Γράφει η Ελένη Σπανού
Η παράνομη διακίνηση μεταναστών είναι μια εγκληματική δραστηριότητα που έχει σημειώσει ραγδαία αύξηση τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα εγκλήματα λαθραίας διακίνησης μεταναστών διαπράττονται από οργανωμένες εγκληματικές ομάδες που εργάζονται στη στρατολόγηση και τη μεταφορά παράτυπων μεταναστών, θέτοντας συχνά σε κίνδυνο τη ζωή τους καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού. Σύμφωνα με τη Frontex, το 2022 εντοπίστηκαν πάνω από 15.000 διακινητές, ενώ πάνω από το 90% των παράτυπων μεταναστών που φτάνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει «βοήθεια» από τα δίκτυα διακίνησης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως περισσότεροι από 28.000 άνθρωποι θεωρούνται αγνοούμενοι ή έχουν πνιγεί από το 2014 λόγω της παράνομης και επικίνδυνης διακίνησης στη Μεσόγειο.
Στις 28 Νοεμβρίου 2023, πραγματοποιήθηκε η Διεθνής Διάσκεψη για μια Παγκόσμια Συμμαχία για την Καταπολέμηση του Λαθρεμπορίου Μεταναστών, όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην πρόταση μιας νέας νομοθεσίας για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εξήγησε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εργαστεί περισσότερο ώστε να αποτραπεί η παράνομη διακίνηση μεταναστών. Για να γίνει αυτό, απαιτείται συνεργασία για τη διαχείριση των συνόρων και την ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και αξιοποίηση εργαλείων που θα βοηθήσουν στη μάχη κατά του οργανωμένου εγκλήματος των διακινητών.
Τα δίκτυα διακίνησης μεταναστών έχει αποδειχθεί πως είναι ευέλικτα, προσαρμόζονται γρήγορα στις αλλαγές και γνωρίζουν τη λειτουργία των αρχών κάθε χώρας. Διαφοροποιούν τις διαδρομές, τις τιμές και τους τρόπους μεταφοράς με βάση τη ζήτηση για τις υπηρεσίες τους, την υλικοτεχνική υποστήριξη και τις ανάγκες της κάθε περίπτωσης. Οι εντατικοποιημένοι έλεγχοι σε συνοριακά σημεία ελέγχου προτρέπουν επίσης τα δίκτυα παράνομης διακίνησης να στραφούν σε εναλλακτικές διαδρομές. Είναι αναγκαίο να σημειωθεί, πως τα δίκτυα συχνά συνεργάζονται μεταξύ τους σε διάφορα σημεία των διαδρομών διακίνησης. Ορισμένα μεγάλα δίκτυα έχουν μέλη σε πολλές περιοχές, με αποτέλεσμα να παρέχουν διάφορες υπηρεσίες σε ολόκληρο το ταξίδι. Μερικές από αυτές μπορεί να είναι η δημιουργία πλαστών εγγράφων ή η παροχή ναυτικού εξοπλισμού.
Ένας μεγάλος αριθμός δικτύων διακίνησης μεταναστών που δραστηριοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούνται και από Ευρωπαίους υπηκόους, αλλά και από πολίτες τρίτων χωρών. Σε πολλές περιπτώσεις, οι διακινητές έχουν την ίδια εθνικότητα με τους παράτυπους μετανάστες που διακινούν λαθραία ή κατάγονται από χώρες κατά μήκος των παράνομων διαδρομών. Αξίζει να αναφερθεί πως σε πολλές περιπτώσεις μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων έχουν κατηγορηθεί και συλληφθεί για την προσφορά βοήθειας σε δίκτυα παράνομης διακίνησης μεταναστών, κάτι που αποδεικνύει πόσο σημαντικές είναι οι συνεχείς έρευνες των αρχών. Οι ευκαιρίες που προσφέρουν οι διακινητές είναι ευρέως διαθέσιμες σε ψηφιακή μορφή στο διαδίκτυο και αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Επιπλέον, διαφημίζουν τα δρομολόγια και τις τιμές των υπηρεσιών τους μέσα από διάφορες πλατφόρμες, όπως το Telegram, ενώ παράλληλα δίνουν οδηγίες για τη δημιουργία πλαστών εγγράφων. Θα πρέπει να σημειωθεί πως οι διακινητές ασκούν συχνά βία ή και απειλές κατά των παράτυπων μεταναστών, για να τους αναγκάσουν να πληρώσουν τη μεταφορά. Επιπλέον, τα δίκτυα διακίνησης μεταναστών έχουν κατηγορηθεί στο παρελθόν πως έχουν συνεισφέρει στην παράνομη μεταφορά μελών τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως το Ισλαμικό Κράτος και η αλ-Κάιντα, είτε έπειτα από συνεννόηση είτε χωρίς την άμεση ενημέρωση τους. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν το παραπάνω εύρημα, όπως η περίπτωση του Αμπντελ Χαμίντ Αμπαόυντ ο οποίος ήταν ο αρχηγός της τρομοκρατικής επίθεσης του Παρισιού το 2015 και κατάφερε να περάσει στην Ευρώπη με τη βοήθεια παράνομων διακινητών από την Τουρκία.
