Γράφει η Μαριάνθη Πραντσίδη
Η παράνομη εμπορία και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών αποτελεί ένα διαχρονικό φαινόμενο που εντάσσεται πλέον στην ομάδα των διεθνών οργανωμένων εγκλημάτων και περιλαμβάνει την εισαγωγή, τη διανομή αλλά και την παραγωγή ναρκωτικών ουσιών. Πιο συγκεκριμένα, η παράνομη αυτή δραστηριότητα έχει τις ρίζες της στον 19ο αιώνα με την πώληση και διανομή οπιοειδών. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το πρώιμο εμπόριο οπίου από την Κίνα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη μετακίνηση κινέζων μεταναστών προς την αμερικανική ήπειρο. Χαρακτηριστικό οπιοειδές της εποχής ήταν η μορφίνη, η οποία χρησιμοποιούνταν και ως παυσίπονο. Το 1914 με το νόμο Harrison ρυθμίστηκε και φορολογήθηκε αυστηρά η παραγωγή, διανομή και πώληση οπιοειδών και κοκαΐνης. Ωστόσο, παρά τις νομοθετικές ρυθμίσεις και τους περιορισμούς που τέθηκαν, η διανομή ναρκωτικών ουσιών και παραισθησιογόνων ουσιών συνεχίστηκε (Kassab & Rossen, 2022).
Μάλιστα, ήδη από το 1960, αυξήθηκε δραστικά η χρήση παραισθησιογόνων ουσιών σε αρκετά κράτη του Δυτικού κυρίως κόσμου (Mold, 2007). Τότε ακόμα δεν υπήρχε ξεκάθαρη νομοθεσία για τη δίωξη των χρηστών και διακινητών ναρκωτικών, με αποτέλεσμα να αποδεικνύεται σταδιακά η βλαβερότητα της χρήσης τέτοιων ουσιών (UNODC, 2023). Με την υιοθέτηση από αρκετά κράτη της Σύμβασης του ΟΗΕ για τις ψυχοτρόπες ουσίες του 1971 προβλέφθηκε ο έλεγχος στην παραγωγή, αγορά και χρήση ορισμένων ψυχοτρόπων φαρμάκων, όπως αμφεταμίνες, βενζοδιαζεπίνες κ.ά. (International Narcotic Control Board, 2017) .
Η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας αλλά και η πρόοδος στη φαρμακευτική και χημική βιομηχανία βοηθούν στη ανακάλυψη και διάδοση νέων συνθετικών ναρκωτικών (synthetic drugs). Στις μέρες μας η μεθαμφεταμίνη είναι ίσως το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο και διακινούμενο συνθετικό ναρκωτικό παγκοσμίως, ενώ η παρασκευή και η χρήση του συνεχίζουν να επεκτείνονται στη νοτιοανατολική Ασία, τη Βόρεια Αμερική, τη Νοτιοδυτική Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη (UNODC, 2022). Η Αφρική και η Ασία έχουν εξελιχθεί σε περιοχές τόσο διέλευσης όσο και παραγωγής ναρκωτικών ουσιών ανοίγοντας το δρόμο για την ανακάλυψη νέων ψυχοδραστικών ουσιών (INTERPOL, 2024).
Επρόκειτο για μια πλήρως οργανωμένη επιχείρηση οι δραστηριότητες της οποίας εκτείνονται πλέον σε όλο τον κόσμο διαταράσσοντας την ασφάλεια των κρατών και ανάγοντας τη συγκεκριμένη δραστηριότητα ως μια καίρια απειλή δημόσιας τάξης. Απώτερος στόχος των οργανώσεων παράνομης διακίνησης ναρκωτικών ουσιών ήταν και είναι το κέρδος, εμπλεκόμενοι τις περισσότερες φορές σε περιπτώσεις διαφθοράς αλλά και χρηματοδότησης τρομοκρατικών δραστηριοτήτων (UNODC, 2023). Το εμπόριο ναρκωτικών διεξάγεται με ποικίλους τρόπους, από το smurfing (η διακίνηση μικρών και πολυάριθμων ποσοτήτων ναρκωτικών ουσιών δύσκολα ανιχνεύσιμες από τους φορείς επιβολής της τάξης και του νόμου) μέχρι το παράνομο υποβρύχιο φορτίο. Στην περίπτωση αυτή, όμως, τις περισσότερες φορές εμπλέκονται τόσο κρατικοί παράγοντες όσο και μέλη των κρατικών μηχανισμών ασφαλείας προερχόμενοι από “εύθραυστα” δημοκρατικά κράτη. Οι ροές παράνομης διακίνησης ναρκωτικών διαφέρουν ανάλογα με την προέλευση και της αξία των παράνομων ουσιών (EUDA, 2024) .
