Γράφει η Πραντσίδη Μαριάνθη
Η Εμπορία Ανθρώπων ή ευρύτερα γνωστή με τον όρο Human Trafficking συνιστά μια ποινικά καταδικαστέα πράξη που εντάσσεται στη χωρία των διεθνών οργανωμένων εγκληματικών δραστηριοτήτων, απασχολώντας τη διεθνή και επιστημονική κοινότητα από το ύστερο παρελθόν. Ως φαινόμενο άρχισε να αναδύεται ήδη από την αρχαιότητα στη Ρώμη και στην Αρχαία Αίγυπτο. Στην εποχή του μεσαίωνα παρατηρείται εκατομμύρια άνθρωποι προερχόμενοι από την υποσαχάρια Αφρική να εισέρχονται στην τροχιά του διατλαντικού εμπορίου. Ιδιαίτερα στα τέλη του 19ου αιώνα, η παρουσία τους έγινε πιο αισθητή, φέρνοντας στην επιφάνεια και άλλες μορφές εκμετάλλευσης, όπως η καταναγκαστική εργασία και η σεξουαλική εκμετάλλευση, φαινόμενα που συνεχίζουν να μαστίζουν στη σύγχρονη εποχή (Schrover, 2015).
Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί να λάβει ποικίλες διαφορετικές διαστάσεις και νέες μορφές. Πλέον χαρακτηρίζεται ως μια σύγχρονη μορφή δουλείας, καθώς δια μέσου αυτού καταπατώνται πλήρως τα θεμελιώδη και αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα, τις περισσότερες φορές με βίαιο και βάναυσο τρόπο, θίγοντας με τον τρόπο αυτό την ανθρώπινη υπόσταση (U.N. Human Rights, 2024). Απότοκο ενός τέτοιου φαινομένου συνιστά και ο σταδιακός κατακερματισμός του κράτους δικαίου επιφέροντας ταυτόχρονα ραγδαία αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και διακρίσεων μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Έτσι εγείρεται το ενδιαφέρον διεθνών δρώντων, ανθρωπιστικών οργανώσεων και κυβερνήσεων, οι οποίοι θέτουν τα θεμέλια τα θεμέλια ενός ισχυρού πλαισίου ανάληψης μέτρων αντιμετώπισης και καταστολής του φαινομένου (Κυριαζή Τ., 2010).
Σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο της εμπορίας ανθρώπων συμπεριλαμβάνεται πλέον και κάθε μορφή σωματικής εκμετάλλευσης (Europol, 2024). Συγκεκριμένα, οι πιο συχνές μορφές εμπορίας ανθρώπων που μπορεί να υπάρξουν είναι η σεξουαλική εκμετάλλευση, δηλαδή η εξώθηση των θυμάτων αποσκοπώντας σε οικονομικά οφέλη, η καταναγκαστική μη αμειβόμενη εργασία, περιλαμβάνοντας απειλή βίας, ψυχολογικό εξαναγκασμό ή ακόμη και παρακράτηση μισθού ακόμη και η αφαίρεση σωματικών τους οργάνων (United Nations, 2004). Η συγκεκριμένη ποινικά κολάσιμη πράξη μπορεί να λάβει χώρα, είτε στο έδαφος καταγωγής του θύματος, είτε κατά τη διάρκεια της μετανάστευσής του σε τρίτη χώρα (United Nations Office on Drugs and Crime, 2022).
