volodina κατά Ρωσίας και η παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής λόγω διαδικτυακής βίας και ανεπαρκούς έρευνας των αρμοδίων αρχών

Γράφει η Ναταλία Ηλιάδη

Στις 14 Δεκεμβρίου 2021, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφεξής ΕΔΔΑ) (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia) εξέδωσε απόφαση επί της υποθέσεως Volodina κατά Ρωσίας η οποία αφορά τη σχέση της προσφεύγουσας και του πρώην συντρόφου της κ. S. Η συγκεκριμένη υπόθεση απασχόλησε την παγκόσμια κοινότητα και έθεσε τους όρους προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκ μέρους των κρατών σε νέα βάση. Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στην αδυναμία του ρωσικού κράτους να προστατεύσει το νεαρό θύμα από κυβερνοεπίθεση και εκφοβισμό που δέχτηκε μέσω διαδικτύου (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia). Ειδικότερα, διάδικα μέρη υπήρξαν η Ρωσική Ομοσπονδία και η κ. Valeriya Igorevna Volodina η οποία ήταν υπήκοος Ρωσίας (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia). Η προσφεύγουσα δε, εκπροσωπήθηκε από την κυρία Vanessa Kogan, διευθύντρια της Sichting justice Initiative, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με έδρα την Ουτρέχτη της Ολλανδίας (ΕΔΔΑ 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 2).

Πιο αναλυτικά, το Νοέμβριο του 2014 κ. Volodina απέκτησε για πρώτη φορά ερωτική σχέση με τον κύριο S. (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 5). Μετά τον χωρισμό τους το 2015, ο πρώην σύντροφός της απηύθυνε απειλές κατά της σωματικής ακεραιότητας και της ζωής τόσο της ίδιας όσο και του υιού της (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 5). Στη συνέχεια, η κ. Volodina, με άμεσο στόχο την προστασία τόσο της ιδίας όσο και της οικογένειάς της, προχώρησε σε νόμιμη αλλαγή του ονόματός της και μετακόμισε σε άλλη περιοχή της Ρωσίας (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 2). Ένα χρόνο αργότερα και συγκεκριμένα τον Ιούνιο του 2016, ο αδερφός της προσφεύγουσας διαπίστωσε ότι ο λογαριασμός της στη ρωσική πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης «VKontakte» είχε παραβιαστεί (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 6). Ειδικότερα, το όνομα χρήστη στον ηλεκτρονικό της λογαριασμό είχε αλλαχθεί και τα προσωπικά της στοιχεία και ο αριθμός διαβατηρίου της αναγράφονταν δημοσίως, ενώ παράλληλα είχαν δημοσιευτεί φωτογραφίες ερωτικού περιεχομένου. Παράλληλα, οι συμμαθητές και η δασκάλα του δωδεκάχρονου γιου της είχαν προστεθεί ως ηλεκτρονικοί «φίλοι» στο λογαριασμό της και ο κωδικός πρόσβασης είχε αλλάξει (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 6).

Στις 22 Ιουνίου 2016, η κ. Volodina κατέφυγε για πρώτη φορά στην αστυνομία της πόλης Ulyanovsk, με στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων της και την προστασία των προσωπικών δεδομένων τόσο της ίδιας όσο και του υιού της (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 7). Οι ρωσικές αρχές κατέγραψαν τα πραγματικά περιστατικα που είχαν λάβει χώρα και έλαβαν λεπτομερείς καταθέσεις από την ίδια και τον αδερφό της, καθώς ο τελευταίος διαπίστωσε την παραβίαση των προσωπικών της στοιχείων. Ωστόσο, ο αδερφός της κ. Volodina κατέθεσε ότι κατά τη διάρκεια των προαναφερόμενων γεγονότων, επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τον θύτη κ. S., ο οποίος δήλωσε ότι παρενέβη στη ζωή της αδερφής του λόγω απελπισίας και αδυναμίας να αποκτήσει ερωτική σχέση με την ίδια (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 7). Οι ρωσικές αρχές παρέπεμψαν την υπόθεση στο αστυνομικό τμήμα της πόλης Krasnodar, όπου βρισκόταν και η κατοικία του θύτη (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 7). Ακολούθως δε, η υπόθεση παραπέμφθηκε στο αστυνομικό τμήμα της πόλης  Samara, καθώς ο κ. S. μετακόμισε εκεί (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 7).

