Γράφει η Κατερίνα Δημητρακοπούλου
Το Κουβέιτ είναι ένα, μικρό σε έκταση, κράτος στη Μέση Ανατολή, στην περιοχή του Κόλπου, το οποίο έχει κατακριθεί λόγω των σοβαρών καταπατήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό του. Συγκεκριμένα, το Κουβέιτ έχει κατηγορηθεί, μεταξύ άλλων, για μη επιβολή των νόμων κατά της βίας ενάντια στις γυναίκες, τόσο ενδοοικογενειακής, όσο και στον χώρο της εργασίας (U.S. Department of State, 2023). Ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους νόμους που συμβάλουν στις καταπατήσεις των δικαιωμάτων των γυναικών εισήχθη με το Άρθρο 153 του Ποινικού Κώδικα του Κουβέιτ του 1960 που επέτρεπε την επιβολή επιεικέστερων ποινών για άνδρες που δολοφόνησαν γυναίκες του οικογενειακού τους περιβάλλοντος ως μέρος μιας «δολοφονίας τιμής». Η επίσημη κατάργηση του εν λόγω Άρθρου τον Μάρτιο του 2025 αποτέλεσε ένα καθοριστικό βήμα υπέρ της έμφυλης ισότητας (Middle East Monitor, 2025).
Συγκεκριμένα, το Άρθρο αυτό όριζε ότι: «όποιος συλλάβει τη γυναίκα του επ’ αυτοφώρω να διαπράττει μοιχεία ή βρει την κόρη, τη μητέρα ή την αδελφή του σε άσεμνη σχέση με έναν άνδρα και σκοτώσει αμέσως την ίδια, ή τον άνδρα, ή και τους δύο, τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα τρία έτη και με πρόστιμο που δεν υπερβαίνει τις τρεις χιλιάδες δηνάρια (περίπου 8.845 ευρώ) ή με μία από αυτές τις δύο ποινές.» (Gulf Insider, 2025). Στην πραγματικότητα, το Άρθρο αφορούσε τα λεγόμενα «εγκλήματα τιμής», που βασίζονται στην αντίληψη του «ιδιόκτητου θηλυκού» και τα οποία αποτελούν πράξεις ακραίας βίας που διαπράττονται δυσανάλογα εναντίον κοριτσιών και γυναικών, στις περιπτώσεις που μέλη της οικογένειας, συνήθως άνδρες, θεωρούν ότι κάποια συμπεριφορά τους ντρόπιασε την τιμή της οικογένειας ή την κοινότητα – είτε η εν λόγω συμπεριφορά έλαβε χώρα, είτε όχι. Πέρα από τις άσεμνες σχέσεις, τέτοιες συμπεριφορές συνιστούν οι ενδυματολογικές επιλογές, η αίτηση διαζυγίου και γενικά η μη συμμόρφωση με στερεοτυπικούς ρόλους των φύλων (European Institute for Gender Equality, n.d.).
Η κατάργηση του εν λόγω Άρθρου συνέστησε το αποτέλεσμα μιας μακράς και σύνθετης πορείας διεκδικήσεων και θεσμικών παρεμβάσεων για παραπάνω από δύο δεκαετίες. Η διεθνής και η τοπική κοινότητα έχουν καταδικάσει σε πολλές περιπτώσεις το Άρθρο αυτό και έχουν κινητοποιηθεί για την ανάκλησή του (Bilal, 2025).
Στη διεθνή κοινότητα, η διάταξη ερχόταν σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις του Κουβέιτ βάσει διεθνών συνθηκών, συμπεριλαμβανομένης της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και της Σύμβασης για την Εξάλειψη Όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW), που ορίζουν ότι όλα τα άτομα είναι ίσα σε δικαιώματα (Awadh, 2025). Το Άρθρο 2 της CEDAW ορίζει πως όλα τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα, εντός των οποίων συμπεριλαμβάνεται η δημιουργία, η τροποποίηση ή η κατάργηση των εθνικών νομοθεσιών, ώστε να αποτρέψουν οποιαδήποτε διάκριση κατά των γυναικών (United Nations, 1979).
