Γράφει η Σοφία Σάνταρ
Στις 17 Μαρτίου 2024, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, παρευρέθηκε στο Κάιρο συνοδεία έξι Ευρωπαίων αρχηγών κρατών. Ανάμεσά τους βρισκόταν ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Αυστριακός Καγκελάριος Karl Nehammer, η Ιταλίδα Πρωθυπουργός Giorgia Meloni και ο Βέλγος Πρωθυπουργός Alexander De Croo. Σκοπός τη επίσκεψης αποτέλεσε η υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας με τον τίτλο «Κοινή Δήλωση για τη Στρατηγική και Συνολική Εταιρική Σχέση ΕΕ-Αιγύπτου», μεταξύ της Von der Leyen και του Αιγύπτιου Προέδρου Αλ-Σίσι (European Commission, 2024b).
«Η Αίγυπτος είναι και θα είναι μία σημαντική χώρα για την Ευρώπη», δήλωσε η εκπρόσωπος της Κομισιόν, αναφέροντας ότι αποτελεί, επίσης, μία «δύσκολη γειτονιά που συνορεύει με τη Λιβύη, το Σουδάν και τη Λωρίδα της Γάζας» (O’Carroll, 2024). Οι συμφωνίες για την αποτροπή της μετανάστευσης εμφανίστηκαν για πρώτη φορά το 2004 με την υπογραφή των ευρωμεσογειακών Συμφωνιών Σύνδεσης, τις οποίες σύναψε τότε η ΕΕ με την Αίγυπτο και έξι ακόμη χώρες της Μεσογείου (Euro-Mediterranean Agreement, 2001).
Η μετανάστευση διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη συγκεκριμένη συνεργασία, αποτελώντας μία εκ των έξι προτεραιοτήτων. Το σχετικό απόσπασμα επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι ο στόχος είναι μία «ολιστική προσέγγιση για τη διαχείριση της μετανάστευσης». Τα χρήματα που θα δοθούν προορίζονται για «προγράμματα σχετικά με τη μετανάστευση», «νόμιμες μεταναστευτικές οδούς», και «προγράμματα κινητικότητας». Αναφορά γίνεται, ακόμη, στις «βαθύτερες αιτίες της παράτυπης μετανάστευσης, στην καταπολέμηση της διακίνησης, στην ενίσχυση της διαχείρισης συνόρων και στη διασφάλιση αξιοπρεπούς και βιώσιμης επιστροφής και επανένταξης». Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρξει περαιτέρω υποστήριξη στις «προσπάθειες της Αιγύπτου για υποδοχή προσφύγων» (European Commission, 2024b).
Οι ευρωπαϊκές χώρες παρέχουν στην Αίγυπτο εκπαίδευση και εξοπλισμό προκειμένου να κρατά κλειστά τα σύνορά της. Οι περισσότερες συμφωνίες που έχουν ήδη υπογραφεί είναι διμερείς. Η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία συνεργάζονται με την Αίγυπτο κυρίως σε στρατιωτικό επίπεδο, η Γερμανία και η Ιταλία σε επίπεδο αστυνομίας (Jacob & Malichoudis, 2025). Η Αίγυπτος έχει μόνο μία συμφωνία επανεισδοχής με την Ιταλία, η οποία υιοθετήθηκε το 2007 (Italy & Egypt, 2007).
Η στήριξη της Γερμανίας προς την Αίγυπτο για τον έλεγχο της μετανάστευσης ξεκίνησε έπειτα από τη συνάντηση του αλ-Σίσι με τη Γερμανίδα Καγκελάριο Μέρκελ στο Βερολίνο, τον Ιούνιο του 2015. Η άφιξη άνω του ενός εκατομμυρίου προσφύγων στην κεντρική Ευρώπη από τον Αύγουστο του ίδιου έτους πυροδότησε μία πρωτοφανή διπλωματική προσπάθεια να αναχαιτιστεί η μετανάστευση με την αξιοποίηση ενδιάμεσων (transit) χωρών. Τον Ιούλιο του 2016 η γερμανική και η αιγυπτιακή κυβέρνηση υπέγραψαν «Συμφωνία για τη Συνεργασία σε θέματα Ασφάλειας», η οποία περιελάμβανε και την υποχρέωση καταπολέμησης της ανεπιθύμητης μετανάστευσης (Jacob & Malichoudis, 2025).
