Γράφει η Αριάννα Αργυριάδου
Εννέα χρόνια μετά το ιστορικό δημοψήφισμα για το Brexit και πέντε χρόνια από την επίσημη έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι δύο πλευρές συναντήθηκαν για πρώτη φορά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η συνεδρίαση, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 19 και 20 Μαΐου 2025 στο Λονδίνο, αποτέλεσε την πρώτη επίσημη σύνοδο κορυφής μεταξύ των δύο πλευρών μετά το Brexit και σηματοδότησε ένα νέο κεφάλαιο στις διμερείς σχέσεις (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2025). Στο επίκεντρο των συζητήσεων βρέθηκαν ζητήματα ασφαλείας, μεταξύ άλλων. Στο ιστορικό αυτό γεγονός συμμετείχαν ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής ΕΕ), και ο Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Κιρ Στάρμερ, από την βρετανική πλευρά, οι οποίοι εξέτασαν τρόπους ενίσχυσης της συνεργασίας σε κρίσιμους τομείς κοινής ευρωπαϊκής και βρετανικής πολιτικής (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2025).
Μετά την επίσημη απόσχιση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, οι διμερείς σχέσεις των δύο πλευρών διαμορφώθηκαν υπό το πρίσμα μίας έντονης ψυχρότητας, η οποία εκδηλώθηκε τόσο στη δημοσιοπολιτική σφαίρα, όσο και στο θεσμικό πλαίσιο αλληλεπίδρασης, καθώς οι διατάξεις της Συμφωνίας Αποχώρησης (Withdrawal Agreement) και της Συμφωνίας Εμπορίου και Συνεργασίας (Trade and Cooperation Agreement) περιοριζόταν στην εφαρμογή ενός ελάχιστου κοινού παραδοτέου, χωρίς να προβλέπεται ένα δομημένο πλαίσιο πολιτικού διαλόγου (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2023). Εκτός της ελλιπούς θεσμικής δομής συνεργασίας, προέκυψαν παράλληλα νομικές αντιπαραθέσεις, συμπεριλαμβανομένου του Πρωτοκόλλου της Βόρειας Ιρλανδίας, και εμπορικών τριβών σε τομείς όπως ο ηλεκτρικός εξοπλισμός και οι γεωργικές εξαγωγές. Αυτή η κατάσταση θεσμικού αδιεξόδου, σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση, οδήγησαν την πολιτική ηγεσία των δύο πλευρών να επανεκτιμήσει το κόστος της θεσμικής απομόνωσης και να στραφεί σε ένα στρατηγικά πιο ευεργετικό πλαίσιο συνεργασίας (Arnold, 2025).
Από τα προεκλογικά στάδια της πολιτικής του εκστρατείας, το Εργατικό Κόμμα υπό την ηγεσία του Κιρ Στάρμερ, ενσωμάτωσε στην πολιτική του ατζέντα την ανάγκη ανασυγκρότησης των σχέσεων Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ. Η θέση αυτή προέβλεπε τη δημιουργία ενός νεοσυσταθέντος θεσμικού πλαισίου συνεργασίας, αποφεύγοντας ωστόσο κάθε αναφορά σε επανένταξη είτε στην ΕΕ είτε στην Ενιαία Αγορά. Ιδιαίτερα χαρακτηριστική υπήρξε η ρητορική της «επανεκκίνησης», η οποία υιοθετήθηκε ως επίσημη γραμμή του κόμματος και αποτέλεσε τελικά βασικό άξονα της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Στάρμερ, μετά την εκλογική της νίκη τον Ιούλιο του 2024 (Fella, 2025 & Centre for European Reform, 2025). Στα πλαίσια της εφαρμογής αυτής της αρχής, η νέα κυβέρνηση προχώρησε σε μία σειρά θεσμικών πρωτοβουλιών εσωτερικού χαρακτήρα, με βασική ενέργεια την εγκαθίδρυση μηχανισμού τακτικών πολιτικών διαλόγων με τις ευρωπαϊκές αρχές (Fella, 2025). Οι στόχοι για την αναζωογόνηση των σχέσεων με την ΕΕ οργανώθηκαν γύρω από τρεις βασικούς πυλώνες, περιλαμβανομένων της εξωτερική πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, της ασφάλειας των πολιτών, μέσω της καταπολέμησης του εγκλήματος και της τρομοκρατίας, και φυσικά της ανάπτυξη και του εμπορίου (European Affairs Committee, 2025). Εν τέλει, η πρόθεση ανανέωσης των διμερών σχέσεων με την ΕΕ έγινε αποδεκτή υπό τον ρητό όρο ότι οι ήδη κυρωμένες συμφωνίες, Αποχώρησης, και Εμπορίου και Συνεργασίας, θα διατηρηθούν απαραβίαστες (Harrois, 2025).