Η σημαντικότερη όλων προσπάθεια προσδιορισμού τέτοιου είδους οργανωμένων εγκληματικών δράσεων αποτελεί η Σύμβαση του ΟΗΕ κατά του διακρατικού Οργανωμένου Εγκλήματος, που υπογράφηκε στο Παλέρμο, συναποτελούμενη από τρία πρωτόκολλα. Μεταξύ αυτών είναι και το Πρωτόκολλο για την Αποτροπή, την Καταστολή και την Τιμωρία της Παράνομης Διακίνησης Προσώπων αποσκοπώντας στη Σεξουαλική και Οικονομική Εκμετάλλευση, δίνοντας έμφαση στον προσδιορισμό της έννοιας της «Εμπορίας Ανθρώπων» (United Nations, 2000). Το παρόν πρωτόκολλο αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό ρυθμιστικό μέσο με καταγεγραμμένο και πλήρως αναγνωρισμένο ορισμό για την εμπορία ανθρώπων, βοηθώντας τα μέγιστα στην προσπάθεια εντοπισμού κάθε μορφής εκμετάλλευσης και εμπορίας ανθρώπων. Απαραίτητο κρίνεται, λοιπόν, οι χώρες που τάσσονται υπέρ και επικυρώνουν τη Σύμβαση των ΗΕ για το Διακρατικό Οργανωμένο Έγκλημα να αναπτύσσουν νόμους και πολιτικές κατά της εμπορίας ανθρώπων σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος πρωτοκόλλου, σεβόμενοι τα ανθρώπινα δικαιώματα και παρέχοντας προστασία και βοήθεια στα θύματα (UNODC, 2024).
Στο σημείο αυτό αξιοσημείωτη κρίνεται και η αναφορά στην πρωτοβουλία “The Bali Process”. Πρόκειται για μια διαδικασία που ξεκίνησε από το 2002 με σκοπό την θέσπιση πολιτικών απέναντι στην αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης, της διακίνησης ανθρώπων και του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος, κυρίως για την περιοχή της Ασίας- Ειρηνικού και όχι μόνο. Δια μέσου της διενέργειας πολυμερών διασκέψεων κυβερνητικοί αξιωματούχοι και εμπειρογνώμονες θέτουν προτεραιότητες και αναπτύσσουν πολιτικές επι βασικών περιφερειακών ζητημάτων. Δημιουργείται, λοιπόν, ένα περιβάλλον ασφαλείας απέναντι σε αναδυόμενες και υπάρχουσες απειλές. Ωστόσο, δεδομένης της μη δεσμευτικότητας της πρωτοβουλίας αυτής παρέχεται η δυνατότητα ανάπτυξης και διερεύνησης πολιτικών που άπτονται της εμπορίας και παράνομης διακίνησης ανθρώπων και όχι μόνο, υπό το πνεύμα ενισχυμένης συνεργασίας και διαλόγου. Πρόκειται για μια καίριας σημασίας πρωτοβουλία της περιοχής Ασίας- Ειρηνικού προωθώντας την παροχή προστασίας και βοήθειας στα θύματα αλλά και την προώθηση περιφερειακής συνεργασίας επι των ζητημάτων αυτών (The Bali Process, 2024). Κατά τη διάρκεια, μάλιστα, της 8ης υπουργικής συνδιάσκεψης του “The Bali Process” το 2023 οι υπουργοί εξωτερικών της Ινδονησίας και της Αυστραλίας συμφώνησαν στην από κοινού αντιμετώπιση των αναδυόμενων προκλήσεων στην περιοχή αναφορικά με την παράτυπη μετανάστευση και την εμπορία ανθρώπων. Με τον τρόπο αυτό επιβεβαιώνεται και η διαρκής σημασία της διαδικασίας ως εθελοντικού μη δεσμευτικού φόρουμ για πολιτικό διάλογο και ανταλλαγή τεχνογνωσίας (Foreign Minister of Australia).
