Γράφει η Αλεξάνδρα Μουτροπούλου
Οι εκλογές για την ανάδειξη του κυβερνώντος κόμματος σε μία χώρα, καθώς και το δημοψήφισμα αποτελούν ίσως μία από τις βασικότερες εκφάνσεις της δημοκρατίας και κατοχυρώνουν κάποια από τα σημαντικότερα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα των πολιτών. Προτεραιότητα κάθε χώρας που επιθυμεί να σέβεται το δημοκρατικό πολίτευμα συνιστά η διασφάλιση της ποιότητας και της διαφάνειας της εκλογικής διαδικασίας, προκειμένου το εκλογικό αποτέλεσμα να αντικατοπτρίζει πάντα την επιθυμία της πλειοψηφίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εκλογικές διαδικασίες βρίσκονται επανειλημμένα στο επίκεντρο γεωπολιτικών ανταγωνισμών, οι οποίοι μπορούν να πάρουν και τη μορφή εξωτερικών πιέσεων και επιρροών με στόχο την αποδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών και την προώθηση συγκεκριμένων συμφερόντων.
Μέσα στο τελευταίο διάστημα, παρατηρήθηκαν τέτοιες προσπάθειες χειραγώγησης των εκλογικών διαδικασιών σε δύο χώρες με ιδιαίτερα στρατηγική θέση μεταξύ Ανατολής και Δύσης: στην Γεωργία και τη Μολδαβία. Το κοινό τους στοιχείο είναι οι κατηγορίες για έντονη εμπλοκή της Ρωσίας στις εκλογικές τους διαδικασίες με αποτέλεσμα την αμφισβήτηση της αξιοπιστίας των αποτελεσμάτων. Παρά το γεγονός ότι ακόμη δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία που να αποδεικνύουν πράγματι την εμπλοκή της Ρωσίας, εκφράστηκαν έντονες κατηγορίες από σημαντικά πρόσωπα της διεθνούς πολιτικής και οι υποθέσεις που θέλουν την Ρωσία να παρεμβαίνει, βασίστηκαν σε μια σειρά στοιχείων και γεγονότων που εντοπίζονται χρονικά πριν τις εκλογικές διαδικασίες και προσιδιάζουν σε τακτικές που ακολούθησε ο ίδιος ο Πούτιν για την άνοδό του. Παρακάτω, θα εξεταστούν χωριστά οι περιπτώσεις των εκλογών της Γεωργίας και του δημοψηφίσματος της Μολδαβίας με βάση τα έως τώρα στοιχεία:
Οι εκλογές της Γεωργίας:
Στις 26 Οκτωβρίου 2024, πραγματοποιήθηκαν στην Γεωργία εθνικές εκλογές, οι οποίες ανέδειξαν νικητή με ποσοστό 54% το κόμμα “Γεωργιανό Όνειρο” (Georgian Dream) με αρχηγό του τον Bidzina Ivanishvili για τέταρτη συνεχόμενη φορά. Το αποτέλεσμα των εκλογών ήρθε σε έντονη αντίθεση με τα αποτελέσματα που προέβλεπαν τα exit polls και αμφισβητήθηκε έντονα από την διεθνή σκηνή. Πρωτοστάτρια στην αμφισβήτηση της εγκυρότητας των εκλογικών αποτελεσμάτων ήταν και η Πρόεδρος της Γεωργίας Salome Zourabichvili, η οποία δήλωσε ρητά ότι δεν αναγνωρίζει τα αποτελέσματα των εκλογών και κάλεσε τον γεωργιανό λαό σε διαμαρτυρία εκφράζοντας την επιθυμία τους για ένταξη στην Ε.Ε.. Κατηγόρησε το κυβερνών κόμμα ότι κατέφυγε σε ρωσικού τύπου τακτικές και προπαγάνδα αποκαλώντας το αποτέλεσμα “ρωσική ειδική επιχείρηση”, χωρίς ωστόσο το σχόλιο της να αποτελεί μια άμεση κατηγορία κατά της Ρωσίας, αλλά υπονοώντας ότι “η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε αποτέλεσε αντιγραφή των ρωσικών κλιπ και βίντεο που χρησιμοποιήθηκαν κατά την εκλογή του Πούτιν στη Ρωσία”. (Reuters, 2024)
