Γράφει ο Μιχάλης Νεάρχου
Οι επικείμενες προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, θεωρούνται από πολλούς ως οι πιο κρίσιμες εκλογές των τελευταίων δεκαετιών. Η έκβασή τους αναμένεται να επηρεάσει αποφασιστικά τις εξελίξεις, τόσο στο εσωτερικό της χώρας με την αμερικανική δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή να δοκιμάζεται από την βαθιά πολιτική πόλωση, όσο και στο διεθνές επίπεδο. Το διεθνές σκηνικό στο οποίο λαμβάνουν χώρα χαρακτηρίζεται από γεωπολιτικές ανακατατάξεις καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή κλιμακώνεται, ενώ η αμερικανική ηγεμονία αμφισβητείται όλο και περισσότερο από διεθνείς δρώντες όπως η Κίνα και η Ρωσία. Σε μια εποχή αυξανόμενων συγκρούσεων και γεωπολιτικών εντάσεων, καθώς και πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης, η σημασία του ποιος θα είναι ο επόμενος κάτοικος του Λευκού Οίκου κρίνεται καθοριστική. Ουσιαστικά, η γενικευμένη αστάθεια υπογραμμίζει ότι το αποτέλεσμα των εκλογών της 5ης Νοεμβρίου θα καθορίσει το μέλλον της δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό, ενώ ταυτόχρονα θα επηρεάσει την κατεύθυνση των διεθνών και ευρωπαϊκών εξελίξεων. Για μια καλύτερη κατανόηση της σημασίας που έχουν οι επικείμενες εκλογές, επιχειρείται μια συνοπτική ανάλυση των διάφορων πτυχών που αναμένετε να επηρεαστούν από την έκβαση τους.
Το αμερικανικό πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Οι προεδρικές εκλογές του 2020, οι ισχυρισμοί για νοθεία και η επίθεση στο Καπιτώλιο ανέδειξαν σοβαρές ρωγμές στους θεσμούς και την απώλεια της εμπιστοσύνης μεγάλης μερίδας των πολιτών σε αυτούς. O φανατισμός στην αμερικανική κοινωνία κλιμακώνεται όλο και περισσότερο, με τις πολιτικές διαφορές να ανάγονται σε προσωπικό επίπεδο και σε αρκετές περιπτώσεις να διαμορφώνουν καίρια στοιχεία της ταυτότητας των ψηφοφόρων. Υπό αυτές τις συνθήκες, η έκβαση των εκλογών του 2024 θα είναι κρίσιμη για την ίδια την δημοκρατία της χώρας καθώς η ακραία ρητορική και η άνοδος του λαϊκισμού απειλούν δημοκρατικές αξίες και θεσμούς, με αρκετούς αναλυτές να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τη σταθερότητα του αμερικανικού πολιτεύματος.
Η αυξανόμενη πολιτική ένταση στις ΗΠΑ έχει συμβάλει στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας όπου η πολιτική ταυτότητα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής και προσωπικής ταυτότητας των πολιτών. Ο διχασμός αυτός επηρεάζει βαθιά την κοινωνική συνοχή, δημιουργώντας μια αίσθηση ότι οι εκλογές δεν είναι απλώς πολιτικές αντιπαραθέσεις, αλλά μάχες για τη διατήρηση ή την αλλαγή των βασικών αξιών της κοινωνίας. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Αμερικανοί ψηφοφόροι βρίσκονται στα άκρα του πολιτικού φάσματος, με πολύ μικρή διάθεση για συμβιβασμούς. Έρευνες όπως αυτή του Pew Research Center καταδεικνύουν ότι οι περισσότεροι Αμερικανοί πιστεύουν πως η χώρα τους είναι περισσότερο διχασμένη από ποτέ (Pew Research Center ,2023). Επιπλέον, η αυξανόμενη επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της παραπληροφόρησης ενισχύουν περαιτέρω τη δυσπιστία μεταξύ των πολιτικών ομάδων, με τους υποστηρικτές των δύο μεγάλων κομμάτων να θεωρούν τους αντιπάλους τους όχι απλώς ως πολιτικούς αντιπάλους, αλλά ως απειλή για την ίδια τη δημοκρατία.
