Γράφει η Αγγελική Καντούνια
Η τρομοκρατία εξελίσσεται διαρκώς, καθώς αναδιαμορφώνει τις μεθόδους και τις στρατηγικές της, εκμεταλλευόμενη τις αδυναμίες της σύγχρονης κοινωνίας. Την τελευταία δεκαετία, οι τρομοκρατικές οργανώσεις επιδεικνύουν αξιοσημείωτη προσαρμοστικότητα, υιοθετώντας νέες τεχνολογίες και τακτικές. Ποιες είναι, λοιπόν, οι τάσεις που ακολουθούν στις τελευταίες τους επιθέσεις; Η διεθνής συνεργασία προωθεί την ασφάλεια και την ειρήνη παγκοσμίως;
Η διεθνοποίηση του φαινομένου, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διόγκωση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Κοινωνικής Δικτύωσης, αφού το διαδίκτυο αποτέλεσε εργαλείο εξύμνησης του «έργου» της (Ταταράκη, 2018). Οι πρακτικές αυτές έγιναν γνωστές στο πρώιμο τους στάδιο, με τη διανομή περιοδικών σε ποικίλες γλώσσες, από τον ISIS. Σε αυτά τα περιοδικά, αναγράφονταν οδηγίες για τη διεξαγωγή επιθέσεων καθώς και οι μέθοδοι επίτευξης του μέγιστου αριθμού απωλειών.
Η εκπαίδευση και ριζοσπαστικοποίηση των νέων μελών τους διαδραματίζεται, αρχικά, μέσα από βιντεοπαιχνίδια , διαμορφώνοντας ένα εικονικό πεδίο μάχης. Τους παρέχουν επιμορφωτικά σεμινάρια για τη χρήση των μέσων επικοινωνίας, καθώς και για τη λήψη και εκπομπή κωδικοποιημένων μηνυμάτων. Κλασσικό παράδειγμα αποτελεί το Telegram, πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων, που τους δίνει τη δυνατότητα να συνομιλούν με υψηλό επίπεδο κρυπτογράφησης (Κιτσικόπουλος, 2017). Έχει αποδειχθεί ότι χρησιμοποιούνταν από τους τζιχαντιστές για τη διάδοση του περιεχομένου τους και το συντονισμό των επιθέσεων τους. Παρά τις απειλές για μπλοκάρισμα της εφαρμογής, με την διαγραφή ενός λογαριασμού αναδύονταν χιλιάδες νέοι.
Άλλος ένα κλάδος που γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία είναι αυτός των κρυπτονομισμάτων. Συνιστούν τη σύγχρονη επανάσταση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς επιτρέπουν αποκεντρωμένες, χωρίς σύνορα συναλλαγές (Uzougbo et al., 2024). Κατόπιν ενδελεχούς έρευνας, έχει διαπιστωθεί ότι οι συγκεκριμένες πλατφόρμες εξυπηρετούν το ξέπλυμα χρήματος όπως και τη χρηματοδότηση τρομοκρατικών ομάδων (ιδίως των ISIS και Al Queda). Οι παραπάνω ενέργειες διεκπεραιώνονται μέσω της δημοσίευσης υλικού σε εφαρμογές όπως Youtube και Telegram κάνοντας έκκληση για μεταφορά κεφαλαίων, υποδεικνύοντας μάλιστα και τον τρόπο εκπόνησης μιας εικονικής «φιλανθρωπίας».
Οι δωρεές, επίσης, δεν εκλείπουν από το χώρο. Είτε συλλέγονται σε εκδηλώσεις (π.χ. συναυλίες) είτε από τραπεζικά εμβάσματα. Τα νομοθετικά όργανα δυσκολεύονται να τις εντοπίσουν αφού διακρίνονται για τα υψηλά ποσοστά ανωνυμίας τους. Βέβαια, τον Αύγουστο του 2022, καταδικάστηκε στην Ολλανδία άτομο που έστειλε σε υποστηρικτική ομάδα τρομοκρατών στη Συρία πάνω από 100.000 δολάρια.