Αν και το κόμμα “Γεωργιανό Όνειρο” υιοθετεί καταρχήν φιλελεύθερες και δυτικοευρωπαϊκές θέσεις και είναι αυτό που θεωρητικά ωθεί την Γεωργία προς την ένταξή της στην Ε.Ε και το ΝΑΤΟ, στην πράξη, διατηρεί ιδιαίτερα έντονους δεσμούς με την Ρωσία. Το δίλημμα “ειρήνη ή πόλεμος”, που έθεσε το κόμμα πριν την διεξαγωγή των εκλογών, φαίνεται ακριβώς να υπονοεί πως η μη εκλογή του, θα συνιστούσε σύμπραξη με τις δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις και θα οδηγούσε σε εμπλοκή της χώρας στον πόλεμο με την Ουκρανία (Joshua Kucera, 2024). Τα τελευταία χρόνια, το “Γεωργιανό Όνειρο” έχει επίσης προβεί στην πρόταση συντηρητικών και περιοριστικών ως προς τα δικαιώματα πολλών κοινωνικών ομάδων νόμων, απομακρύνοντας την χώρα από τον δρόμο προς την Ε.Ε.. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο νέος νόμος που περιορίζει τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, μη αναγνωρίζοντας δικαίωμα στην υιοθεσία και γάμους ομόφυλων ζευγαριών που συνήφθησαν στο εξωτερικό, καθώς και ο νόμος των “ξένων πρακτόρων” ή νόμος “περί ξένης επιρροής”, ο οποίος δημιουργεί μια δυσμενή κατάσταση για τις ξένες οντότητες, περιορίζοντας τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και προσιδιάζει σε αντίστοιχες ρωσικές νομοθεσίες. Ο συγκεκριμένος νόμος προκάλεσε την αναστολή της διαδικασίας ένταξης της Γεωργίας στην Ε.Ε., λόγω του ασυμβίβαστου με τις ενωσιακές αρχές και αξίες. (William Echols, 2024) Ο φιλορωσικός χαρακτήρας του κόμματος, φαίνεται επίσης από το γεγονός πως η Γεωργία δεν στήριξε την Ουκρανία κατά τη διάρκεια των Ρωσικών επιθέσεων και δεν υιοθέτησε τα μέτρα και τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας που ανήγγειλαν οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Ταυτόχρονα, το ίδιο το κόμμα κατηγόρησε Γεωργιανούς πολίτες που πολέμησαν εθελοντικά στο πλευρό της Ουκρανίας ως τρομοκράτες παρουσιάζοντάς τους ως απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Πού βασίζονται όμως αυτοί οι ισχυρισμοί περί νόθευσης των εκλογών και άσκησης έντονης προπαγάνδας από την πλευρά της Ρωσίας; Οι παρατηρητές των εκλογών δήλωσαν όλοι πως εντοπίστηκαν σοβαρές παραβιάσεις ως προς την διεξαγωγή των εκλογών. Ειδικότερα, πιο ανησυχητικό είναι το πόρισμα του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE) των 57 χωρών, που ανέφερε, ότι η ψηφοφορία σημαδεύτηκε από περιστατικά εκφοβισμού των ψηφοφόρων, ρωσικής παραπληροφόρησης, δωροδοκίας και συσσώρευσης ψηφοδελτίων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα (OSCE, 2024). Αντίστοιχα, οι παρατηρήσεις της Διεθνούς Εταιρείας για Δίκαιες Εκλογές και Δημοκρατία (ISFED) ήταν ανησυχητικές καθώς το ISFED κατέγραψε σοβαρές παραβιάσεις, όπως γέμισμα των ψηφοδελτίων, πολλαπλή ψηφοφορία, πρωτοφανή επίπεδα δωροδοκίας ψηφοφόρων, αποπομπή παρατηρητών από τα εκλογικά τμήματα, καθώς και περιπτώσεις κινητοποίησης ψηφοφόρων εκτός εκλογικών τμημάτων, συλλογής των προσωπικών τους δεδομένων και ελέγχου της πρόθεσης ψήφου τους. Συγκεκριμένα, σημείωσε πως το 9% των εκλογικών τμημάτων δεν τήρησε τη μυστικότητα της ψηφοφορίας, πως υπήρξαν περιπτώσεις όπου περιορίστηκαν τα δικαιώματα των παρατηρητών, μαζί με εκφοβισμό, λεκτική και σωματική βία και αποβολή τους από τα εκλογικά τμήματα και σε αρκετά εκλογικά τμήματα σημειώθηκαν επίσης περιστατικά μαζικής συμπλήρωσης ψηφοδελτίων σε κάλπες και πολλαπλής ψηφοφορίας (ISFED et al, 2024).