Βασικό στοιχείο της πόλωσης αυτής είναι το γεγονός ότι ενσαρκώνεται σε μεγάλο βαθμό από τον υποψήφιο για την Προεδρία Ντόναλτ Τραμπ, όπου μία πιθανή επανεκλογή του θα μπορούσε να επιτείνει τις υπάρχουσες εντάσεις και να δοκιμάσει τους θεσμούς της χώρας. Συγκεκριμένα, η πίεση στους θεσμούς, ιδιαίτερα στο δικαστικό σύστημα και στα εκλογικά δικαιώματα, αναμένεται να ενταθεί σε μια νέα θητεία Τραμπ, γεγονός που δημιουργεί ανησυχίες για την εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας. Εν συνεχεία, η προσέγγιση του σε σχέση με την μετανάστευση, τα δικαιώματα της LGBTQ + και άλλες ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού εκτιμάτε πως θα εντείνουν τις ανισότητες σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ταυτοχρόνως, το Δημοκρατικό Κόμμα και η Κάμαλα Χάρις έχουν συμβάλει στην έντονη πόλωση της αμερικανικής κοινωνίας προωθώντας κοινωνικά ζητήματα που συχνά θεωρούνται ριζοσπαστικά από την πιο συντηρητική μερίδα των πολιτών, ενισχύοντας τις διαφορές μεταξύ των δύο στρατοπέδων. Στο πλαίσιο αυτό, παρόλο που η ίδια προσπάθησε να παρουσιάσει τον εαυτό της ως συνενωτική δύναμη, πιθανή εκλογή της θα μπορούσε επιδεινώσει τις εντάσεις, ιδιαίτερα λόγω της ακλόνητης στάσης της σε προοδευτικά ζητήματα και του γεγονότος ότι ως γυναίκα και μαύρη υποψήφια, ενσαρκώνει κοινωνικές και πολιτιστικές τάσεις που προκαλούν αντιδράσεις, ιδίως από την πλευρά της Ρεπουμπλικανικής βάσης.
Ωστόσο, σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από την άνοδο της Κίνας, την επανεμφάνιση της Ρωσίας ως επιθετικής δύναμης και την όλο και εντονότερη κλιμάκωση και ριζοσπαστικοποίηση του πολέμου στην Μέση Ανατολή, οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές δεν έχουν σημασία μόνο σε ό,τι αφορά τους θεσμούς και την δημοκρατία των ΗΠΑ. Η έκβαση τους θα επηρεάσει τις διεθνείς σχέσεις και τη γεωπολιτική σταθερότητα καθώς ως ηγέτιδα δύναμη της Δύσης διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της διεθνούς τάξης. Στο πλαίσιο αυτό, οι πολιτικές προτεραιότητες και η προσέγγιση του νέου προέδρου για τον ρόλο τους στον κόσμο θα επηρεάσουν τη σταθερότητα τόσο στην Ευρώπη όσο και παγκοσμίως.
Στην προηγούμενη του προεδρία ο Ντόναλντ Τραμπ είχε αναπτύξει οξεία ρητορική απέναντι σε παραδοσιακούς θεσμούς όπως το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε και η εξωτερική πολιτική βασισμένη στο σύνθημα «America First» έπληξε ευρύτερα τις διατλαντικές σχέσεις. Για παράδειγμα, η απομάκρυνση από πολυμερείς συμφωνίες, όπως η Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, ενίσχυσε τις εντάσεις στις ευρωατλαντικές σχέσεις και προκάλεσε ανησυχίες για την αξιοπιστία ως παγκόσμιου ηγέτη. Ενδεχόμενη επανεκλογή του Τραμπ θα μπορούσε να οδηγήσει την χώρα σε κάποιο είδους απομονωτισμό, υπονομεύοντας τις διεθνείς συνεργασίες και ανοίγοντας τον δρόμο για περεταίρω γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Παράλληλα, για την Ευρώπη, οι εκλογές είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς η έκβαση τους πιθανόν να επηρεάσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα στη γηραιά ήπειρο, ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπου συνεχίζονται οι συγκρούσεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία. Αξίζει να σημειωθεί πως αν επανεκλεγεί, ο Ντόναλντ Τραμπ πιθανότατα θα υιοθετήσει μια πιο συμβιβαστική προσέγγιση απέναντι στη Ρωσία, αντικατοπτρίζοντας τον προηγούμενο θαυμασμό του για τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Συγκεκριμένα, έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία γρήγορα, χωρίς να είναι ξεκάθαρη η στρατηγική που θα ακολουθήσει (Angela Stent, 2023). Επιπλέον, οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ έχουν δοκιμαστεί τα τελευταία χρόνια, με την προεδρία Τραμπ να επιβάλλει δασμούς σε εισαγόμενα προϊόντα και να απειλεί με εμπορικούς πολέμους (Petsinger,2020). Η επανάληψη τέτοιων πολιτικών πιθανόν να οδηγήσει σε επιδείνωση των ευρωατλαντικών σχέσεων πλήττοντας την παγκόσμια οικονομική συνεργασία.