Έναν χρόνο αργότερα, οι κυβερνήσεις συμφώνησαν σε έναν ακόμη διμερή «διάλογο για τη μετανάστευση», ο οποίος προέβλεπε μεγαλύτερες προσπάθειες για την πρόληψη παράνομων αφίξεων στις αιγυπτιακές ακτές, πρόληψη της παράτυπης transit μετανάστευσης, ιδιαίτερα μέσω των χερσαίων συνόρων με τη Λιβύη, επαναπατρισμό των προσφύγων που εντοπίζονται στην Αίγυπτο, καθώς και, επανεισδοχή Αιγυπτίων που ζουν παράνομα στη Γερμανία (Zapata-Barrero Ibrahim & Awad, 2024).
Ακόμη, το 2018, παραβλέποντας τις κατηγορίες για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η γερμανίδα καγκελάριος δήλωσε, ότι με την ανάληψη της προεδρίας της Αφρικανικής Ένωσης από τον αλ-Σίσι, η Αίγυπτος θα μπορούσε να «παίξει ακόμα πιο σημαντικό ρόλο (…) στο πεδίο της μετανάστευσης». Έτσι, «όλες οι προσπάθειες της Αιγύπτου για οικονομικές μεταρρυθμίσεις θα υποστηριχθούν», συμπλήρωσε η καγκελάριος, που έσπευσε να συμπληρώσει πως στην Αίγυπτο θα διατεθεί «ένα ακόμα οικονομικό δάνειο της τάξης των 500 εκατ. ευρώ» (Jacob & Malichoudis, 2025).
Τον Δεκέμβριο του 2023, η Κομισιόν υιοθέτησε το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου/ Common European Asylum System (ΚΕΣΑ/CEAS), ένα νομοθετικό πλαίσιο που καθορίζει κοινές απαιτήσεις για τη διεθνή προστασία, εναρμονίζοντας τις διαδικασίες και τα κριτήρια ασύλου μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, με στόχο την αποτελεσματική προστασία των προσφύγων και των ατόμων που χρήζουν επικουρικής προστασίας (European Union Agency for Asylum, 2016) Αργότερα, δημοσιεύθηκε ότι το CEAS περιλαμβάνει ένα «νέο πρότυπο το οποίο βασίζεται στις ολοκληρωμένες συνεργασίες με χώρες transit, μια εκ των οποίων είναι η Αίγυπτος». Ταυτόχρονα, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο παρέχει υποστήριξη στις αιγυπτιακές Αρχές προκειμένου να αναπτύξουν το εθνικό σύστημα ασύλου τους. (European Commission, 2024a)
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπογράψει παρόμοια μνημόνια συνεργασίας και με άλλες χώρες. Η διαφορά, όσον αφορά τη συμφωνία με την Αίγυπτο, εντοπίζεται στο ασύλληπτο ποσό που διατέθηκε στα 7,4 δισ. ευρώ. Ως μέτρο σύγκρισης, τα τελευταία πέντε έτη η ΕΕ έχει δώσει μόλις 5 δισ. ευρώ για το Καταπιστευματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης της ΕΕ για την Αφρική (EUTF), το οποίο υπηρετεί παρόμοιους σκοπούς (Vinocur, 2024).
Από το 2024 έως το 2027, η Αίγυπτος θα λάβει περισσότερα χρήματα από οποιαδήποτε άλλη χώρα στο παρελθόν, στο πλαίσιο της εν λόγω συμφωνίας. Το ποσό αυτό αφορά δάνεια με ευνοϊκούς όρους ύψους 5 δισ. ευρώ, 1,8 δισ. ευρώ πρόσθετων επενδύσεων στο πλαίσιο του «Οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τη Νότια Γειτονία», και 600 εκατ. ευρώ σε πρόσθετες επιχορηγήσεις, εκ των οποίων 200 εκατ. ευρώ για τη διαχείριση της μετανάστευσης. (European Commission, 2024c).