Καθοριστική υπήρξε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που κάλεσε την Γεωργία να πραγματοποιήσει επανάληψη των εκλογών υπό διεθνή επιτήρηση. Αυτό προκάλεσε ιδιαίτερα έντονες αντιδράσεις από το κυβερνών κόμμα, το οποίο θεώρησε την απόφαση της Ε.Ε ως άμεση παρέμβαση στα εσωτερικά ζητήματα του κράτους και δήλωσε την παύση των ενταξιακών συνομιλιών μεταξύ Γεωργίας και Ε.Ε έως και το 2028, υπονομεύοντας τις προσπάθειες εκδημοκρατισμού της χώρας. (EU Press Realeses, 2024)
Η επόμενη εύλογη ερώτηση είναι γιατί η Ρωσία να θέλει να εμπλακεί και να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα της Γεωργίας. Οι χώρες του Νότιου Καυκάσου (Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν) βρίσκονται σε μία κομβική γεωπολιτική θέση και αποτελούν ένα σημείο αναφοράς για τις παγκόσμιες εμπορικές διαδρομές και έχει αναδειχθεί σε χώρο γεωπολιτικού ανταγωνισμού και κόμβο μεταφοράς ενέργειας. Η Ρωσία έχει άμεσο συμφέρον να αυξήσει την επιρροή της σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή τόσο για γεωστρατηγικούς, οικονομικούς και εμπορικούς σκοπούς όσο και για ιδεολογικούς λόγους. Μπορεί να επιδιώξει να εκμεταλλευτεί τις βελτιωμένες οικονομικές σχέσεις με τη Γεωργία για να επεκτείνει τις δυνατότητες επιρροής της και στα γύρω κράτη και παράλληλα να μετριάσει τις επιπτώσεις των δυτικών και διεθνών κυρώσεων, δίνοντας της πρόσβαση σε νέους εμπορικούς και οικονομικούς εταίρους. Επιπλέον, η εκλογή μιας φιλικής προς τη Ρωσία γεωργιανής κυβέρνησης μπορεί να της εξασφαλίσει μια μακροπρόθεσμη πρόσβαση σε γεωργιανά χωρικά ύδατα και λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα, η οποία περιορίστηκε το φθινόπωρο του 2023 λόγω της ουκρανικής εκστρατείας κατά των ρώσικων ναυτικών επιχειρήσεων. Τέλος, η Ρωσία έχει επανειλημμένα επιχειρήσει να επηρεάσει το εσωτερικό πολιτικό τοπίο γειτονικών κρατών που αποτελούσαν πρώην τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης, σε μια προσπάθεια να συσπειρώσει έναν συνασπισμό κρατών που αντιτίθεται στις δυτικές πολιτικές. Ως εκ τούτου, παρά το γεγονός ότι ο βαθμός συντονισμού μεταξύ του Κρεμλίνου και του Γεωργιανού Ονείρου είναι ακόμη σχετικά ασαφής, γίνεται αντιληπτό το κίνητρο της Ρωσίας για έντονη άσκηση επιρροής. ( Davit Gasparyan et al., 2024).