Πιο συγκεκριμένα, αναφορικά με την περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού αξίζει ακόμα να αναφερθεί ότι κάθε μια από τις επαρχίες της Ινδονησίας αποτελεί πηγή και προορισμό εγκληματικών ομάδων εμπορίας ανθρώπων. Στην πραγματικότητα, οργανωμένες ομάδες εργαλειοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στρατολογούν άτομα υπόσχοντας τους νόμιμη εργασία, κατάσχοντας τα διαβατήριά τους και εισάγοντάς τους σ’ ένα φαύλο κύκλο βίας και εκμετάλλευσης (US Department of State). Τα θύματα του συγκεκριμένου φαινομένου δεν είναι απαραίτητο να διέπονται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αλλά πρόκειται για άτομα όλων των ηλικιών, φύλου, και κοινωνικού επιπέδου. Ωστόσο, ένα σημαντικό ποσοστό των θυμάτων έχουν καταβολές είτε από χώρες με χαμηλό βιοτικό επίπεδο, είτε από χώρες όπου τα θύματα πωλούνται από τις οικογένειές τους. Παρά το γεγονός ότι τα θύματα αυτά δεν διαθέτουν ένα ενιαίο κοινό χαρακτηριστικό, οι διακινητές παγκοσμίως εκμεταλλεύονται τα τρωτά τους σημεία, όπως οι οικονομικές δυσκολίες, εξαπατώντας και παρασύροντας τα θύματα με τρόπο άλλοτε εμφανή και άλλοτε έμμεσο (Interpol, 2024). Γι’ αυτό τον λόγο, συχνό στόχο αποτελούν ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, όπως παιδιά και άτομα σε μη νόμιμο καθεστώς μετανάστευσης (US Department of Justice).
Γι’ αυτό τον σκοπό σε αρκετές περιπτώσεις, δίκτυα λαθρεμπορίας εργαλειοποιούν τα μεταναστευτικά δίκτυα εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη μετακίνησης των μεταναστών, εκφοβίζοντάς τους και απειλώντας τους σωματικά ή και λεκτικά (Κυριαζή Τ., 2010). Πράγματι, ενώ τα θύματα του Human Trafficking πολύ συχνά εξαπατώνται ή εξωθούνται να μεταβούν σε διαφορετική χώρα, τα άτομα που καταφεύγουν στην αναζήτηση βοήθειας από λαθρεμπόρους προκειμένου να μεταβούν σε άλλη χώρα το κάνουν συνήθως εκούσια (European Parliament, 2022). Επομένως, αρκετά είναι πλέον τα θύματα που αδυνατούν να προβούν σε καταγγελία ενώπιον των δικαστικών-εκτελεστικών αρχών εξαιτίας των συνεχών απειλών που δέχονται, τόσο για την ατομική τους υπόσταση, όσο και για την υπόσταση των οικογενειών τους, αλλά και εξαιτίας της έλλειψης νόμιμων εγγράφων παραμονής τους στο προς μετανάστευση έδαφος (Κυριαζή Τ., 2010).
Λαμβάνοντας τα παραπάνω υπόψη, για πολλές εγκληματικές επιχειρήσεις ανά τον κόσμο το λαθρεμπόριο μεταναστών αποτελεί σήμερα μια από τις πιο κερδοφόρες δραστηριότητές τους με τους διακινητές να εκμεταλλεύονται χερσαίες, θαλάσσιες αλλά και αεροπορικές οδούς (UNODC, 2024). Η παράτυπη διακίνηση μεταναστών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και με την απώλεια εκατοντάδων ανθρωπίνων ζωών. Ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19, ένα μεγάλο ποσοστό των εγκληματικών επιχειρήσεων δραστηριοποιούνταν εντός του διαδικτύου με αρκετές από αυτές να είναι αναμεμειγμένες και σε δραστηριότητες εμπορίας ανθρώπων. Με τον αριθμό των κυβερνοεπιθέσεων συνεχώς να αυξάνεται, οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στρατολογούσαν τόσο ενήλικες όσο και παιδιά στοχεύοντας σε σεξουαλική και εργασιακή εκμετάλλευση. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας υγειονομικής αυτής κρίσης ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού κατέστη πιο ευάλωτο σε διαδικτυακές απάτες (European Parliament, 2022).
Συμπερασματικά, λοιπόν, γίνεται ευρέως αντιληπτό ότι τα θύματα λαθρεμπορίας τελούν υπό καθεστώς προστασίας τόσο από πλευράς διεθνούς δικαίου όσο και από την εγχώρια νομοθεσία των κρατών. Τροφοδοτώντας τα με ποικίλα δικαιώματα και παρέχοντάς τους τη δυνατότητα διαβίωσης και παραμονής εντός ενός ασφαλούς περιβάλλοντος έχουν την δυνατότητα πρόσβασης σε ποικίλες κοινωνικές παροχές, απαραίτητες προϋποθέσεις που οφείλονται να παρέχονται από ένα σύγχρονο κράτος δικαίου (van der Watt & van der Westhuizen, 2017).