Αν και πολυάριθμες, οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, αποδείχθηκαν άκαρπες. Τα Ηνωμένη Έθνη κατόπιν συνεννόησης με την Αντιτρομοκρατική Επιτροπή και την Εκτελεστική Διεύθυνσή της προσφέρουν, τεχνική βοήθεια στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης εισαγγελέων, δικαστών και άλλων σχετικών υπαλλήλων που συμμετέχουν στη διεθνή συνεργασία. Παράλληλα, συγκεντρώνουν εμπειρογνώμονες από κεντρικές αρχές και διακυβερνητικούς οργανισμούς για ενημέρωση σχετικά με τις πρότυπες νομοθετικές διατάξεις και ευαισθητοποίηση για τη διεθνή δικαστική συνεργασία. Ασχολήθηκαν με την ανάπτυξη μηχανισμών, όπως ο πρακτικός οδηγός για αίτηση ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων πέρα από τα σύνορα, το Data Disclosure Framework (DDF) και το Model Request Forms για διαφύλαξη δεδομένων (United Nations, n.d.).
Το ΝΑΤΟ, από τη μεριά του, επικεντρώνεται στη συνειδητοποίηση, την προετοιμασία και την πρόληψη της απειλής (μέσω του Defence Against Terrorism Programme of Work). Από το 2017, η Κοινή Διεύθυνση Πληροφοριών και Ασφάλειας, στοχεύει στην αυξημένη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών και της Συμμαχίας και δημοσιεύει αναλυτικές εκθέσεις σχετικά με την τρομοκρατία και τους δεσμούς της με άλλες διεθνείς απειλές (North Atlantic Treaty Organization, 2023). Επιπλέον, στη συνάντηση των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ, τον Οκτώβριο του 2020, οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να δημιουργήσουν το Διαστημικό Κέντρο του ΝΑΤΟ για την υποστήριξη των αποστολών του με σύγχρονες δορυφορικές επικοινωνίες. Τον Οκτώβριο του 2023 ο Γενικός Γραμματέας Jens Stoltenberg , θέσπισε τη θέση του Ειδικού Συντονιστή για την Αντιτρομοκρατία.
Μάλιστα το 2018, κατόπιν αιτήματος της ιρακινής κυβέρνησης, η Συμμαχία ξεκινά αποστολή στο Ιράκ, προκειμένου να καταπολεμήσουν τον ISIS (North Atlantic Treaty Organization, 2023). Το 2021 οι Υπουργοί Άμυνας των Συμμάχων και το 2023 το Βορειοτλαντικό Συμβούλιο αποφασίζουν να διευρύνουν την αποστολή, πάντα σε στενή συνεργασία με τα Ηνωμένη Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε συνεργασία με την Κοινοπραξία Partnership for Peace, το 2020, ξεκινά Πρόγραμμα Ενίσχυσης της Αμυντικής Εκπαίδευσης με σκοπό την αναπροσαρμογή των αντιτρομοκρατικών εθνικών στρατηγικών (North Atlantic Treaty Organization, 2023). Ένα χρόνο μετά, το ΝΑΤΟ άρχισε να χρησιμοποιεί αυτό το πρόγραμμα σπουδών για την παροχή διαδικτυακών μαθημάτων σε συμμετέχοντες της Στρατιωτικής Ακαδημίας της Οδησσού και του Πανεπιστημίου Εθνικής Άμυνας στο Κίεβο της Ουκρανίας. Από το 2023, οι ενότητες του Προγράμματος Σπουδών Αναφοράς για την Αντιτρομοκρατία και η πλατφόρμα e-learning είναι διαθέσιμα στον ιστότοπο του ΝΑΤΟ .