Το δημοψήφισμα της Μολδαβίας
Στις 20 Οκτωβρίου 2024, οι πολίτες της Μολδαβίας κλήθηκαν να πάρουν θέση για δύο καθοριστικές για τα επόμενα χρόνια αποφάσεις: 1) Να καθορίσουν την εκλογή του νέου προέδρου της χώρας για την επόμενη θητεία και 2) Να δείξουν την στάση τους μέσω δημοψηφίσματος αναφορικά με το εάν οι χώρα πρέπει να προχωρήσει στις απαραίτητες συνταγματικές τροποποιήσεις προκειμένου να ξεκινήσει η διαδικασία ένταξης της χώρας στην Ε.Ε. Παρά το γεγονός ότι τα δύο αποτελέσματα είναι αλληλένδετα, για τις ανάγκες της ανάλυσης θα δοθεί έμφαση στο δημοψήφισμα που θέτει τις βάσεις για την έναρξη των αναγκαίων διαδικασιών ένταξης στην Ένωση.
Οι Μολδαβοί πολίτες αποφάσισαν την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε με οριακή πλειοψηφία 50,4%, φανερώνοντας τον διχασμό που επικρατεί γύρω από αυτό το θέμα. Το “ναι” στην ένταξη της Ε.Ε προηγήθηκε με μόλις 6.000 ψήφους και με βάση τα επίσημα στοιχεία, την απόφαση υπέρ της Ε.Ε. καθόρισαν με τις ψήφους τους οι Μολδαβοί της διασποράς (Capital et al., 2024). Έτσι, δύνανται να ξεκινήσουν οι ενταξιακές συνομιλίες. Ωστόσο, παρά το αποτέλεσμα υπέρ της ένταξης, πολλοί εξέφρασαν ανησυχίες και έκριναν τα αποτελέσματα ως απροσδόκητα, λόγω του οριακού προβαδίσματος του “ναι”. Μια σειρά παραβιάσεων σε συνδυασμό με στοιχεία που αποκάλυψαν οι αρχές της Μολδαβίας κατά την προεκλογική περίοδο, κινούν τις υποψίες για πιθανή εμπλοκή και επιρροή της Ρωσίας στις εκλογικές διαδικασίες.
Αρχικά, οφείλεται να αναφερθεί πως Μολδαβοί αξιωματούχοι και η υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς, προειδοποιούσαν αρκετούς μήνες πριν τις εκλογές ότι υπήρχαν υβριδικές απειλές από πλευράς της Ρωσίας, όπως για παράδειγμα η διοχέτευση μεγάλων χρηματικών ποσών προς δίκτυα εντός της χώρας, τα οποία οργάνωναν δράσεις κατά της Ε.Ε. Για παράδειγμα, η Πρόεδρος της Μολδαβίας Maria Sandu δήλωσε πως υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία για περίπου 130.000 ψηφοφόρους, οι οποίοι επρόκειτο να εξαγορασθούν από δυνάμεις που συνδέονται με την Ρωσία προκειμένου να αναστρέψουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Τόνισε, επίσης, πως με βάση τις πληροφορίες της, ο στόχος των δυνάμεων αυτών ήταν η εξαγορά 300.000 ψηφοφόρων, μέγεθος που αντιστοιχούσε στο 20% των συνολικών ψηφοδελτίων (Paula Erizanou,2024). Επιπλέον, δήλωσε ότι ο φιλόρωσος πρώην πολιτικός και επιχειρηματίας Ilan Shor, που καταζητείται από την Ιντερπολ για υπεξαίρεση από το τραπεζικό σύστημα της Μολδαβίας ύψους 1 εκατ. δολάρια, διοχέτευσε 39 εκατ. δολάρια στους ψηφοφόρους στο διάστημα των δύο μηνών πριν την διεξαγωγή των εκλογών (Reuters et al, 2024). H εκλογική επιτροπή της Μολδαβίας, δήλωσε μάλιστα, πως έχει αναφορές για οργανωμένες και παράνομες μεταφορές ψηφοφόρων αεροπορικώς και χερσαία στην Ρωσία, την Λευκορωσία και το Αζερμπαϊτζάν, εγείροντας ερώτηματα ως προς την νομιμότητα και την διαφάνεια των αποτελεσμάτων (Paul Kirby, 2024).