Έτσι, λοιπόν, κατανοεί κανείς τη σοβαρότητα του φαινομένου και την ανάγκη να αντιμετωπιστεί άμεσα σε διεθνές επίπεδο. Η νομοθεσία που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιλαμβάνει κυρίως μέτρα αυστηροποίησης των ποινών για την παράνομη διακίνηση. Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή έθεσε τις παρακάτω προτάσεις:
- αποτελεσματική δίωξη των δικτύων διακίνησης,
- σαφέστερος ορισμός του αδικήματος της παράνομης διακίνησης μεταναστών,
- εναρμονισμένες ποινές που αντικατοπτρίζουν τη σοβαρότητα της παράβασης,
- ενίσχυση των πόρων και των ικανοτήτων των κρατών μελών, και βελτίωση της συλλογής δεδομένων,
- ενίσχυση του συντονισμού σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης: το Ευρωπαϊκό Κέντρο κατά της λαθραίας διακίνησης μεταναστών θα ενισχυθεί και θα υποστηρίζεται από τα κράτη μέλη, τη Eurojust, τη Frontex και την Επιτροπή. Παράλληλα, θα αναβαθμιστεί η ανταλλαγή πληροφοριών, ενώ θα ενταχθούν νέοι επαγγελματίες στην Ευρωπόλ με σκοπό την βελτίωση των υπηρεσιών.
Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι σίγουρο πως θα συνεισφέρουν στη μείωση της παράνομης διακίνησης μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρ’ όλα αυτά, το φαινόμενο της λαθραίας διακίνησης είναι μια διεθνής πρόκληση και δεν περιορίζεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό πως αν δεν εξαλειφθεί το φαινόμενο σε παγκόσμια κλίμακα, οι λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν θα καταφέρουν να το καταπολεμήσουν μακροπρόθεσμα. Όσο, για παράδειγμα, η Επιτροπή πρότεινε τη νέα νομοθεσία, οι πραξικοπηματίες του Νίγηρα καταργούσαν τον νόμο κατά της παράνομης διακίνησης μεταναστών. Κατά συνέπεια, είναι ανάγκη να προταθούν ορισμένοι τρόποι για την καταπολέμηση της παγκοσμίως.
Ένας από τους βασικότερους τρόπους για να επιτευχθεί μια διεθνής πολιτική στο ζήτημα της παράνομης διακίνησης μεταναστών είναι η ευαισθητοποίησητων ενδιαφερομένων σχετικά με τους κινδύνους της παράνομης διακίνησης. Επιπλέον, είναι σημαντικό να ενημερώνονται οι τοπικές κοινότητες και οι κοινωνικοί φορείς για τον ρόλο τους στην πρόληψη της λαθραίας διακίνησης και για το πώς σχετίζεται επίσης με την τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα. Πως κρύβει, δηλαδή, τόσο ανθρωπιστικές ανησυχίες όσο και ζητήματα ασφάλειας. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί η διαθεσιμότητα πληροφοριών σχετικά με τους κινδύνους εμπλοκής σε κυκλώματα διακίνησης, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι διακινητές και οι εξτρεμιστές που εκμεταλλεύονται το φαινόμενο διώκονται ποινικά.
