Γράφει ο Ιωάννης Γεωργίου
Η γεωπολιτική κρίση που λαμβάνει χώρα στην Μέση Ανατολή όπως επίσης και ο ολοένα και αυξανόμενος αριθμός αντιδράσεων κατά των πράξεων του Ισραήλ στην Γάζα φέρνει στο προσκήνιο τον γεωστρατηγικό ρόλο του Ισραήλ στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής αλλά και την ίδια την ικανότητα του να επιβιώνει σε μια γειτονιά με ολοένα και περισσότερες προκλήσεις για το ίδιο. Ωστόσο, αξίζει τεθεί το ερώτημα αν πάντα ήταν αυτή η πολιτική της χώρας και υπό ποιες προϋποθέσεις και συνθήκες άλλαξε; Ποιος ήταν ο ρόλος της κυβέρνησης Νετανιάχου; Και σαφώς ποιες είναι οι παθογένειες αυτής της διοίκησης, όπως αυτές προκύπτουν από την εσωτερική λειτουργία του κράτους;
Ωστόσο, αξίζει να εξεταστούν τα γεγονότα με την σειρά. Το Ισραήλ ως κράτος ιδρύθηκε το 1948 στην βάση ενός κοσμικού, στρατοκεντρικού αλλά και σοσιαλιστικού μοντέλου στην βάση των Δυτικών αξιών της εποχής. Ήδη, από το 1948 είχε εγκαθιδρυθεί ένα σύστημα διοίκησης, υπό την ηγεσία του Μπεν-Γκουριόν, ο οποίος αν και είχε επιβάλλει στρατιωτικό νόμο στους Άραβες πολίτες του Ισραήλ είχε λάβει μια πιο μετριοπαθή στάση αναφορικά με τα δικαιώματα των Χριστιανών (Bar-Zohar, 2024). Ωστόσο, με τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ δημιουργήθηκε πληθώρα αμφισβητήσεων αναφορικά με την αίσθηση του ανίκητου του Ισραήλ.
Ο Νετανιάχου ανέλαβε για πρώτη φορά την εξουσία το 1996, οπότε και εγκαινίασε μια αλλαγή δόγματος για το Ισραήλ. Πυλώνας της πολιτικής του ήταν αρχικά η μη εφαρμογή της Συμφωνίας του Όσλο. Για τον ίδιο το Ισραήλ ήταν και είναι το Εβραϊκό κράτος, το οποίο βρίσκεται σε συνεχή κίνδυνο από Αραβικούς και Μουσουλμανικούς λαούς (Benn, 2016). Βασικό στοιχείο της διοίκησης του ήταν επίσης η θέση ότι η Δύση πέρα από αντισημιτική δεν ήταν ικανή να παίξει μείζονα ρόλο στην προάσπιση των συμφερόντων της χώρας του. Για τον ίδιο τόσο στην πρώτη όσο και στην δεύτερη θητεία του, σημαντικό μερίδιο ευθύνης είχε η παραδοσιακή φιλελεύθερη ελίτ του Ισραήλ που είχε ηγετικό ρόλο στα κρατικά αξιώματα (Benn, 2016). Ωστόσο, αυτή η παραδοσιακή ελίτ πέρα από κρατικά αξιώματα κατείχε και ηγετικές θέσεις στα ΜΜΕ, στα πανεπιστήμια αλλά και στην ίδια την δικαιοσύνη.
Ως εκ τούτου, η «Νέα Δεξιά» όπως διαμορφώθηκε και βαφτίστηκε ως τέτοια αργότερα από ακαδημαϊκούς, έσπευσε να λάβει τον πλήρη έλεγχο στους κρατικούς μηχανισμούς ενισχύοντας μάλιστα την εθνική συνείδηση των Εβραίων τόσο μέσω των βιβλίων όσο και των κρατικών εκπαιδευτικών μηχανισμών όπως επίσης και μέσω οποιοδήποτε άλλων φορέων εξουσίας. Η έμφαση στο «Εβραϊκό κράτος» και όχι στο Δημοκρατικό κράτος ήταν βασικός πυλώνας της διοίκησης Νετανιάχου (Benn, 2016). Ορισμένα παραδείγματα είναι η προτεραιοποίηση των Εβραίων πολιτών έναντι των μη Εβραίων εντός του Ισραήλ, όπως, επίσης, και η συνεχής καταπολέμηση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Συγκεκριμένα, όταν το 2009 επέστρεψε ο Νετανιάχου στην ηγεσία της χώρας του, εκμεταλλευόμενος την παραίτηση του Ehud Olmert, η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική. Τότε, οι παγκόσμιες εξελίξεις δυνάμωσαν τις υπερεθνικές φωνές εντός του Ισραήλ (λ.χ. Αραβική Άνοιξη, ο Συριακός εμφύλιος όπως επίσης και η ανάδυση του ISIS) (Benn, 2016).