Παρά τις εξαγορές ψηφοφόρων και τις παραβιάσεις που σημειώθηκαν στην εκλογική διαδικασία η Πρόεδρος της Μολδαβίας σημείωσε και άλλες μορφές υβριδικών απειλών που δέχτηκε η χώρα, όπως για παράδειγμα διάφορα deepfake βίντεο που δημιουργήθηκαν με τεχνητή νοημοσύνη και παρουσιάζουν την ίδια να υποστηρίζει φιλορωσικές πολιτικές ή να μιλάει υποτιμητικά για ορισμένες ομάδες ψηφοφόρων. Ένα άλλο συμβάν που φανερώνει την έκταση της παραπληροφόρησης είναι το chatbot με την ονομασία «STOP UE/СТОП ЕС», το οποίο σχεδιάστηκε για να στρατολογήσει άτομα κατά του δημοψηφίσματος για την Ε.Ε.. Ύστερα από την υλοποίηση απλών εργασιών όπως π.χ μια ανάρτηση στο Facebook κατά της Ε.Ε., οι συμμετέχοντες θα έπαιρναν ως αντάλλαγμα έως και 280$, εάν η πλειοψηφία των ατόμων στο εκλογικό τους κέντρο ψηφίσει κατά του δημοψηφίσματος. Με βάση την αστυνομία της Μολδαβίας, οι πληρωμές γινόταν παράνομα μέσω μιας ρωσικής τράπεζας, με κεφάλαια από μια ρωσική μη κυβερνητική οργάνωση με την ονομασία «Evrazia» (Ευρασία), στην οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις στο παρελθόν (Vassilis Ntousas et al, 2024).
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μόσχα προσπαθεί να ασκήσει επιρροή στην Μολδαβία. Αντιθέτως, πρόκειται για μία σταθερή πολιτική της πρώτης με στόχο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της, όπως ακριβώς και στην περίπτωση της Γεωργίας. Στην Μολδαβία, ειδικότερα, υπάρχει και η αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας, η οποία ελέγχεται de facto από φιλορωσικές αρχές και διατηρεί περίπου 1.500 ρώσους στρατιώτες, Αποτελεί πόλο πολλών συγκρούσεων μεταξύ των δύο χωρών και χρησιμοποιείται από την Ρωσία ως μέσο άσκσησης πιέσεων. Επιπλέον, η Μολδαβία βρίσκεται σε ενεργειακή εξάρτηση από την Ρωσία, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για την τελευταία, λόγω των κυρώσεων που επεβλήθησαν. Επομένως, κύριος στόχος της Ρωσίας είναι η αποτροπή της συμμετοχής της Μολδαβίας σε δυτικές συμμαχίες όπως το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε.
Παρά το γεγονός ότι αναμένεται στο κοντινό μέλλον να έρθουν στην επιφάνεια και άλλα επίσημα στοιχεία για τις παραβιάσεις στις εκλογικές διαδικασίες των δύο χωρών, θα μπορούσε να παρατηρηθεί ένα μοτίβο με στόχο την αποσταθεροποίηση και την δυσλειτουργία των δημοκρατικών συστημάτων και των θεσμών. Η ρωσική επιρροή αποδεικνύει τη στρατηγική της Μόσχας να διατηρήσει την θέση της στην πρώην σοβιετική σφαίρα επιρροής αποσκοπώντας στην υπονόμευση της φιλοδυτικής πορείας. Έτσι, κρίνεται αναγκαία η ενίσχυση της εσωτερικής ανθεκτικότητας των κρατών και η συμβολή της διεθνούς κοινότητας για την προστασία των θεσμών προκειμένου να μην καταστεί ένα τμήμα της Ανατολικής Ευρώπης ένας αδύναμος κρίκος.