Με αυτά τα δεδομένα, οι δύο πλευρές οδηγήθηκαν σε μία κρίσιμη ιστορική καμπή, προχωρώντας στην πρώτη θεσμικά κατοχυρωμένη σύνοδο κορυφής, η οποία αποτελεί ορόσημο στην εξέλιξη των μετά-Brexit σχέσεων. Εν τοις πράγμασι, η διάσκεψη συνοδεύτηκε από την υιοθέτηση τριών πολιτικών εγγράφων τα οποία χαρτογραφούν ένα νέο συνεργατικό πλαίσιο μεταξύ των δύο. Πρόκειται για την Κοινή Διακήρυξη (Joint Statement), την Συμφωνία για την Ασφάλεια και την Άμυνα (Security and Defence Partnership) και την Δήλωση Κοινής Κατανόησης για Τομεακή Συνεργασία (Common Understanding on a renewed agenda for EU – UK cooperation) (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2025). Ωστόσο, ο νέος μηχανισμός συνεργασίας δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους ή συγκεκριμένα χρονικά ορόσημα (Arnold, 2025). Αντίθετα, βασίζεται σε μία ευέλικτη μέθοδο, η οποία προωθεί την τακτική διαβούλευση και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Στο πλαίσιο αυτό θεσμοθετήθηκαν επτά νέα κανάλια επικοινωνίας, τα οποία περιλαμβάνουν διάλογο εξωτερικής πολιτικής κάθε έξι μήνες, διάλογο για θέματα ασφάλειας και άμυνας, καθώς επίσης και άλλες περιστασιακές «υψηλού επιπέδου» συναντήσεις, εφόσον κριθεί απαραίτητο. Παράλληλα εγκρίθηκε η διεξαγωγή περιοδικών εργασιών σε έξι θεματικούς άξονες, όπως το εμπόριο, η κινητικότητα και η ενέργεια (Arnold, 2025).
Συγκεκριμένα, στον τομέα της άμυνας και ασφάλειας, η νέα εταιρική σχέση ΕΕ και Ηνωμένου Βασιλείου πλαισιώνεται σε μία πολυεπίπεδη συνεργασία. Πυρήνας της συμφωνίας αποτελεί η δημιουργία τακτικού διαλόγου για θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, με στόχο την ευθυγράμμιση στρατηγικών προτεραιοτήτων, την ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και την εν δυνάμει συμμετοχή του ΗΒ σε επιχειρήσεις της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2025). Ταυτόχρονα, ο νέος εταίρος της ΕΕ αποκτά πρόσβαση σε βασικά χρηματοδοτικά εργαλεία της, όπως το νέο ταμείο Strategic Autonomy and Future Europe (SAFE Fund) ύψους 150 δισ. ευρώ, επιτρέποντας τη συμμετοχή βρετανικών εταιρειών σε ευρωπαϊκές αμυντικές συμβάσεις (Eureporter, 2025). Το φάσμα της συνεργασίας εκτείνεται από την περιφερειακή ασφάλεια, τη θαλάσσια και διαστημική ασφάλεια, έως την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών, την ανθεκτικότητα κρίσιμων υποδομών και την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Επιπλέον, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στον έλεγχο της διάδοσης των όπλων, στην ενίσχυση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, καθώς και στην ενίσχυση της συνεργασίας τόσο σε πολυμερή πλαίσια όσο και με τρίτες χώρες (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2025).
Επιπροσθέτως, στο πεδίο του εμπορίου, ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην νέα συμφωνία για τα υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά πρότυπα (SPS), η οποία αναμένεται να μειώσει τις μη δασμολογικές επιβαρύνσεις που πλήττουν δυσανάλογα τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Όσον αφορά τον τομέα της αλιείας, μια νέα συμφωνία προβλέπει την πλήρη και αμοιβαία πρόσβαση στα θαλάσσια ύδατα έως το 2038 (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2025). Αυτή η μακροπρόθεσμη δέσμευση αποσκοπεί τόσο στη σταθεροποίηση των αλιευτικών δραστηριοτήτων και στην προστασία των θαλάσσιων πόρων, όσο και στην ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας. Παράλληλα επιδιώκεται μία βελτιωμένη προσέγγιση σχετικά με την αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων και τη διασυνοριακή επαγγελματική μετακίνηση καλλιτεχνών και επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα, οι οποίοι είχαν εξίσου επηρεαστεί από το Brexit, καθώς επίσης η επανασύνδεση του Ηνωμένου Βασιλείου με προγράμματα κινητικότητας νέων, για εργασία ή σπουδές, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος Erasmus+ (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2025). Ασφαλώς από μία τόσο σύγχρονη πολιτική συμφωνία δεν θα μπορούσε να λείπει η περιβαλλοντική διάσταση. Συνεπώς συμπεριλήφθηκε η ευθυγράμμιση των συστημάτων εμπορίας εκπομπών άνθρακα (ETS), αποτρέποντας την οικονομική επιβάρυνση των βρετανικών επιχειρήσεων κατά την εξαγωγή προς την ευρωπαϊκή αγορά. Η εναρμόνιση αυτή αποσκοπεί τόσο στη διατήρηση ίσων όρων ανταγωνισμού, όσο και στην σύγκλιση πράσινων πολιτικών (Eureporter, 2025).
Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της βρετανικής κυβέρνησης, οι προαναφερθείσες συμφωνίες αναμένεται να αποφέρουν σημαντικά οικονομικά οφέλη στο Ηνωμένο Βασίλειο, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για εισροές ύψους εννέα δισεκατομμυρίων λιρών έως το 2040 (Gov UK, 2025). Παρά όμως τα προσδοκόμενα οικονομικά οφέλη και την ανάδειξη της συμφωνίας ως ισορροπημένη εξέλιξη μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών, η πολιτική αποδοχή της ιστορικής αυτής επανεκκίνησης στο εσωτερικό του Ηνωμένου Βασιλείου αποδείχτηκε διχαστική. Η νέα συμφωνία πυροδότησε αντιδράσεις από κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία την αντιμετώπισαν με δυσπιστία και έντονη κριτική. Χαρακτηρισμοί όπως «πισωγυρισμός» και «προδοσία» επιβεβαιώνουν την πολωτική φύση του εσωτερικού πολιτικού διαλόγου σχετικά με τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής (Reuters, 2025).
Συγκεκριμένα, η Κέμι Μπάντενοχ, από το Συντηρητικό Κόμμα, χαρακτήρισε την συμφωνία ως εθνική προδοσία, κατηγορώντας την κυβέρνηση για «σιωπηλή υποχώρηση» προς τους θεσμούς της ΕΕ και διαμοίραση των πολιτικών κερδών του Brexit (Badenoch, 2025). Από την πλευρά του, ο Νάιτζελ Φάρατζ και το Reform UK χαρακτήρισαν τις εξελίξεις ως «παράδοση» αλλά και ως το «τέλος» της βρετανικής αλιείας (Crerar & Rankin, 2025). Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η Ομοσπονδία Αλιέων Σκωτίας, η οποία περιέγραψε την συμφωνία ως εφιαλτική, με κύριο παράγοντα δυσαρέσκειας την διατήρηση της πρόσβασης των σκαφών της ΕΕ στα αλιευτικά ύδατα του ΗΒ για μακρά χρονική περίοδο, μια ρύθμιση η οποία, σύμφωνα με την Ομοσπονδία, υπονομεύει την ουσία του Brexit για τον αλιευτικό τομέα (Matchett, 2025). Παράλληλα, σε συζήτηση της 13ης Μαΐου στο βρετανικό κοινοβούλιο, αναμφισβήτητα επικρίθηκε η απουσία ψηφοφορίας για τη νέα συμφωνία, καθώς η κυβέρνηση την υπερασπίστηκε ως τεχνική παρά πολιτική, με βουλευτές της αντιπολίτευσης και μερικούς συντηρητικούς να καταγγέλλουν παράκαμψη δημοκρατικών διαδικασιών. Αξιοσημείωτες είναι ακόμη οι ανησυχίες σχετικά με την εθνική κυριαρχία, λόγω της επανεμφάνισης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ως αρμόδιου διαιτητή σε τεχνικά ζητήματα, όπως οι κανονισμοί για τα πρότυπα υγειονομικής και φυτοϋγειονομικής προστασίας (SPS) (TheyWorkForYou, 2025).