ΠΗΓΕΣ:
Κυριαζή Τ. (2010). Εμπορία Ανθρώπων – Διεθνές και Ευρωπαϊκό δίκαιο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη.
Van der Watt, M. & Van der Westhuizen, A. (2017). (Re)configuring the criminal justice response to human trafficking: a complex-systems perspective. Police Practice and Research, 18(3), page 218–229. https://doi.org/10.1080/15614263.2017.1291560
European Parliament. (2022). Understanding the EU’s response to organised crime. Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2020/652043/EPRS_BRI(2020)652043_EN.pdf
Schrover M. (2015). History of Slavery, Human Smuggling and Trafficking 1860- 2010 In: Bruinsma G. (eds) Histories of Transnational Crime, Springer, New York. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1007/978-1-4939-2471-4_4
UNODC. (2024). Human Trafficking and Migrants Smuggling. Διαθέσιμο σε: https://www.unodc.org/e4j/en/secondary/human-trafficking-and-migrant-smuggling.html
UNODC (2023) Links Between Smuggling of Migrants and Other Forms of Organized Crime Along the Central and Western Mediterranean Routes. Διαθέσιμο σε: https://www.unodc.org/documents/human-trafficking/2024/New-publications/Links_between_smuggling_of_migrants_and_organized_crime_along_the_Central_and_Western_Mediterranean_routes_Digital.pdf
UN General Assembly & UNODC. (2004). United Nations Convention against Transnational Organized Crime and the Protocols thereto. Διαθέσιμο σε: https://digitallibrary.un.org/record/539739?ln=en
UN General Assembly. (2000). Protocol against the smuggling of migrants by land, sea and air supplementing the United Nations Convention against Transnational Organized Crime. Διαθέσιμο σε: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/protocol-against-smuggling-migrants-land-sea-and-air
U.S. Department of Justice. (2023). What is Human Trafficking. Διαθέσιμο σε: https://www.justice.gov/humantrafficking/what-is-human-trafficking
The Bali Process. (2024). Bali Process Working Groups. Διαθέσιμο σε: https://www.baliprocess.net/working-groups/
United Nations. (2024). Human Rights, Slavery and Trafficking. Διαθέσιμο σε: https://www.ohchr.org/en/topic/slavery-and-trafficking#:~:text=Slavery,%20including%20in%20its%20contemporary%20forms,
Europol. (2024). Trafficking in Human Beings. Διαθέσιμο σε: https://www.europol.europa.eu/crime-areas/trafficking-in-human-beings#:~:text=Human%20trafficking%20is%20a%20serious%20crime
Australian Minister for Foreign Affairs. (2023). The Bali Process Eighth Ministerial Conference, Co-Chairs’ Statement. Διαθέσιμο σε: https://www.foreignminister.gov.au/minister/penny-wong/media-release/bali-process-eighth-ministerial-conference-co-chairs-statement#:~:text=The%20Eighth%20Ministerial%20Conference%20and%20Third
Interpol. (2024). Human Trafficking and migrant smuggling. Διαθέσιμο σε: https://www.interpol.int/Crimes/Human-trafficking-and-migrant-smuggling/
US Department of State. (2024). Trafficking in Persons Report: Indonesia. Διαθέσιμο σε: https://www.state.gov/reports/2024-trafficking-in-persons-report/indonesia/#:~:text=As%20reported%20over%20the%20past%20five
Πηγή εικόνας :
Représentation permanente de la France auprès de l’Office des Nations unies et des organisations internationales à Vienne. (2024). Lutte contre la traite des êtres humains – lettre d’information N°19. Διαθέσιμο σε: https://onu-vienne.delegfrance.org/Lutte-contre-la-traite-des-etres-humains-lettre-d-information-No19