Βιβλιογραφία:
Dickinson, P. (2024, November 12). Russia emerges as the real winner of Georgia’s disputed election. Atlantic Council. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/russia-emerges-as-the-real-winner-of-georgias-disputed-election/
Dinger, A., Pfahler, L., & Röhn, T. (2024, November 2). Moldova warns of Russian “disruptive” moves against overseas voting in Sunday’s runoff. POLITICO. https://www.politico.eu/article/moldova-warns-of-russian-disruptive-moves-against-overseas-voting-in-sundays-runoff/
dmalloy. (2024, October 18). What to know about Russian malign influence in Moldova’s upcoming election. Atlantic Council. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/what-to-know-about-russian-malign-influence-in-moldovas-upcoming-election/
Dougherty, J. (2024, October 27). Alleging “Russian special operation,” Georgian president calls for protests over disputed election. CNN. https://www.cnn.com/2024/10/27/europe/georgia-election-russia-protests-intl-latam/index.html
Echols, W. (2024, October 31). Accused of interference in Georgia, Russia pumps up anti-US propaganda. Voice of America; Voice of America (VOA News). https://www.voanews.com/a/accused-of-interference-in-georgia-russia-pumps-up-anti-us-propaganda-/7846721.html
Erizanu, P. (2024, October 25). How Russia attempted to steal Moldovan election, referendum, and what comes next. The Kyiv Independent. https://kyivindependent.com/how-russia-tried-to-influence-moldovan-elections-and-referendum-what-it-means-going-forward/
Georgia, in. (2024, November 28). Parliament calls for new elections in Georgia | News | European Parliament. Europa.eu. https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20241121IPR25549/parliament-calls-for-new-elections-in-georgia
Georgian president won’t recognize parliamentary election result, calls for protest. (2024, October 28). NPR. https://www.npr.org/2024/10/28/g-s1-30261/georgia-elections-russia-europe
Joyner, E. (2024, October 19). Russia reportedly meddling in Moldova referendum. Dw.com; Deutsche Welle. https://www.dw.com/en/moldovas-eu-referendum-beset-by-alleged-russian-meddling/a-70527782
Kirby, P. (2024, November 3). Moldova’s pro-EU leader in tight run-off as Russia accused of meddling. https://www.bbc.com/news/articles/cq6lyzj9dddo
Kranz, M., & Guga Chomakhidze. (2024, November 12). Georgia Contested Election: How Russia Could Exploit Tbilisi’s Turmoil. Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2024/11/12/georgia-parliamentary-election-contested-russia-georgian-dream-protests/
Light, F. (2024, October 28). Georgian president accuses ruling party of using Russian “methodology” in disputed vote. Reuters. https://www.reuters.com/world/europe/georgian-president-accuses-ruling-party-using-russian-methodology-disputed-vote-2024-10-28/
Sauer, P. (2024, October 27). Georgia’s ruling pro-Russia party retains power in blow to EU aspirations. The Guardian; The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2024/oct/27/georgia-election-calls-for-protests-as-ruling-pro-russia-party-declared-winner
Summary Statement on Georgia’s Parliamentary Election on October 26, 2024 | ISFED. (2024). Isfed.ge. http://isfed.ge/eng/2024-saparlamento/saqartvelos-parlamentis-2024-tslis-26-oqtombris-archevnebis-dghis-dakvirvebis-shemadjamebeli-gantskhadeba
Tanas, A. (2024, October 24). Moldovan president says bribery affected election, pledges run-off vote. Reuters. https://www.reuters.com/world/europe/moldova-police-say-businessman-shor-channelled-24-million-pay-off-voters-2024-10-24/
Εικόνα: Panorama, & Panorama. (2024, November 29). Γεωργία: διαδηλώσεις υπέρ της ένταξης στην ΕΕ -Επεισόδια μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας. ΠανΌραμα – Τα πάντα για το Πανόραμα. https://pan-orama.gr/2024/11/29/georgia-diadiloseis-yper-tis-entaxis-stin-ee-epeisodia-metaxy-diadiloton-kai-astynomias/