Κατασταλτικό παράγοντα για αυτή τη «γενναιοδωρία» αποτέλεσε η ανησυχία της ΕΕ για κατεύθυνση μεγάλου αριθμού εκτοπισμένων Σουδανών προς την Ευρώπη μέσω της Αιγύπτου. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο αριθμός των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο που έχουν καταγραφεί στην Αίγυπτο έχει υπερτριπλασιαστεί από το 2011 και σήμερα αριθμεί περισσότερους από 320.000.
Παράλληλα, ενώ η Αίγυπτος αποτελούσε παραδοσιακά χώρα διέλευσης, μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε χώρα προέλευσης (Abdel Fattah, Rietig, & Fakhry, 2021). Το 2024, οι Αιγύπτιοι πολίτες ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη ομάδα που έφτασε παράτυπα στην κεντρική Μεσόγειο και η τρίτη μεγαλύτερη στην ανατολική (UNHCR, 2024). Η Ελλάδα, ειδικότερα, κατέγραψε πρόσφατα αυξανόμενες αφίξεις μεταναστών αιγυπτιακής καταγωγής μέσω μιας νέας προσφυγικής διαδρομής από τη λιβυκή πόλη Τομπρούκ προς την Κρήτη (Jacob & Malichoudis, 2025).
Στις 29 Ιουνίου 2024, η ΕΕ και η κυβέρνηση της Αιγύπτου συνδιοργάνωσαν το «Επενδυτικό Συνέδριο ΕΕ-Αιγύπτου» ως την πρώτη δόση της Συμφωνίας κατανόησης (European Commission, 2024d). Στο πλαίσιό του υπεγράφη το Μνημόνιο Συνεργασίας, το οποίο προβλέπει τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής ύψους έως 1 δισ. ευρώ. για τη στήριξη του προγράμματος οικονομικών μεταρρυθμίσεων της Αιγύπτου, ως το αρχικό μέρος του πακέτου των 7,4 δισ. ευρώ (Lecca, 2024).
Επί προσθέτως, στις 2 Οκτωβρίου 2024, ο πρέσβης της ΕΕ Christian Berger εγκαινίασε την «Κοινή πλατφόρμα για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες» στην Αίγυπτο. Αυτή η πρωτοβουλία υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών, η οποία υποστηρίζεται με 12,2 εκατ. ευρώ από την ΕΕ, αποσκοπεί στην ενίσχυση της δέσμευσης της Αιγύπτου στις διεθνείς συμφωνίες για τη μετανάστευση και στην παροχή βασικών υπηρεσιών σε ευάλωτους πληθυσμούς και κοινότητες υποδοχής (Delegation of the European Union to Egypt, 2024). Παρά τις προσπάθειες αυτές, η Αίγυπτος αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές προκλήσεις, με τον πληθωρισμό να εκτοξεύεται στο 33,5% και το κόστος δανεισμού να αυξάνεται (IMF, 2025).
Συγκεκριμένα, οι ανησυχίες σχετικά με τη διακυβέρνηση και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν εγείρει αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα της οικονομικής βοήθειας της ΕΕ (Delegation of the European Union to Egypt, 2024). Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι η Αίγυπτος χρησιμοποιεί εδώ και καιρό τη μεταναστευτική πολιτική για την επίτευξη εσωτερικών και διεθνών στόχων, ενώ επιβάλλει σκληρούς μεταναστευτικούς ελέγχους, με πρόσφυγες να αντιμετωπίζουν διώξεις και αντίξοες συνθήκες κράτησης, ενώ οι αιτήσεις ασύλου έχουν τριπλασιαστεί σε μια δεκαετία (Abdel Fattah, Rietig, & Fakhry, 2021).