Στο εσωτερικό του κράτους, σύμφωνα με τον Συνταγματολόγο και Καθηγητή Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Κουβέιτ Dr. Mohammad Al-Filli, το καταργηθέν Άρθρο αποτελούσε παραβίαση του Συνταγματικού Άρθρου 29, το οποίο ορίζει την ισότητα των φύλων (Bilal, 2025). Ο Υπουργός Δικαιοσύνης Nasser Al-Sumait, υποστηρίζοντας την κατάργηση του Άρθρου 153, δήλωσε ότι η διάταξη δεν είχε καμία βάση στον ισλαμικό νόμο και παραβίαζε τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς παρείχε νομική επιείκεια σε ορισμένους δράστες δολοφονιών (Middle East Monitor, 2025).
Μια από τις σημαντικότερες καμπάνιες που οδήγησαν στην κατάργηση του Άρθρου 153 είναι αυτή της ομάδας «Abolish 153», η οποία δημιουργήθηκε το 2015, με την πρωτοβουλία της Δρ. Al-Anoud Al-Sharekh. Η καμπάνια στόχευε, αρχικά, στην ευαισθητοποίηση σχετικά με την ύπαρξη αυτού του Άρθρου, το οποίο σύμφωνα με έρευνα του Kuwaiti Society for Human Rights, ήταν άγνωστο στο 85% του πληθυσμού της χώρας (Alsa’di, 2019). Αργότερα, ο σκοπός της ομάδας διευρύνθηκε, ώστε να συμπεριλαμβάνει την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και τη δημιουργία της απαραίτητης σχετικής νομοθεσίας. Κατά συνέπεια, το 2016 ιδρύθηκε η Eithar ως εθελοντική ομάδα σε συνεργασία με το Υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων και Εργασίας του Κουβέιτ, με σκοπό την άσκηση επιρροής στους νομοθετικούς δρώντες (Abolish 153, n.d.).
Χάρη στις εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις, τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση του Κουβέιτ έχει προβεί σε ουσιαστικά βήματα, ώστε να ευθυγραμμιστεί με τα διεθνή πρότυπα και να προάγει τα δικαιώματα των γυναικών. Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο 2020, το Κουβέιτ εξέδωσε το νέο Νόμο 16 για την προστασία από την ενδοοικογενειακή βία. Ο νόμος αυτός, αφενός θέσπισε έναν σαφή ορισμό της ενδοοικογενειακής βίας, περιλαμβάνοντας όχι μόνο την σωματική, αλλά επιπλέον την ψυχολογική, λεκτική, οικονομική και σεξουαλική βία, περιγράφοντας τις γυναίκες, τα παιδιά και τις ηλικιωμένες γυναίκες με τον όρο «θύματα» (Alhouti, 2025). Αφετέρου, ο νόμος προέβλεπε τη δημιουργία καταφυγίων και μιας τηλεφωνικής γραμμής για καταγγελίες ενδοοικογενειακής βίας, για συμβουλευτική και νομική βοήθεια στα θύματα και για την έκδοση περιοριστικών εντολών (Begum, 2020). Δυστυχώς, όμως, ο νόμος αυτός δεν έχει εφαρμοστεί πλήρως, με αποτέλεσμα τα εν λόγω καταφύγια να παραμένουν κλειστά (Human Rights Watch, 2024). Αν και ο συγκεκριμένος νόμος προσέφερε ένα σημαντικό νομικό πλαίσιο για την προστασία των γυναικών, παρέλειψε να ορίσει ποινές για την ενδοοικογενειακή βία καθ’ αυτή ως έγκλημα, ενώ δεν συμπεριέλαβε πρώην συντρόφους ή σχέσεις εκτός γάμου (Begum, 2020).