Λίγα χρόνια αργότερα, το 2023, σύμμαχοι από τη Μέση Ανατολή και Νότια Αφρική, παρακολούθησαν το CBRN Awareness for First Responders Course στο Joint Chemical, Biological, Radiological and Nuclear Defence COE προκειμένου να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σε σχέση με αυτές τις απειλές και η ικανότητα των εν λόγω εταίρων να συντονίζουν τις στρατιωτικές και μη στρατιωτικές προσπάθειες αντιμετώπισης τους (Europol, 2023). Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι, το 2021 και το 2023, το ΝΑΤΟ παρέδωσε μαθήματα καταπολέμησης της τρομοκρατίας μέσω Κινητών Ομάδων Εκπαίδευσης στο Περιφερειακό Κέντρο NATO-Istanbul Cooperation Initiative (ICI) στο Κουβέιτ, από τα οποία επωφελήθηκαν σχεδόν 50 συμμετέχοντες από χώρες εταίρους του ΝΑΤΟ.
Στη συνάντηση της Eurojust του 2023 για την Αντιτρομοκρατία θεσπίζεται νέο Σύστημα Διαχείρισης Υποθέσεων (CMS) του οποίου, oι βασικές λειτουργίες που σχετίζονται με το CTR (Ευρωπαϊκό Δικαστικό Μητρώο Αντιτρομοκρατίας) και το CICED (Κεντρική Βάση Αποδεικτικών Στοιχείων για τα Εγκλήματα) θα τεθούν σε εφαρμογή έως τα τέλη του 2025 και οι υπόλοιπες έως το 2026-2027 (Eurojust, 2023). Χαρακτηρίστηκε ως το σημαντικότερο πρόγραμμα που έχει εφαρμοστεί ποτέ στη Eurojust και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2030.
Τελικά, οι παραπάνω μηχανισμοί κατάφεραν να αποτρέψουν τις τρομοκρατικές ομάδες από τις επιθέσεις; Υπήρξε αποτέλεσμα;
Ξεκινώντας από το 2022, στις Βρυξέλλες ένας Τυνήσιος, ο Abdesalem Lassoued, που βρισκόταν παράνομα στο Βέλγιο, διέπραξε επίθεση, πυροβολώντας και σκοτώνοντας δύο Σουηδούς πολίτες και τραυματίζοντας έναν τρίτο (Llach, 2023). Στην Κωνσταντινούπολη, το 2024, μια τρομοκρατική επίθεση σε ρωμαιοκαθολική εκκλησία προκάλεσε τον θάνατο ενός ατόμου (Pandit, 2024). Το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη και για τα δύο περιστατικά. Παρόλα αυτά, πέρυσι στη Γερμανία και την Ολλανδία, διακόπηκαν από τις αρχές σχεδιασμένες τρομοκρατικές ενέργειες και έγιναν συλλήψεις.
Η περίπτωση όμως που κλόνισε την παγκόσμια ασφάλεια, πραγματοποιήθηκε εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι αυτή της Χαμάς, στο Ισραήλ, την 7η Οκτωβρίου 2023. H EE από την πρώτη στιγμή χαρακτήρισε την επίθεση τρομοκρατική και στράφηκε στην προστασία του αμάχου πληθυσμού, με την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας. Ενεργοποίησε το μηχανισμό Integrated Political Crisis Reaction για την καταπολέμηση διευρυμένων κρίσεων και την ταχεία λήψη αποφάσεων. Λόγω της στρατηγικής της σχέσης με το Ισραήλ, οι προσπάθειες της να δείχνει αμερόληπτη, απέβησαν μάταιες (Ringby, 2024).
Συνοπτικά, τα μέτρα που έχουν ληφθεί προκειμένου να προστατευτεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα από τους τρομοκράτες, δείχνουν να έχουν αποτέλεσμα αλλά σε μικρή κλίμακα. Στην ψηφιακή εποχή, της διαρκούς εξέλιξης και των ραγδαίων αλλαγών είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν τέτοιες καταστάσεις. Για το λόγο αυτό θα συμμεριστώ την άποψη «Τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν παγκόσμιες λύσεις», στόχος που θα επιτευχθεί μόνο μέσα από γόνιμη διεθνή συνεργασία.