Ένας ακόμα τρόπος ευαισθητοποίησης των τοπικών κοινοτήτων είναι μέσω εκστρατειών κατά της διακίνησης που μπορούν να διαφημιστούν περαιτέρω μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μαζικής επικοινωνίας (διαδικτυακές πλατφόρμες, τηλεόραση και ραδιόφωνο). Τέτοιες εκστρατείες θα πρέπει να επικεντρώνονται στην αληθινή φύση της παράνομης διακίνησης μεταναστών και των συνεπειών της. Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης θα πρέπει να παρέχουν στα πιθανά θύματα επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους της διακίνησης, αλλά και τις δυνατότητες νόμιμης μετανάστευσης προκειμένου να εργαστούν στις χώρες υποδοχής, έτσι ώστε να μπορούν να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη μετανάστευση.
Συμπερασματικά, η παράνομη διακίνηση μεταναστών είναι μια εγκληματική δραστηριότητα που έχει σημειώσει ραγδαία αύξηση παγκοσμίως. Τα εγκλήματα διακίνησης διαπράττονται από οργανωμένα δίκτυα, θέτοντας συχνά σε κίνδυνο τη ζωή των παράτυπων μεταναστών. Οι νέες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Παγκόσμιας Συμμαχίας για την Καταπολέμηση του Λαθρεμπορίου Μεταναστών περιλάμβαναν σημαντικά μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η παράνομη διακίνηση, όμως, είναι αποτέλεσμα ζητημάτων που αφορούν κυρίως τις χώρες προέλευσης των μεταναστών. Έτσι, αν δεν υπάρξει μια ολοκληρωμένη διεθνής πολιτική, η νέα νομοθεσία δεν θα καταφέρει να συνεισφέρει στη πρόληψη και την εξάλειψη του φαινομένου. Κατά συνέπεια, η ευαισθητοποίηση των κατοίκων πληττόμενων περιοχών, αλλά και η ορθή ενημέρωση τους για τους κινδύνους της παράνομης διακίνησης είναι ένας από τους σημαντικότερους τρόπους πρόληψης. Τέλος, η προσπάθεια για τη διατήρηση της σταθερότητας και η εκπαίδευση των νέων στις χώρες προέλευσης μπορούν να λειτουργήσουν ως επιπλέον παράγοντες αποδυνάμωσης του φαινομένου.
Βιβλιογραφία
Europol. (2023). Criminal Networks in Migrant Smuggling. Europol Spotlight.
Egutidze, M. (2022). The International Aspects of the Smuggling of Migrants Across State Borders and the Fight Against it. ESJ Humanities, 18(20), 82.
International Organization for Migration. (2017). Countering Migrant Smuggling. Global Compact Thematic Paper. 1-6.
Mantzikos, I. (2016). The Greek Gateway to Jihad. Combating Terrorism Center at West Point, 9(6), 16-19.
Sanchez, G., & Antonopoulos, G. (2023). Irregular migration in the time of counter-smuggling. Trends in Organized Crime, 26(1-12).
Coupeau, N. (2022). Greece Targets NGOs Accused of Human Trafficking From Turkey.
Διαθέσιμο σε: https://greekreporter.com/2022/10/11/greece-ngo-human-trafficking-turkey/
Eurojust. (2022). Migrant smuggling.
Διαθέσιμοσε: https://www.eurojust.europa.eu/crime-types-and-cases/crime-types/migrant-smuggling
European Commission. (2023). Commission launches a Global Alliance to Counter Migrant Smuggling and proposes a strengthened EU legal framework. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_6081
European Parliament. (2021). NGOs accused of colluding with human traffickers in the Mediterranean.
Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-9-2021-001797_EN.html
Ewokor, C., & Hancock, S. (2023). Niger coup leaders repeal law against migrant smuggling.
Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-africa-67550481
Sanderson, S. (2022). EU strikes new partnership with Niger to stem irregular migration. Διαθέσιμο σε: https://www.infomigrants.net/en/post/41979/eu-strikes-new-partnership-with-niger-to-stem-irregular-migration