Στις 7 Νοεμβρίου 2017, η υπόθεση παραπέμφθηκε εκ νέου στις αρχές της πόλης Ulyanovsk, όπου κατέφυγε η νεαρή  κ. Volodina (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 7). Εντούτοις, η αστυνομία δεν προχώρησε στις απαραίτητες ποινικές διαδικασίες, με το επιχείρημα ότι τα προσωπικά δεδομένα του θύματος είχαν δημοσιευτεί στα ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως η εφαρμογή Vkontakte και όχι στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία χρησιμοποιεί μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 8). Ο αρμόδιος εισαγγελέας, έκρινε ως παράνομη την απόφαση της αστυνομίας, καθώς ο θύτης δεν είχε ανακριθεί. Ωστόσο η αστυνομία, εφόσον δεν υφίσταντο καμία ένδειξη περί άμεσης παραβίασης της προσωπικής ζωής της κ. Volodina, δεν προχώρησε σε περαιτέρω διερεύνηση της υποθέσεως (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 8). Ένα χρόνο μετά και συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο του 2018, ο αρμόδιος εισαγγελέας ακύρωσε για άλλη μια φορά την απόφαση των αρχών, η οποία αφορούσε την αδυναμία εύρεσης στοιχείων παραβίασης της προσωπικής ζωής της προσφεύγουσας και αιτήθηκε τη διενέργεια περαιτέρω έρευνας προκειμένου να ελεγχθούν εξονυχιστικά η κατοικία και οι ηλεκτρονικές συσκευές του θύτη (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 9).

Στις 6 Μαρτίου 2018, οι ρωσικές αρχές βάσει του άρθρου 137 του ποινικού κώδικα, έδωσαν εντολή για λήψη καταθέσεων από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 9) ενώ ταυτόχρονα η αστυνομία επικοινώνησε και με την ηλεκτρονική πλατφόρμα VKontakte για την επιβεβαίωση των στοιχείων που παραβίασε ο θύτης (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 9). Παράλληλα, η προσφεύγουσα αναφέρθηκε στη δημιουργία νέων ψεύτικων προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε νέες προσπάθειες επικοινωνίας του θύτη με την ίδια και το ανήλικο τέκνο της. Το θύμα, μετά από λήψη σειράς απειλητικών μηνυμάτων για τη ζωή της και τη σωματική της ακεραιότητα, κατέφυγε και πάλι στην αστυνομία αιτούμενη την έναρξη νέας σειράς ερευνών (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 10). Η νέα έρευνα θα βασιζόταν στο άρθρο 119 του ποινικού κώδικα, το οποίο αφορά τις απειλές περί ανθρωποκτονίας και πρόκλησης σωματικής βλάβης (ΕΔΔΑ, 2021, παρ. 11). Στις 3 Ιανουάριου 2019, η αστυνομία αποφάσισε τη διακοπή των ερευνών, λόγω αδυναμίας εύρεσης και διασταύρωσης των πληροφοριών για σωματική και ηθική βλάβη της προσφεύγουσας (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 11).

Στις 28 Σεπτεμβρίου 2018, η προσφεύγουσα ζήτησε εκ νέου από τον αρμόδιο αστυνομικό που διερευνούσε την υπόθεση, να προβεί στη λήψη νέων μέτρων προστασίας και να απαγορευθεί στον κ. S. να επικοινωνήσει με οποιονδήποτε τρόπο με την ίδια ή το ανήλικο τέκνο της, αλλά το αίτημά της απορρίφθηκε (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 12). Στις 12 Δεκεμβρίου 2018, η προσφεύγουσα αναφέρθηκε ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Kuntsevskiy της Μόσχας στο γεγονός της εύρεσης συσκευής εντοπισμού στην τσάντα της προ 2ετίας για το οποίο ουδεμία απάντηση έλαβε από την αστυνομία. Ωστόσο, στις 26 Δεκεμβρίου 2018 δεν διαπιστώθηκε κάποιο σφάλμα στις ενέργειες της αστυνομίας, εφόσον η έκθεση της προσφεύγουσας είχε διαβιβαστεί στο Τμήμα Ειδικών Τεχνικών Μέτρων αμέσως μετά την παραλαβή της (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 13).