Εν κατακλείδι, η επανεκκίνηση των σχέσεων μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ σηματοδοτεί αδιαμφισβήτητα μια κρίσιμη στροφή στην ευρωπαϊκή δυναμική. Αναδύει δηλαδή ξεκάθαρα τις ρητές συστημικές αντιφάσεις που συνεχίζουν να διαβρώνουν τη μετά-Brexit εποχή. Κατά κριτική ανάλυση, η νέα συμφωνία δεν περιορίζεται σε τεχνικές ρυθμίσεις ή διαδικαστική εξομάλυνση, αλλά ενέχει σημαντικές πολιτικοοικονομικές επιπτώσεις. Το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται να υιοθετεί μία νέα προσέγγιση, εγκαταλείποντας την ρητορική της απομόνωσης και εκφράζοντας μία διάθεση αλληλεξάρτησης με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, χαράζοντας τελικά μία πορεία προς ένα «μαλακότερο» Brexit (soft Brexit), κάτι το οποίο εξ αρχής ήταν αδύνατο, λόγω του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος της κυβέρνησης του Ντέιβιντ Κάμερον το 2016. Η ΕΕ από την πλευρά της δείχνει να αντιλαμβάνεται πως η ισχύς της δεν εδράζεται αποκλειστικά στην ομοιογένεια και την εσωτερική συνοχή, αλλά στην ευελιξία και την προσαρμοστικότητα της στο πλαίσιο διαμόρφωσης σχέσεων σε περιφερειακό επίπεδο. Κατά συνέπεια, η συμφωνία δεν περιορίζεται σε επαναδιαπραγμάτευση όρων αλλά συνιστά νέα μορφή συνεργασίας, χωρίς την τυπική ένταξη, όμως με αμοιβαία πολιτική συνοχή.
ΠΗΓΕΣ
Arnold E. (2025). Restoring Factory Settings: The 2025 UK-EU Summit. Rusi.org. Διαθέσιμο σε: https://www.rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/restoring-factory-settings-2025-uk-eu-summit
Fella S. (2025). Resetting the UK’s relationship with the European Union. House of Commons Library. Διαθέσιμο σε: https://commonslibrary.parliament.uk/research-briefings/cbp-10207/
Harrois T. (2025). The European Union–United Kingdom summit on 19 May 2025: a milestone in the long road to Brexit. Robert-Schuman.eu. Διαθέσιμο σε: https://www.robert-schuman.eu/en/european-issues/791-the-european-union-united-kingdom-summit-on-19-may-2025-a-milestone-in-the-long-road-to-brexit
Consilium. (2025). Διάσκεψη κορυφής ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου. Διαθέσιμο σε: https://www.consilium.europa.eu/el/meetings/international-summit/2025/05/19/
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. (2023). Implementation of the Trade and Cooperation Agreement between the EU and the UK [Ψήφισμα 2023/2199(INI)]. Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2023-0436_EN.html
Consilium. (2025). EU-UK summit 2025: outcome documents. Διαθέσιμο σε: https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2025/05/19/eu-uk-summit-2025-outcome-documents/
Parliament.uk. (2025). European Affairs Committee, House of Lords, UK Parliament. Διαθέσιμο σε: https://committees.parliament.uk/oralevidence/15210/html/
GOV.UK. (2025). PM secures new agreement with EU to benefit British people. Διαθέσιμο σε: https://www.gov.uk/government/news/pm-secures-new-agreement-with-eu-to-benefit-british-people
Reuters. (2025). Britain poised to reset trade, defence ties with EU. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/uk/hold-britain-poised-reset-trade-defence-ties-with-eu-2025-05-18/
Centre for European Reform. (2025). Speech by Sir Keir Starmer at the CER’s 24th birthday reception. Διαθέσιμο σε: https://www.cer.eu/in-the-press/speech-sir-keir-starmer-cers-24th-birthday-reception
TheyWorkForYou. (2025). UK-EU Summit. Διαθέσιμο σε: https://www.theyworkforyou.com/debates/?id=2025-05-13d.226.2
Crerar P., & Rankin J. (2025). UK-EU talks “down to the wire” as fishing and youth mobility hold up deal. The Guardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2025/may/18/uk-eu-talks-down-to-the-wire-fishing-youth-mobility
Kemi Badenoch. Starmer’s Brexit betrayal is a national humiliation. (2025). Kemi Badenoch. Διαθέσιμο σε: https://www.kemibadenoch.org.uk/news/kemi-badenoch-starmers-brexit-betrayal-national-humiliation
Matchett C. (2025). Scots fishermen slam Brexit reset deal as row erupts over European boats access… The Scottish Sun. Διαθέσιμο σε: https://www.thescottishsun.co.uk/news/14815609/scots-fishermen-slam-brexit-reset-deal-eu-waters/
Eureporter.co. (2025). Σύνοδος κορυφής Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ κατέληξε σε συμφωνία-ορόσημο για την επανεκκίνηση των σχέσεων μετά το Brexit. Διαθέσιμο σε: https://el.eureporter.co/world/uk/2025/05/22/uk-eu-summit-yields-landmark-deal-to-reset-post-brexit-relations/
Πηγή εικόνας: Διαθέσιμη σε: https://unsplash.com/photos/two-flags-flying-next-to-each-other-on-a-pole-yxDhneWz3vk