Εντός του πλαισίου των συνεχιζόμενων πιέσεων, στις 10 Μαΐου 2024, ο Εμίρης του Κουβέιτ εξέδωσε Διάταγμα, με βάση το οποίο το Υπουργείο Δικαιοσύνης προχώρησε στον σχεδιασμό νομοθετικού διατάγματος, στο οποίο προβλεπόταν η κατάργηση του Άρθρου 153 του Ποινικού Κώδικα (Awadh, 2025). Έτσι, στις 16 Μαρτίου 2025, αποφασίστηκε η κατάργηση, όχι μόνο του αμφιλεγόμενου Άρθρου 153, αλλά ταυτόχρονα και του Άρθρου 26 της Οικογενειακής Νομοθεσίας που επέτρεπε τον γάμο ανηλίκων – κοριτσιών από 15 ετών και αγοριών από 17 ετών (Middle East Monitor, 2025).
Η κατάργηση του Άρθρου 153 του Π.Κ. από το Κουβέιτ, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για τα δικαιώματα των γυναικών στη χώρα, αν και αυτός ο έπαινος θα πρέπει να συνοδεύεται από μερικές επιφυλάξεις. Αρχικά, σύμφωνα με το European Centre for Democracy and Human Rights (2024), βάσει του Συντάγματος του Κουβέιτ, οποιαδήποτε μορφή διάκρισης κατά των γυναικών θα έπρεπε ήδη να είναι παράνομη, καθώς το Άρθρο 29 αυτού απαγορεύει τη διαφορετική μεταχείριση γυναικών και ανδρών και, έτσι, η μειωμένη ποινή για τα εγκλήματα τιμής εναντίον γυναικών από άνδρες θα έπρεπε να είναι παράνομη εξαρχής. Δεύτερον, η άνιση μεταχείριση γυναικών και ανδρών στο Κουβέιτ δεν περιορίζεται στα εγκλήματα τιμής. Αν και η κατάργηση του Άρθρου 153 είναι ένα καλό βήμα προς την ισότητα, οι γυναίκες του Κουβέιτ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές διακρίσεις στην καθημερινή τους ζωή, κυρίως σε θέματα γάμου, διαζυγίου και επιμέλειας παιδιών. Για παράδειγμα, απαιτείται από τις γυναίκες να έχουν άδεια από άνδρα κηδεμόνα, για να παντρευτούν και μπορούν να αιτηθούν διαζύγιο μόνο για περιορισμένους λόγους, ενώ οι άνδρες δεν έχουν αντίστοιχους περιορισμούς (Human Rights Watch, 2024).
Επιπλέον, ένα ακόμη Άρθρο που πρέπει να καταργηθεί είναι το Άρθρο 182 του Ποινικού Κώδικα που επιτρέπει σε έναν απαγωγέα που χρησιμοποιεί βία, απειλές ή εξαπάτηση, με σκοπό να σκοτώσει, να βλάψει, να βιάσει, να εκπορνεύσει ή να εκβιάσει το θύμα, να αποφύγει την τιμωρία, εάν παντρευτεί το θύμα με την άδεια του κηδεμόνα του (Human Rights Watch, 2024). Τέλος, η κατάργηση του Άρθρου 153 δεν σημαίνει απαραίτητα και την τήρησή της. Οι αρχές του Κουβέιτ οφείλουν να σταθούν υπόλογες, για να διασφαλίσουν ότι τα εγκλήματα τιμής δεν αντιμετωπίζονται διαφορετικά από άλλες ανθρωποκτονίες (European Centre for Democracy and Human Rights 2024).
Τόσο στο Κουβέιτ, όσο και παγκοσμίως, οι διεθνείς οργανισμοί είναι υπόχρεοι να συνεχίσουν τις πιέσεις για τη βελτίωση των δικαιωμάτων των γυναικών. Συγκριτικά, οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό να δολοφονηθούν από έναν στενό σύντροφο ή μέλος της οικογένειάς τους σε σχέση με τους άνδρες. Επιπλέον, σύμφωνα με την έκθεση των Ηνωμένων Εθνών του 2021, το 56% των γυναικών-θυμάτων ανθρωποκτονίας που καταγράφηκαν τη χρονιά εκείνη δολοφονήθηκαν από κάποιο μέλος της οικογένειάς τους. Αν και δεν σχετίζονταν όλες οι προαναφερθείσες ανθρωποκτονίες με εγκλήματα τιμής, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα να δολοφονηθούν από κάποιον στην οικογένειά τους (European Institute for Gender Equality, n.d.).