Στις 19 Ιανουάριου 2019, οι ρωσικές αρχές ανέστειλαν τη έρευνα εντοπισμού των ψεύτικων προφίλ που είχαν δημιουργηθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 14). Η εν λόγω απόφαση ερειδόταν στο γεγονός ότι στα ψεύτικα προφίλ που είχαν δημιουργηθεί τον Μάρτιο και Φεβρουάριο του 2018 στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χρησιμοποιούνταν διευθύνσεις IP και τηλεφωνικοί αριθμοί που ήταν καταχωρημένοι στο Αζερμπαϊτζάν (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 14). Σύμφωνα όμως με τις πληροφορίες της αστυνομίας, ο θύτης κατά τη διάρκεια των παραπάνω γεγονότων βρισκόταν στη Ρωσία. Επιπλέον, οι ρωσικές αρχές δεν διέθεταν τη δικαιοδοσία για διεξαγωγή έρευνας σε ξένη χώρα, με αποτέλεσμα τη διακοπή των ερευνών (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 15). Παράλληλα με την απόφαση της αστυνομίας για τη διακοπή των ερευνών, η υπόθεση παραπέμφθηκε στο δικαστήριο της περιοχής Zavolzhskiy και στη συνέχεια δόθηκε εντολή για έναρξη ενδελεχούς έρευνας όσον αφορά τις αποφάσεις των αρχών και τις δράσεις τους για τη διευθέτηση της υπόθεσης (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 16).

Στις 25 Ιουνίου 2019, το Περιφερειακό Δικαστήριο Zavolzhskiy εξέδωσε απόφαση βάσει της οποίας υπογραμμίστηκε το γεγονός ότι δεν δόθηκε επαρκής χρόνος στις αρχές του Αζερμπαϊτζάν προκειμένου να αποφανθούν επί της υποθέσεως (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 16). Ωστόσο, στις 19 Αυγούστου 2019 η υπόθεση αρχειοθετήθηκε, καθώς δεν υπήρξαν νέα στοιχεία όσον αφορά την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων του θύματος (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 17). Τον Οκτώβριο του 2019, ήταν η πρώτη φορά που οι αρχές εντόπισαν την ακριβή τοποθεσία των τηλεφωνικών αριθμών που είχαν καταχωρηθεί στο Αζερμπαϊτζάν (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 18). Η κ. Volodina, δεν ενημερώθηκε για τις εξελίξεις και μετά την ανάκριση του θύτη κ. S., οι ρωσικές αρχές βάσει του άρθρου 137 του ποινικού κώδικα, έθεσαν την υπόθεση στο αρχείο, διαπιστώνοντας ότι ο τελευταίος είχε δημιουργήσει πράγματι τα ψεύτικα προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας κάνοντας χρήση ξένων στοιχείων, χωρίς εντούτοις να διαπιστωθεί η παρενόχληση και η ηθική βλάβη την οποία υπέστη η προσφεύγουσα και ο υιός της. Ο δε θύτης αιτήθηκε τη διακοπή της έρευνας, αίτημα το οποίο έγινε δεκτό από τις αρμόδιες αρχές (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, παρ. 17). Τέλος, με το επιχείρημα ότι οι ρωσικές αρχές δεν κατάφεραν να διερευνήσουν αποτελεσματικά την υπόθεση παραβίασης των δικαιωμάτων της προσφεύγουσας διασφαλίζοντας την προστασία τόσο της ίδιας όσο και του υιού της, στις 31 Ιουλίου 2020 αυτή (ήτοι η προσφεύγουσα) κατέθεσε προσφυγή ενώπιον του ΕΔΔΑ.

Το τελευταίο με απόλυτη ομοφωνία, έκρινε ότι η σωματική βία, το άγχος και ο φόβος που βίωσε η προσφεύγουσα Valeriya Igorevna Volodina, ήταν αποτέλεσμα της χειριστικής συμπεριφοράς του κ. S., η οποία ισοδυναμούσε με απάνθρωπη μεταχείριση σύμφωνα με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ (ΕΣΔΑ. Άρθρο 3). Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης σύμφωνα με την ίδια διάταξη ότι η Ρωσία δεν είχε εκπληρώσει την υποχρέωσή της ως προς τη θέσπιση επαρκούς νομικού πλαισίου για την προστασία του θύματος από ενδοοικογενειακή βία, γεγονός το οποίο έχει παρατηρηθεί σε πληθώρα υποθέσεων που στρέφονται κατά της Ρωσίας. Η μεταχείριση της προσφεύγουσας και της οικογένειάς της από τις αρμόδιες αρχές κατά τη διάρκεια των ερευνών, θεωρήθηκε επικίνδυνη όσον αφορά τη σωματική ακεραιότητα εκείνης και του υιού της, καθώς δεν έλαβαν την προβλεπόμενη μεταχείριση και προστασία από τις αρχές (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia).

