Γράφει ο Σπυρίδων Ζαφειρόπουλος
Ως οικονομική διπλωματία ονομάζεται η ειδικότερη έκφανση της επιστήμης της διπλωματίας που επικεντρώνεται στα οικονομικά θέματα και τις πολιτικές που σχετίζονται με αυτά (Τσαρδανίδης, 2018). Στην περίπτωση του Αζερμπαϊτζάν, η οικονομική διπλωματία έχει αναδειχθεί ως στρατηγικό μέσο για την ενίσχυση της διεθνούς του παρουσίας και την προώθηση των εθνικών του συμφερόντων στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο οικονομικό χώρο. Πιο συγκεκριμένα η εφαρμοστέα Οικονομική ∆ιπλωματία του Αζερμπαϊτζάν που εξετάζεται οδήγησε στο να ξεπεραστούν προκλήσεις, διευκολύνοντας τη διεθνοποίηση των επιχειρήσεων και τη συμμετοχή τους σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και προσελκύοντας παραγωγικές και μετασχηματιστικές Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΥΠΕΞ Ελλάδος, 2004). Έτσι, καθίσταται σαφές ότι η οικονομική διπλωματία αποτελεί θεμελιώδες εργαλείο για την οικονομική ανάπτυξη και τη διεθνή στρατηγική τοποθέτηση κρατών όπως το Αζερμπαϊτζάν.
Στο πλαίσιο της οικονομικής ανάπτυξης, το Αζέρικο κράτος, επιδιώκοντας μεγαλύτερη εξωστρέφεια προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, κατάρτισε ένα πλαίσιο συνεργασίας, τη Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας , η οποία δημιουργεί ένα πλαίσιο για πολιτικό διάλογο, ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων και συνεργασία σε διάφορους τομείς (Organization for Security and Co-operation in Europe, 2020). Για να εφαρμοστεί αυτή η συμφωνία, η ΕΕ χρηματοδοτεί διάφορα σχέδια, όπως το πρόγραμμα TACIS για τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης, το πρόγραμμα TRACECA για τη βελτίωση των υποδομών μεταφορών και τη διακίνηση αγαθών και το πρόγραμμα INOGATE για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος διανομής ενέργειας.
Παράλληλα με τη συνεργασία του με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Αζερμπαϊτζάν ενισχύει τη διεθνή του παρουσία μέσω της συμμετοχής του σε πλήθος διεθνών οργανισμών, όπως στην Παγκόσμια Τράπεζα, στο Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού και άλλες σημαντικές διεθνείς οικονομικές οργανώσεις. (Azerbaijan Chamber of Commerce and Industry, 2004). Επιπλέον, το Αζερμπαϊτζάν προσπαθεί να καταστεί μόνιμο μέλος στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, αναβαθμίζοντας το παρόν καθεστώς παρατηρητή. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή χαρακτηρίζεται από σημαντικές καθυστερήσεις διεξάγοντας απέλπιδες «συνομιλίες προσχώρησης» επί 28 έτη. Η 14η σύνοδος της ομάδας εργασίας με αντικείμενο την προσχώρηση του Αζερμπαϊτζάν στον ΠΟΕ έλαβε χώρα στη Γενεύη τον Ιούλιο του 2017 (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, 2017). Ο αρχικός στόχος, η πλήρης ένταξη της χώρας στον ΠΟΕ μέχρι το τέλος του 2009, όχι μόνο δεν επετεύχθη, αλλά η γενική εκτίμηση είναι, ότι η προσχώρηση της χώρας στον ΠΟΕ θα καθυστερήσει περαιτέρω, αφού είναι προφανές, ότι η Αζερική πλευρά δεν επείγεται για την πλήρη ενσωμάτωσή της στο διεθνές οικονομικό σύστημα έχουσα «ιδιότυπη» οικονομία, καίτοι λαμβάνοντας πλουσιοπάροχη βοήθεια επί σειρά ετών από διεθνείς χρηματοδοτικούς θεσμούς όπως η World Bank, η EBRD, η ADB κλπ. (ΥΠΕΞ Ελλάδος, 2020).