Συνοψίζοντας, η κατάργηση του Άρθρου 153 του Ποινικού Κώδικα του Κουβέιτ, που ελαχιστοποιούσε την ποινή για τους δράστες εγκλημάτων τιμής, αποτέλεσε μια μακροχρόνια προσπάθεια από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες, όπως την ομάδα «Abolish 153» και την CEDAW. Αν και η κατάργηση του εν λόγω άρθρου συνιστά ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της έμφυλης ισότητας, εξακολουθούν να υπάρχουν ζητήματα άνισης μεταχείρισης που απαιτούν ριζική επίλυση στο Κουβέιτ, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πρωτογενείς πηγές:
Abolish 153. (n.d.). Abolish 153. Ανακτήθηκε από: https://www.abolish153.org/
Human Rights Watch. (2024). World Report 2024: Kuwait. Ανακτήθηκε από: https://www.hrw.org/world-report/2024/country-chapters/kuwait
U.S. Department of State. (2023). 2023 Country Reports on Human Rights Practices: Kuwait. Ανακτήθηκε από: https://www.state.gov/reports/2023-country-reports-on-human-rights-practices/kuwait/
United Nations. (1979). Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women. Ανακτήθηκε από: https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/ProfessionalInterest/cedaw.pdf
Δημοσιογραφικές πηγές:
Alhouti, A. (2025). Protection from Domestic Violence in Kuwait: An Integrated Legal Framework to Address Challenges. Global Law Experts. Ανακτήθηκε από: https://globallawexperts.com/protection-from-domestic-violence-in-kuwait-an-integrated-legal-framework-to-address-challenges-by-attorney-abdulrahman-alhouti/
Alsa’di, F. (2019). “We have become the shelter and sanctuary”: Inside Kuwaiti women’s campaign to abolish the law permitting ‘honor killings’. Raseef22. Ανακτήθηκε από: https://raseef22.net/english/article/1072402-we-have-become-the-shelter-and-sanctuary-inside-kuwaiti-womens-campaign-to-abolish-the-law-permitting-honor-killings
Awadh, I. (2025). ‘Honor killing’ excuse axed from Kuwait law. ArabTimes. Ανακτήθηκε από: https://www.arabtimesonline.com/news/kuwait-repeals-honor-killing-law-now-treats-it-as-murder/
Begum, R. (2025). Domestic Violence Law Signals Hope for Kuwait’s Women. Human Rights Watch. Ανακτήθηκε από: https://www.hrw.org/news/2020/09/29/domestic-violence-law-signals-hope-kuwaits-women
Bilal, N. (2025). Kuwait’s move to abolish Article 153 marks progress against honor killings. ArabTimes. Ανακτήθηκε από: https://www.arabtimesonline.com/news/kuwaits-move-to-abolish-article-153-marks-progress-against-honor-killings
European Centre for Democracy and Human Rights. (2024). The Repeal of Article 153 of the Kuwaiti Penal Code. Ανακτήθηκε από: https://www.ecdhr.org/the-repeal-of-article-153-of-the-kuwaiti-penal-code/
European Institute for Gender Equality. (n.d.). Εγκλήματα τιμής. Ανακτήθηκε από: https://eige.europa.eu/publications-resources/thesaurus/terms/1194?language_content_entity=el
Gulf Insider. (2025). Kuwait abolishes Article 153 of Penal Code, ending leniency for ‘honour’ killings. Ανακτήθηκε από: https://www.gulf-insider.com/kuwait-abolishes-article-153-of-penal-code
Middle East Monitor. (2025). Kuwait ends legal leniency for ‘honour killings’ in landmark reform. Ανακτήθηκε από: https://www.middleeastmonitor.com/20250319-kuwait-ends-legal-leniency-for-honour-killings-in-landmark-reform/
Πηγή εικόνας:
Alsa’di, F. (2019). “We have become the shelter and sanctuary”: Inside Kuwaiti women’s campaign to abolish the law permitting ‘honor killings’. Raseef. Ανακτήθηκε από: https://raseef22.net/english/article/1072402-we-have-become-the-shelter-and-sanctuary-inside-kuwaiti-womens-campaign-to-abolish-the-law-permitting-honor-killings