Ταυτόχρονα, ενώ ο Meloni χαιρέτισε τη συμφωνία ΕΕ-Αιγύπτου ως μια ευκαιρία να δοθεί στους «κατοίκους της Αφρικής» η ευκαιρία «να μην μεταναστεύσουν» στην Ευρώπη και η Von der Leyen τη χαρακτήρισε ως «νέο ορόσημο» στη συνεργασία της ΕΕ με την Αίγυπτο (European Commission, 2024e), οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και πολιτικοί επικρίνουν την επεκτεινόμενη στρατηγική εξωτερίκευσης της ΕΕ που εφαρμόζεται μέσω συμφωνιών, οι οποίες στερούνται εγγυήσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, εκθέτουν τους μετανάστες σε βάναυσες συνθήκες στους καταυλισμούς και χρηματοδοτούν απολυταρχικά καθεστώτα (ECRE, 2024). Πρόσφατα, μία νέα έρευνα δημοσιοποίησε περαιτέρω στοιχεία για παράνομες συλλήψεις και απελάσεις Σουδανών προσφύγων από την Αίγυπτο, εγείροντας περαιτέρω ανησυχίες (Creta & Khalil, 2024).
Πληθώρα ομάδων ακτιβιστών έχουν επικρίνει τη δυτική υποστήριξη προς τον Ελ Σίσι, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία πριν από μια δεκαετία αφού ηγήθηκε της ανατροπής του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου ηγέτη της Αιγύπτου. Διεθνείς οργανισμοί, όπως το Human Rights Watch και η Amnesty International, κατηγορούν την Αίγυπτο για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και εκτιμούν ότι αυτή η συμφωνία ακολουθεί τις ατελείς και προβληματικές συμφωνίες της ΕΕ με τη Λιβύη και τη Μαυριτανία (Al Jazeera, 2024). Χαρακτηριστικά, Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και του Διαμεσολαβητή της ΕΕ τον Σεπτέμβριο του 2024 ανέδειξε κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε παρόμοια μεταναστευτικά προγράμματα στη Λιβύη και την Τυνησία (European Court of Auditors, 2024).
Αφού αντιμετώπισε ανάλογες επικρίσεις και από ευρωβουλευτές, η ΕΕ υπερασπίστηκε την προσέγγισή της, δηλώνοντας ότι επιλέγει τη δέσμευση και τον συμβιβασμό με τους νέους Αιγύπτιους ηγέτες, ώστε να αποτραπεί μία νέα αναταραχή στην Αίγυπτο και μία γενικότερη αποσταθεροποίηση της εγγύτερης περιοχής (Schneider, 2022). Η ΕΕ υποστηρίζει, ότι η κοινή δήλωση ΕΕ-Αιγύπτου περιλαμβάνει δεσμεύσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και την ισότητα των φύλων, όπως περιγράφεται στις προτεραιότητες της εταιρικής σχέσης τους (O’Carroll , 2024).
Συνοψίζοντας, τα τελευταία χρόνια η γενικότερη τάση υποδεικνύει, ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι πολίτες υποστηρίζουν τον αυστηρότερο έλεγχο της μετανάστευσης για την αποτροπή της παράτυπης μετανάστευσης, εφαρμόζοντας συχνά πολιτικές εξωτερίκευσης και αναπτυξιακά προγράμματα για την αυστηροποίηση της ασφάλειας των συνόρων και την επέκταση των απελάσεων. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων διαμορφώνεται από πολύπλοκες πολιτικές, γεωγραφικές και κοινωνικές συνθήκες (Heck & Habersky, 2024).
Ενώ οι πολιτικές αυτές συχνά πλαισιώνονται ως ανθρωπιστικές λύσεις, έχει ήδη αποδειχθεί ότι ανάλογες προηγούμενες συμφωνίες, όπως η συμφωνία ΕΕ-Τυνησίας, αποτυγχάνουν να μειώσουν τις αφίξεις μεταναστών στην Ευρώπη (Van Moorsel & Bonfiglio, 2024). Οι προσπάθειες να μετατραπούν οι Τρίτες Χώρες σε κράτη προορισμού μέσω της βοήθειας και των πολιτικών ελέγχου των συνόρων αποδεικνύονται συχνά μη βιώσιμες, καθώς οι μεταναστευτικές ροές συνεχίζονται (Heck & Habersky, 2024).