Η ιδιότυπη αυτή οικονομία του Αζερμπαϊτζάν, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στους υδρογονάνθρακες, προσδίδει στη χώρα τόσο στρατηγικά πλεονεκτήματα όσο και προκλήσεις. Οι εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου παραμένουν η κύρια πηγή εσόδων του κράτους, γεγονός που καθιστά την οικονομία ευάλωτη στις διακυμάνσεις των διεθνών τιμών ενέργειας (World Bank, 2021). Παρόλα αυτά, το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποιεί τα ενεργειακά του αποθέματα ως εργαλείο οικονομικής διπλωματίας, κυρίως προς την κατεύθυνση της Ευρώπης (European External Action Service, 2022).
Η σημασία του Αζερμπαϊτζάν στον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης έχει ενισχυθεί μέσω στρατηγικών υποδομών, όπως ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου, ο οποίος περιλαμβάνει τους αγωγούς TAP (Trans Adriatic Pipeline) και TANAP (Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline). Αυτά τα έργα έχουν ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μειώνοντας την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια, και έχουν αναδείξει το Αζερμπαϊτζάν σε σημαντικό ενεργειακό «διαμετακομιστή» και στρατηγικό εταίρο (European Commission, 2020).
Παράλληλα, η οικονομική διπλωματία του Αζερμπαϊτζάν αναπτύσσεται μέσω διμερών σχέσεων με κράτη-μέλη της ΕΕ, όπως η Ιταλία, η Γερμανία και η Ελλάδα, εστιάζοντας σε τομείς όπως η ενέργεια, η τεχνολογία, οι υποδομές και οι μεταφορές. Ιδιαίτερα, η στρατηγική συνεργασία με την Ιταλία είναι χαρακτηριστική, καθώς η Ρώμη είναι ένας από τους κύριους εμπορικούς εταίρους του Μπακού στην ΕΕ (Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs, 2022).
Επιπλέον, η παρουσία του Αζερμπαϊτζάν σε διεθνή οικονομικά φόρα, όπως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, έχει ενισχυθεί, με τους Αζέρους ηγέτες να προωθούν τις επενδυτικές ευκαιρίες της χώρας, κυρίως στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ψηφιοποίησης της οικονομίας (World Economic Forum, 2023).
Ωστόσο, η οικονομική διπλωματία του Αζερμπαϊτζάν αντιμετωπίζει κριτική. Υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη διαφάνεια, το θεσμικό πλαίσιο, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την κρατική παρέμβαση στην οικονομία, ζητήματα που επηρεάζουν την διεθνή εικόνα της χώρας και περιορίζουν την προσέλκυση μακροπρόθεσμων επενδύσεων από τη Δύση (Transparency International, 2022).
Συμπερασματικά, το Αζερμπαϊτζάν επιδιώκει να αξιοποιήσει τη γεωστρατηγική και ενεργειακή του θέση για να προωθήσει τα οικονομικά του συμφέροντα μέσω μιας πολυδιάστατης οικονομικής διπλωματίας. Ωστόσο, η ευρωπαϊκή και διεθνής ενσωμάτωσή του θα εξαρτηθεί όχι μόνο από γεωπολιτικά κίνητρα, αλλά και από εσωτερικές μεταρρυθμίσεις που θα καταστήσουν την οικονομία του πιο διαφανή, ανταγωνιστική και συμβατή με τις αρχές της παγκόσμιας οικονομίας.
Βιβλιογραφία
- Τσαρδανίδης Χ. (2018). Οικονομική Διπλωματία. Εκδόσεις Παπαζήση
- Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος. (2004). Έκθεση της Οικονομίας του Αζερμπαϊτζάν και ∆ιμερείς Οικονομικές Σχέσεις Ελλάδος–Αζερμπαϊτζάν.