Στην αντίπερα όχθη, πιθανή εκλογή της νυν αντιπροέδρου δημιουργεί υψηλές προσδοκίες για συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι προσδοκίες αυτές είναι υψηλές, δεδομένης της υποστήριξής της για τη νομισματική σταθερότητα και της έλλειψης προθέσεων για επιδείνωση των σχέσεων με την Ευρώπη. Ωστόσο, δύο παράγοντες εγείρουν ανησυχίες. Πρώτον, η Χάρις δεν σκοπεύει να διαφοροποιηθεί από τον νόμο Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA), ο οποίος έχει δημιουργήσει ανησυχίες σχετικά με την επίδρασή του στις ευρωπαϊκές πράσινες βιομηχανίες. Πολλοί αναλυτές αναφέρουν πώς ο νόμος αυτός μπορεί να λειτουργήσει ως «δίκοπο μαχαίρι» για την ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς οι φοροαπαλλαγές του επικεντρώνονται στην ενίσχυση των αμερικανικών επενδύσεων σε βάρος των ευρωπαϊκών. Δεύτερον, παρόλο που έχει δεσμευτεί πως θα διατηρήσει ακλόνητη στην υποστήριξη στην Ουκρανίας και στο ΝΑΤΟ ενισχύοντας την αρχιτεκτονική ασφάλειας που διατηρεί την ευρωπαϊκή σταθερότητα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ρητορική της παραπέμπει σε μια λιγότερο ψυχροπολεμική νοοτροπία σε σύγκριση με τον Τζο Μπάιντεν. Αυτό δημιουργεί ανησυχίες για το πώς θα προχωρήσει η υπερατλαντική στήριξη στην Ουκρανία και αν θα συνεχιστεί η απαίτηση για δαπανηρή στήριξη από τους ευρωπαίους συμμάχους. Στο πλαίσιο αυτό κρίνεται αναγκαίο η Ε.Ε. να οικοδομήσει τις δικές της αποτρεπτικές και αμυντικές ικανότητες και να μειώσει τη μεγάλη εξάρτησή της από τις ΗΠΑ, γεγονός που θα οδηγήσει την ευρωπαϊκή οικογένεια ενώπιον αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων στο εσωτερικό της.
Συμπερασματικά, οι εκλογές του Νοεμβρίου είναι εξέχουσας σημασίας, καθώς ενδέχεται να καθορίσουν την κατεύθυνση της χώρας σε μια περίοδο έντονης πολιτικής αστάθειας. Η αμερικανική δημοκρατία δοκιμάζεται σοβαρά από την πόλωση, τον λαϊκισμό και την ακροδεξιά ρητορική, στοιχεία που απειλούν να υπονομεύσουν τους θεσμούς και την κοινωνική συνοχή. Οι συνέπειες της εκλογικής διαδικασίας θα έχουν αντίκτυπο όχι μόνο σε εσωτερικό επίπεδο αλλά και διεθνώς. Μια πιθανή επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να προκαλέσει περεταίρω ανακατατάξεις στις διεθνείς σχέσεις, με κινδύνους όπως η απομόνωση της Αμερικής και η ενίσχυση αυταρχικών καθεστώτων να βρίσκονται προ των πυλών καθώς και η άνοδος της ακροδεξιών ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη. Η σταθερότητα και η ασφάλεια της Ευρώπης θα επηρεαστεί επίσης, δεδομένων των γεωπολιτικών εντάσεων. Συνολικά, η σημασία αυτών των εκλογών είναι καθοριστική για την κατεύθυνση που θα πάρουν οι ΗΠΑ και η διεθνής κοινότητα τα επόμενα χρόνια, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για μια υπεύθυνη και ενημερωμένη επιλογή των ψηφοφόρων.
Βιβλιογραφία
Ευαγόρου Ε. (2018). Αμερικανικός ηγεμονισμός και ανάδυση νέων περιφερειακών δυνάμεων: Ανακατατάξεις στο σύγχρονο διεθνές σύστημα;. Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης.