Για τη δημιουργία μιας πιο αποτελεσματικής και ανθρωπιστικής μεταναστευτικής πολιτικής, η εταιρική σχέση ΕΕ-Αιγύπτου θα πρέπει να υπερβεί τον έλεγχο των συνόρων και να επικεντρωθεί σε μακροπρόθεσμες λύσεις που θα αντιμετωπίζουν τόσο τους παράγοντες της μετανάστευσης όσο και τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα (Abdel Fattah, Rietig, & Fakhry, 2021). Αν και η Συμφωνία ΕΕ-Αιγύπτου περιλαμβάνει στοιχεία βοήθειας και ανάπτυξης, φαίνεται ότι λειτουργεί κυρίως ως εργαλείο για την αποτροπή της μετανάστευσης, αντί να προσφέρει μία πραγματική εταιρική σχέση που προωθεί τη βιώσιμη και ανθρωπιστική διαχείριση. Η υπερβολική εστίαση στον έλεγχο των συνόρων και τις πολιτικές περιορισμού της μεταναστευτικής ροής, συχνά παραβλέπει τις ανθρωπιστικές αξίες, εμποδίζοντας την εφαρμογή ουσιαστικών λύσεων που αντιμετωπίζουν τις βαθύτερες αιτίες της μετανάστευσης.
Βιβλιογραφία
Abdel Fattah, D., Rietig, V., & Fakhry, A. (2021). Egypt, the EU, and Migration: an Uncomfortable Yet Unavoidable Partnership. (DGAP Report, 18). Berlin: Forschungsinstitut der Deutschen Gesellschaft für Auswärtige Politik e.V.. https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-75831-1
Al Jazeera. (2024, March 18). EU announces $8bn package for Egypt as part of deal to check migration. https://www.aljazeera.com/news/2024/3/17/eu-announces-8bn-package-for-egypt-as-part-of-deal-to-check-migrant-flows
Creta, S., & Khalil, N. (2024, November 11). How Egyptian authorities are deporting thousands of Sudanese refugees. The New Humanitarian. https://www.thenewhumanitarian.org/investigations/2024/04/25/exclusive-inside-egypt-secret-scheme-detain-deport-thousands-sudan-refugees
Delegation of the European Union to Egypt. (2024). Official Launch of the Joint Platform for Migrants and Refugees. https://www.eeas.europa.eu/delegations/egypt/official-launch-joint-platform-migrants-and-refugees_en?s=95
ECRE. (2024, March 22). EU External Partners: Another EU “cash for migrant control” deal sealed with Egypt (ECRE). https://ecre.org/eu-external-partners-another-eu-cash-for-migrant-control-deal-sealed-with-egypt-%E2%80%95-civil-society-organisations-call-on-eu-to-review-association-agreement-with-israel-amidst-f/
EPA-EFE/Egyptian Presidential Office. (2025, March 12). EU Commission President Ursula von der Leyen, Italian Prime Minister Giorgia Meloni, Greek Prime Minister Kyriakos Mitsotakis, Cypriot President Nikos Christodoulides, Austrian Chancellor Karl Nehammer, and Belgian Prime Minister Alexander De Croo join in the signing of the joint declaration with al-Sisi on Sunday [Photograph]. Euractiv. https://www.euractiv.com/section/politics/news/eu-agrees-to-controversial-e7-4bn-migration-deal-with-egypt/
Euro-Mediterranean Agreement establishing an Association between the European Communities and their member states and the Kingdom of Egypt. (2021). https://eeas.europa.eu/archives/docs/egypt/aa/06_aaa_en.pdf
European Commission. (2024a, 14 May) Explanatory memo on the Pact on Migration and Asylum. https://home-affairs.ec.europa.eu/policies/migration-and-asylum/common-european-asylum-system_en
European Commission. (2024b, March 17). Joint Declaration on the Strategic and Comprehensive Partnership between The Arab Republic Of Egypt and the European Union. Enlargement and Eastern Neighbourhood. https://enlargement.ec.europa.eu/news/joint-declaration-strategic-and-comprehensive-partnership-between-arab-republic-egypt-and-european-2024-03-17_en