Διαθέσιμο σε: https://www.sev.org.gr/Uploads/pdf/oikonomiaAzermaitzan.pdf - Κορρές Γ., Κότιος Α. και Λιαργκόβας Π. (2017). Οικονομική της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης. Εκδόσεις Σταμούλη
- Σίσκος Ε. (2017). Παγκόσμια και Ευρωπαϊκή Οικονομία. Εκδόσεις Πατάκη
- Πεσματζόγλου Β. (2013). Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση: 1961, 1981, 2001. Εκδόσεις Τράπεζας της Ελλάδος
- Μελέκης Π. (2022). Είναι πραγματικά η παγκοσμιοποίηση στη δύση της; Διαθέσιμο σε: http://dspace.lib.uom.gr/handle/2159/28504
- Αzerbaijan Chamber of Commerce and Industry. (2020). Functions. Διαθέσιμο σε: https://www.chamber.az/static/azerbaijan_chamber_commerce_industry
- Organization for Security and Co-operation in Europe. (2020). The European Commission’s Tacis Programme 1991–2006: A Success Story. Διαθέσιμο σε: https://www.osce.org/files/f/documents/2/1/34459.pdf
- Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος – Πρεσβεία Ελλάδος στο Μπακού. (2020). Οδηγός Επιχειρείν Αζερμπαϊτζάν.
Διαθέσιμο σε: https://agora.mfa.gr/infofiles/%CE%9F%CE%94%CE%97%CE%93%CE%9F%CE%A3%20%CE%95%CE%A0%CE%99%CE%A7%CE%95%CE%99%CE%A1%CE%95%CE%99%CE%9D%20%CE%91%CE%96%CE%95%CE%A1%CE%9C%CE%A0%CE%91%CE%99%CE%A4%CE%96%CE%91%CE%9D%202020%20az.pdf
- Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. (2017). Το Αζερμπαϊτζάν καλείται να εντείνει τις διμερείς συνομιλίες με τα μέλη του ΠΟΕ σχετικά με τους όρους ένταξης του.
Διαθέσιμο σε: https://www.wto.org/english/news_e/news17_e/acc_aze_28jul17_e.htm
- European Commission. (2020). Southern Gas Corridor Projects.
Διαθέσιμο σε: https://energy.ec.europa.eu/topics/infrastructure/southern-gas-corridor_en
- European External Action Service. (2022). EU–Azerbaijan Relations.
Διαθέσιμο σε: https://www.eeas.europa.eu/azerbaijan/eu-azerbaijan-relations_en
- Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs. (2022). Bilateral Relations – Italy, Germany, Greece. Διαθέσιμο σε: https://mfa.gov.az/en/category/bilateral-relations
- World Economic Forum. (2023). Azerbaijan Delegation Participation Summary. Διαθέσιμο σε: https://www.weforum.org/agenda/2023/01/azerbaijan-at-davos
- World Bank. (2021). Azerbaijan Economic Update – Spring 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.worldbank.org/en/country/azerbaijan/publication/economic-update-spring-2021
- Transparency International. (2022). Corruption Perceptions Index – Azerbaijan. Διαθέσιμο σε: https://www.transparency.org/en/countries/azerbaijan
Πηγή Εικόνας:
- ΤΑ ΝΕΑ. (2022). Αζερμπαϊτζάν και Ελλάδα 30 χρόνια διπλωματικών σχέσεων. Διαθέσιμο σε: https://www.google.com/imgres?q=%CE%B1%CE%B6%CE%B5%CF%81%CE%BC%CF%80%CE%B1%CF%8A%CF%84%CE%B6%CE%AC%CE%BD%20%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%B7%20%CE%B5%CE%BD%CF%83%20%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%B5%CF%82&imgurl=https%3A%2F%2Fwww.tanea.gr%2Fwp-content%2Fuploads%2F2022%2F03%2Fa-481-1024×682.jpg&imgrefurl=https%3A%2F%2Fwww.tanea.gr%2F2022%2F03%2F30%2Fpolitics%2Fazermpaitzan-kai-ellada-30-xronia-diplomatikon-sxeseon%2F&docid=Kl3yiifrE2btWM&tbnid=UcMVL-iFuSMUSM&vet=12ahUKEwj4lv7IkJmOAxWAgf0HHfxICzwQM3oECCIQAA..i&w=1024&h=682&hcb=2&ved=2ahUKEwj4lv7IkJmOAxWAgf0HHfxICzwQM3oECCIQAA