Πέραν τούτου, αξίζει ωστόσο να εξετάσει κάποιος και ποιες ήταν οι παθογένειες του νέου αυτού δόγματος. Πρώτο και ίσως πιο σημαντικό ήταν η υποβάθμιση του κράτους δικαίου. Τα ΜΜΕ όπως και οι ΜΚΟ που δεν ακολουθούσαν την κυβερνητική γραμμή ήρθαν αντιμέτωπες με δικαστικούς αγώνες ή σημαντικά διοικητικά πρόστιμα, με αποτέλεσμα να σταματήσει η λειτουργία τους. Επίσης, μέσω του Υπουργείου Επικοινωνίας, η κυβέρνηση κατάφερε να έχει πλήρη έλεγχο στην ενημέρωση και στις ενδοεπικοινωνίες. Αντίθετα, η κρατική και φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Israel Hayom» έγινε βασικό μέσο ενημέρωσης όντας φιλικά προσκείμενη στον Ισραηλινό ηγέτη. Παράλληλα, ρατσιστικές επιθέσεις όπως και η συνεχής στοχοποίηση των Αράβων πολιτών του Ισραήλ υπονομεύουν το κράτος δικαίου της χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της προαναφερθείσας πραγματικότητας έγινε το 2016 στην Χεβρώνα όταν Ισραηλινός στρατιώτης δολοφόνησε τραυματισμένο Παλαιστίνιο εν μέσω διαδηλώσεων (Freedman, 2019, σ.57). Αν και τα ΜΜΕ του Ισραήλ θεώρησαν σωστή αυτή την απόφαση, η στρατιωτική ηγεσία αποφάσισε την καταδίκη του στρατιώτη. Ως εκ τούτου προέκυψε η παραίτηση του Υπουργού Άμυνας μετά την κρίση που δημιουργήθηκε (Morris, 2025).
Ωστόσο, η προαναφερθείσα κατάσταση δημιούργησε πέρα από σημαντικά αρνητικά ερείσματα στο κράτος δικαίου και σημαντικά αρνητικά στοιχεία για την διαφθορά εντός της χώρας. Σύμφωνα με την έκθεση της Transparency International 2024, το Ισραήλ συγκέντρωσε βαθμολογία 65/100 και βρίσκεται στην θέση 30/180 παγκοσμίως για το έτος 2024. Έτσι, αν και βρίσκεται σε ευνοϊκότερη θέση σε σύγκριση με τα περισσότερα κράτη της Μέσης Ανατολής, βρίσκεται στην χειρότερη θέση ανάμεσα στα κράτη του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) (Transparency.org., n.d.). Συγκεκριμένα, αν και η εκλογική διαδικασία φαίνεται να λειτουργεί σωστά στο Ισραήλ, οι μεγάλες υποθέσεις διαφθοράς της πολιτικής ελίτ της χώρας δημιουργούν σύννεφα αμφισβήτησης της εκτελεστικής εξουσίας της χώρας (De Ruiter, 2025). Οι συνεχόμενες δίκες του πρωθυπουργού του Ισραήλ, οι δίκες κυβερνητικών αξιωματούχων για υποθέσεις δωροδοκίας στο Κατάρ όπως επίσης και περιπτώσεις διαφθοράς κυβερνητικών στελεχών σε δημοτικό επίπεδο, δεν φέρουν ελπιδοφόρες εξελίξεις για την βελτίωση της κατάστασης (Goldenberg, 2025).
Συνοψίζοντας, η σημαντική ενίσχυση του Εβραϊκού φονταμενταλισμού όπως επίσης και η καταπάτηση βασικών αρχών του κράτους δικαίου εντός του Ισραήλ αφήνει το περιθώριο στον Ισραηλινό ηγέτη να παραμένει στο επίκεντρο του πολιτικού παιχνιδιού στο Ισραήλ, παρά τις όποιες αντιδράσεις.
Βιβλιογραφία/Πηγές
Freedman, R.O. (2019). Israel Under Netanyahu. Routledge.
Benn, A. (2016). The End of the Old Israel: How Netanyahu Has Transformed the Nation. Foreign Affairs, 95(4), pp.16–27. Διαθέσιμο σε: https://www.jstor.org/stable/43946928
Bar-Zohar, M. (2024). David ben-gurion | prime minister of israel. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/David-Ben-Gurion
Morris, B. (2025). The Most Corrupt Government in the West. Quillette. Διαθέσιμο σε: https://quillette.com/2025/08/09/the-most-corrupt-government-in-the-west-israel-netanyahu/ [Ανακτήθηκε 26/9/2025].
Transparency.org. (n.d.). 2024 Corruption Perceptions Index – Explore Israel’s results. Διαθέσιμο σε: https://www.transparency.org/en/cpi/2024/index/isr [Ανακτήθηκε 26/9/2025]
De Ruiter, E. (2025). Israel’s Benjamin Netanyahu takes stand in ongoing corruption trial. Euronews. Available at: https://www.euronews.com/2025/03/04/israels-benjamin-netanyahu-takes-stand-in-ongoing-corruption-trial [Ανακτήθηκε 26/9/2025]
Goldenberg, T. (2025). Netanyahu hit by new scandal linking close advisers to Qatar. AP News. Available at: https://apnews.com/article/netanyahu-qatar-gaza-hamas-israel-scandal-da79eb436a150d82d03e352085b02bfc [Ανακτήθηκε 26/9/2025]
Πηγή εικόνας
Hedge, Z. (2018). Israel Preparing for Complete Annexation of the West Bank, UN Warns. Διαθέσιμο σε: https://www.mintpressnews.com/annexation-of-the-west-bank-un-warns/245354/ [Ανακτήθηκε 28/9/2025]