Η Καθημερινή. (2024).Το πράσινο σχέδιο Μπάιντεν απειλεί την Ε.Ε. Διαθέσιμο σε : https://www.kathimerini.gr/economy/562889074/to-prasino-schedio-mpainten-apeilei-tin-e-e/
Μαρινάκης Β.(2024). Η Χάρις, ο Τραμπ & η επόμενη μέρα της Ευρώπης. Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών. Διαθέσιμο σε: https://enainstitute.org/i-charis-o-trab-i-epomeni-mera-tis-evropis/
Παλαιολόγος Γ .(2024).Πόσο απειλεί ο Τραμπ τη δημοκρατία των ΗΠΑ – Τί θα σήμαινε μια δεύτερη θητεία. Καθημερινή Κύπρου. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.com.cy/gr/kosmos/poso-apeilei-o-tramp-ti-dimokratia-ton-ipa-%E2%80%93-ti-tha-simaine-mia-deyteri-thiteia
Τριανταφύλλου Σ. (2024). Διακυβεύματα και αντίκτυπος των αμερικανικών εκλογών. Athens Voice. Διαθέσιμο σε: https://www.athensvoice.gr/epikairotita/diethni/872925/upsiloi-tonoi-sti-sunedeuxi-haris-sto-ehthriko-fox-oi-erotiseis-pou-ti-duskolepsan/
FiveThirtyEight. (2024).2024 Presidential Election Polls2. Διαθέσιμο σε : https://projects.fivethirtyeight.com/polls/president-general/2024/national/
Hatfield J.(2024). How U.S. Public Opinion Has Changed in 20 Years of Our Surveys. Pew Research Center. Διαθέσιμο σε : https:/www.pewresearch.org/2024/09/13/how-us-public-opinion-has-changed-in-20-years-of-our-surveys/
McKinney I and Jacobson L.(2024).A guide to Trump’s 2nd term promises: immigration, economy, foreign policy and more. PolitiFact The Poynter Institude. Διαθέσιμο σε : https://www.politifact.com/article/2024/jul/18/a-guide-to-trumps-2nd-term-promises-immigration-ec/
Newport F.(2023). Partisan Gaps Expand Most on Government Power Climate. Gallup. Διαθέσιμο σε : https://news.gallup.com/poll/509129/update-partisan-gaps-expand-government-power-climate.aspx
Petsinger M. (2020). US–EU Trade Relations in the Trump Era. Chatham House. Διαθέσιμο σε : https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/publications/research/2019-03-08US-EUTradeRelations2.pdf
Pew Research Center.( 2023).America’s Polarized Views on Politics.Διαθέσιμο σε : https://www.pewresearch.org/politics/2023/09/19/americans-dismal-views-of-the-nations-politics/
Pifer S. (2024).Could NATO survive a second Trump administration ?, Brookings Institution. Διαθέσιμο σε: https://www.brookings.edu/articles/could-nato-survive-a-second-trump-administration/
Popovich N, Ripka L and Louis K. (2021). The Trump Administration Rolled Back More Than 100 Environmental Rules. Here’s the Full List, The New York Times. Διαθέσιμο σε : https://www.nytimes.com/interactive/2020/climate/trump-environment-rollbacks-list.html
Puglierin J and Zerka P. (2023). Keeping America close, Russia down, and China far away : How Europeans navigate a competitive world. European Council on Foreign Relations. Διαθέσιμο σε : https://ecfr.eu/wp-content/uploads/2023/06/Keeping-America-close-Russia-down-and-China-far-away-How-Europeans-navigate-a-competitive-world-published.pdf
Quiviger W. (2024).US elections: here’s what’s at stake for Europe, in 3 key areas. The Conversation. Διαθέσιμο σε :https://theconversation.com/us-elections-heres-whats-at-stake-for-europe-in-3-key-areas-240768
Stent A.(2024). How would Trump and Harris handle the Russia-Ukraine war? . Brookings Institution. Διαθέσιμο σε : https://www.brookings.edu/articles/how-would-trump-and-harris-handle-the-russia-ukraine-war/
Waldman M. (2022). How Bas Could the 2024 Election Be ?. Brennan Center for Justice. Διαθέσιμο σε : https://www.brennancenter.org/our-work/analysis-opinion/how-bad-could-2024-election-be
Πηγή Φωτογραφίας: Karsh Institute of Democracy.(2024).University of Virgina .Election 2024: Post-Election Analysis. Διαθέσιμο σε: https://karshinstitute.virginia.edu/events/election-2024-post-election-analysis