Βιβλιογραφία
Uzougbo, N. N. S., Ikegwu, N. C. G., & Adewusi, N. a. O. (2024). Enhancing consumer protection in cryptocurrency transactions: Legal strategies and policy recommendations. International Journal of Science and Research Archive, 12(1), 520–532. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.30574/ijsra.2024.12.1.0801
Ruby, C. L. (2002). The definition of terrorism. Analyses of Social Issues and Public Policy, 2(1), 9–14. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1111/j.1530-2415.2002.00021.x
Europol. (2023). European Union Terrorism Situation and Trend Report. Publications Office of the European Union, Luxembourg. Διαθέσιμο σε: https://www.europol.europa.eu/cms/sites/default/files/documents/European%20Union%20Terrorism%20Situation%20and%20Trend%20report%202023.pdf
Eurojust. (2024). Eurojust Meeting on Counter-Terrorism, 22-23 November 2023. European Union Agency for Criminal Justice Cooperation. Διαθέσιμο σε: https://acrobat.adobe.com/id/urn:aaid:sc:EU:3b704be8-d4c4-4ed1-a2c8-43d806ba30fb
United Nations : Office on Drugs and Crime. (n.d.). Terrorism Prevention Branch. Διαθέσιμο σε: https://www.unodc.org/unodc/en/terrorism/index.html
North Atlantic Treaty Organization. (2023, December 5). Countering terrorism.Διαθέσιμο σε: https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_77646.htm
Ταταράκη, Ε. (2018). Στρατηγικές καταπολέμησης διεθνούς τρομοκρατίας [Πανεπιστήμιο Αιγαίου]. Διαθέσιμο σε: https://acrobat.adobe.com/id/urn:aaid:sc:EU:8af4415b-0c66-4dc8-b3d2-312456f5818d
Λάλος, Δ. (2019). Διεθνής Πολιτική και «Θρησκευτική» Τρομοκρατία. Η περίπτωση της Γαλλίας (2015-2018) [Πανεπιστήμιο Αιγαίου]. Διαθέσιμο σε: http://dspace.lib.uom.gr/handle/2159/23033
Llach, L. (2023, October 26). Lone wolf terrorists in Europe are not so lonely anymore – who is radicalizing and recruiting them? Euronews. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/2023/10/26/lone-wolf-terrorists-in-europe-are-not-so-lonely-anymore-who-is-radicalising-and-recruitin
Pandit, P. (2024, March 14). 7 key findings from the Global Terrorism Index 2024. Vision of Humanity. Διαθέσιμο σε: https://www.visionofhumanity.org/7-key-findings-from-the-global-terrorism-index-2024/
Ringby, E. (2024). The European Union position towards Israel-Palestine. changes in position after October 7th, 2023. [Bachelor Thesis, Linnaeus University]. Διαθέσιμο σε: https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1831710/FULLTEXT01.pdf
Euronews. (2017, Ιούνιος). Οι μυστικές υπηρεσίες βάζουν στο «στόχαστρο» την εφαρμογή Telegram. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/2017/06/26/fsb-enantion-telegram-gia-tin-tromokratia
Κιτσικόπουλος, Π. (2017, Ιούλιος). Η Telegram αφαιρεί ακραίο περιεχόμενο. Euronews. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/business/2017/07/17/telegram-terrorist-content
Λιαροπουλος, Α. N. (2016, December 6). Αποψη: Ζητήματα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/society/886704/apopsi-zitimata-asfaleias-ston-kyvernochoro/
Εικόνα : Logsign. (n.d.) What are Cyberterrorism and Cyberwarfare? Διαθέσιμο σε: https://www.logsign.com/blog/what-are-cyberterrorism-and-cyberwarfare/