Τελικώς, το Δικαστήριο διαπίστωσε ομόφωνα την παραβίαση του άρθρου 14 ΕΣΔΑ αναφορικά με την απαγόρευση των διακρίσεων σε συνδυασμό με το άρθρο 3 (ΕΣΔΑ. Άρθρο 3, Άρθρο 14) και κατέδειξε την αδυναμία των ρωσικών αρχών να αναγνωρίσουν τη σοβαρότητα του ζητήματος. Αναφερόμενο δε συμπληρωματικά και σε στατιστικές έρευνες για την άσκηση ενδοοικογενειακής βίας και τις διακρίσεις κατά του γυναικείου φύλου, δικαίωσε την κ. Volodina (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia). Επιπλέον, το δικαστήριο επιδικάστηκε αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης ύψους 20.000 στην προσφεύγουσα (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia).

Το ΕΔΔΑ, αναφερόμενο στις αρχές της ΕΣΔΑ αναφορικά με τα ζητήματα άσκησης βίας, αλλά και στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη πρόληψη και καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας (Council of Europe, 2015), αναφέρθηκε στην απόφασή του στην έλλειψη ηθικής και σωματικής προστασίας της προσφεύγουσας. Επιπλέον, επισημάνθηκε και η παραβίαση του Γενικού Σχολίου 2 Διεθνούς Συμφώνου για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα του ΟΗΕ (ΟΗΕ, Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα, Γενικό Σχόλιο 2, 1966) σε σχέση με την κακομεταχείριση την οποία υπέστη η νεαρή Ρωσίδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΕΔΔΑ θεώρησε πως η όλη διαδικασία στην οποία υποβλήθηκε η προσφεύγουσα, στην πραγματικότητα αποτελούσε μια μορφή βασανιστηρίου (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia).

Οι δικαστές, κατέληξαν επίσης στο συμπέρασμα ότι το ρωσικό ποινικό δίκαιο θα πρέπει να περιλαμβάνει κανόνες αναφορικά με την αποτελεσματική αντιμετώπιση ζητημάτων ενδοοικογενειακής βίας (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia). Η συγκεκριμένη μορφή βίας δε, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και να θεωρείται ισάξια με τις υπόλοιπες μορφές κακοποίησης. Επιπλέον, οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να συμβάλλουν στην άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπισή της, ακόμη και αν δεν έχει υποβληθεί σχετική καταγγελία από το θύμα ή τα θύματα αυτής και να προχωρούν σε ενδελεχή εξέταση των στοιχείων και των πεπραγμένων σε βάθος χρόνου, χωρίς να λαμβάνονται βεβιασμένες αποφάσεις (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia). Τέλος, είναι απαραίτητο να προβλέπεται η κράτηση του θύτη ή των θυτών όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο (ΕΔΔΑ, 2021, Case of Volodina v. Russia, 40419/19).

Κλείνοντας, η υπόθεση Volodina κατά Ρωσίας, ήταν η πρώτη η οποία απασχόλησε την παγκόσμια κοινότητα ενώ αποτέλεσε την αφορμή και το έρεισμα για την αλλαγή του υφιστάμενου νομικού πλαισίου στη Ρωσία αναφορικά με την αντιμετώπιση των ζητημάτων ενδοοικογενειακής βίας, τη βία λόγω φύλου, την παραβίαση προσωπικών δεδομένων, αλλά και τη δράση των αρμοδίων αρχών σε τέτοιες περιπτώσεις.

Βιβλιογραφία

Σαχπεκίδου Ε., Ταγαράς Χ. (2020) Κατ’ άρθρο ερμηνεία του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

Πρωτογενείς πηγές-Νομοθεσία

ΟΗΕ. (1966). Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα. Διαθέσιμο σε: https://unric.org/el/διεθνές-σύμφωνο-για-τα-οικονομικά-κοι-2/

Council of Europe. (2015). Equal access to justice in the case-law on violence against women before the European Court of Human Rights. Διαθέσιμο σε:https://rm.coe.int/equal-access-to-justice-in-the-case-law-on-violence-against-women-befo/1680a6b8d7

Criminal Code (1854) Άρθρο 119. Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/PDF/?uri=NIM:202100290

Criminal Code (1854) Άρθρο 137. Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/PDF/?uri=NIM:202100290

Νομολογία

European Court of Human Rights (2019) Case of Volodina v. Russia. Επίσημος ιστότοπος του  δικαστηρίου της Ε.Ε. Διαθέσιμο σε: https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22001-194321%22]}

European Human Rights Advocacy Centre (2019) Volodine v. Russia. Διαθέσιμο σε: http://ehrac.org.uk/ru/key-ehrac-cases/volodina-v-russia/

Πηγή εικόνας:

Zmina (2016) #IAmNotAfraidOfActing public march against culture of raping to be held in Ukrainian cities. 9 Σεπτεμβρίου. Διαθέσιμο σε: https://zmina.info/en/news-en/janebojusdijati__publichna_khoda_proti_kulturi_zvaltuvan_-3/