European Commission. (2024c, March). EU-Egypt strategic and comprehensive partnership. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/attachment/877847/STR_EU-EG%20partnership.pdf
European Commission. (2024d, June 28). President Von der Leyen travels to Cairo to advance the EU’s strategic partnership with Egypt at the Joint Investment Conference. Enlargement and Eastern Neighborhood. https://enlargement.ec.europa.eu/news/president-von-der-leyen-travels-cairo-advance-eus-strategic-partnership-egypt-joint-investment-2024-06-28_en
European Commission. (2024e, June 29). Speech by president von der leyen with egyptian president el-sisi at the eu-egypt investment conference. Directorate-General for Neighbourhood and Enlargement Negotiations. https://enlargement.ec.europa.eu/news/speech-president-von-der-leyen-egyptian-president-el-sisi-eu-egypt-investment-conference-2024-06-29_en
European Court of Auditors. (2024, September 25). Special report 17/2024: The EU Trust Fund for Africa. https://www.eca.europa.eu/en/publications?ref=SR-2024-17
European Union Agency for Asylum. (2016). Introduction to the Common European Asylum System (CEAS). European Union Agency for Asylum. https://euaa.europa.eu/sites/default/files/EASO-%20Introduction-%20to-%20CEAS%20JA_EL.pdf
Heck G. & Habersky E. (23 Feb 2024): Externalising Migration Controls through Development Programs in Egypt, Geopolitics, DOI: 10.1080/14650045.2024.2316659
IMF. (2025, March 3). Arab Republic of Egypt and the IMF. https://www.imf.org/en/Countries/EGY
Italy & Egypt. (2007, January 9). Readmission agreement between Italy and Egypt. https://therightsangle.wordpress.com/wp-content/uploads/2014/03/20070109-italy-egypt-readmission-agreement-eng.pdf
Jacob, C., & Malichoudis, S. (2025, January 20). Egypt: The EU’s unexpected ally against migration. Heinrich Böll Stiftung – Thessaloniki Office. https://gr.boell.org/en/2025/01/16/aigyptos-o-aprosdokitos-symmahos-tis-ee-kata-tis-metanasteysis
Lecca, T. (2024, June 29). EU finalizes up to €1B in aid to Egypt as part of migration deal. POLITICO. https://www.politico.eu/article/eu-finalize-billion-aid-egypt-migration-deal/
O’Carroll , L. (2024b, March 17). EU seals €7.4bn deal with Egypt in effort to avert another migration crisis. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2024/mar/17/egypt-eu-deal-refugees-mediterranean
Schneider, M. (2022). The EU and its Southern Partners – between Idealism and Realism: Differences in EU skilled migration policy regarding the Tunisian and Egyptian administrations (thesis).
Situation europe sea arrivals. (2024) UNHCR Data Portal. https://data.unhcr.org/en/situations/europe-sea-arrivals/location/24521
Van Moorsel, J., & Bonfiglio, A. (2024, April 29). A conscious coupling: The EU-egypt “Strategic and Comprehensive Partnership.” Mixed Migration Centre. https://mixedmigration.org/eu-egypt-partnership/
Vinocur, N. (2024, June 29). EU leaders ink €7.4B economic aid, migration deal with Egypt. POLITICO. https://www.politico.eu/article/eu-leaders-egypt-e7-4b-economic-aid-migration-deal-italy-greece-belgium-austria-cyprus/
Zapata-Barrero Ibrahim, R., & Awad, H. (2024). Migrations in the Mediterranean. Springer Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-42264-5