Στο παρελθόν, η εύρεση παράνομων ναρκωτικών προϋπέθετε τη συνάντηση με τους ίδιους τους εμπόρους προκειμένου να ολοκληρωθεί η συναλλαγή. Στη σημερινή εποχή, δεδομένης της τεχνολογικής ανάπτυξης, υπάρχουν οι κρυπταγορές που ήρθαν να αντικαταστήσουν την φυσική συναλλαγή. Πρόκειται για ανώνυμη συναλλαγή προσβάσιμη μέσω του διαδικτύου (darknet) επιτρέποντας την αγορά ναρκωτικών και άλλων αγαθών, παράνομων και μη. Έτσι, οι οργανώσεις παράνομης διακίνησης έχουν πλέον επεκτείνει τη δραστηριότητά τους και στο διαδίκτυο λαμβάνοντας ανώνυμες πληρωμές με κρυπτονομίσματα. Οι κρυπταγορές, παρέχουν τα μέσα για τον εκσυγχρονισμό των αλυσίδων εφοδιασμού, προμηθεύοντας απευθείας από τις χώρες παραγωγής ναρκωτικών, παρακάμπτοντας τους διαμεσολαβητές. Το μοντέλο αυτό έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει την παγκόσμια εμβέλεια των εμπόρων ναρκωτικών και να αυξήσει τα κέρδη τους (Giommoni, Décary‑Hétu et al., 2023). Ωστόσο, οι παράνομοι διακινητές ναρκωτικών έρχονται αντιμέτωποι τόσο με επιχειρηματικούς κινδύνους (πχ. ελλειμματικό απόθεμα) όσο και με κινδύνους που απορρέουν από τη φύση της παράνομης δραστηριότητάς τους (πχ. κίνδυνος σύλληψης) (UNODC, 2023).
Οι πωλητές στις κρυπταγορές έχουν ελάχιστα κίνητρα να αποκαλύψουν προσωπικές πληροφορίες, καθώς αυτό θα έθετε σε κίνδυνο την ανωνυμία τους. Χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Κάτω Χώρες, ο Καναδάς και η Γερμανία αποτελούν τις χώρες-σταθμούς για τη διαμετακόμιση παράνομων ναρκωτικών στις κρυπτοαγορές (Giommoni, Décary‑Hétu,et al., 2023).
Μόνο στην ΕΕ, το έτος 2021 κατασχέθηκαν περίπου 300 τόνοι κοκαΐνης, ποσοστό το οποίο αυξήθηκε και τα επόμενα δύο συναπτά έτη (Pereira, 2025). Χώρες όπως η Εσθονία, η Λετονία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία χαρακτηρίζονται πλέον ως τα σημαντικότερα ευρωπαϊκά κέντρα αγοράς και πώλησης συνθετικών ναρκωτικών ουσιών. Επίσης, όλο και περισσότερα εγκληματικά δίκτυα εκμεταλλεύονται πλήρως τις θαλάσσιες οδούς για τη διευκόλυνση των αγοραπωλησιών ναρκωτικών. Χαρακτηριστικά το 2023 στο λιμάνι της Αμβέρσας κατασχέθηκαν 116 τόνοι κοκαΐνης (European Commission 2023).
Δεδομένης της αυξημένης διακίνησης ναρκωτικών εντός ευρωπαϊκών συνόρων, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή σε πρόσφατη σύνοδο της ολομέλειάς της αναφορικά με γνωμοδότηση για το “Roadmap on anti-drug trafficking”, ζήτησε την ενίσχυση της αντίδρασης της ίδιας της ΕΕ απέναντι στο συγκεκριμένο φαινόμενο. Πιο συγκεκριμένα, τόνισε τη σημαντικότητα της βελτίωσης του διασυνοριακού συντονισμού επιβολής του νόμου με ενίσχυση των τελωνειακών διοικήσεων και των αστυνομικών δυνάμεων των κρατών μελών (Office Journal of the EU, 2024). Η διεθνής συνεργασία σε συνδυασμό με την συνεργασία φορέων επιβολής του νόμου και δικαστικών αρχών αποτελεί θα λέγαμε τον ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής της Ευρώπης για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος (European Economic and Social Committee, 2024). Είναι γεγονός, λοιπόν, ότι η διακίνηση ναρκωτικών ουσιών με οποιονδήποτε τρόπο αποτελεί μια νέα πρόκληση και απειλή σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο δημιουργώντας προβλήματα ως προς τον τρόπο διαχείρισης και περιορισμού του εμπορίου των παράνομων αυτών ουσιών.
Βιβλιογραφία:
European Commission (2023) Commission sets out new EU Roadmap of priority measures to fight organised crime and drug-trafficking. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_4981
European Economic and Social Committee (2024) Rise in drug trafficking in the EU: The European Economic and Social Committee calls for action. Διαθέσιμο σε: https://www.eesc.europa.eu/en/news-media/news/rise-drug-trafficking-eu-european-economic-and-social-committee-calls-action
European Union Drugs Agency (EUDA) (2024) Potent synthetic substances, new drug mixtures and changing patterns of use pose growing threat in Europe- European Drug Report 2024: Highlights. Διαθέσιμο σε: https://www.euda.europa.eu/news/2024/7/european-drug-report-2024-highlights_en
Giommoni L., Décary‑Hétu D., etc (2023) Online and offline determinants of drug trafficking across countries via cryptomarkets. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1007/s10611-023-10106-w
Interpol (2024) Drugs Projects. Διαθέσιμο σε: https://www.interpol.int/en/Crimes/Drug-trafficking/Drugs-projects
International Narcotic Control Board (2017) Green List – List of Psychotropic Substances Under International Control. Διαθέσιμο σε: https://www.incb.org/incb/en/psychotropics/green-list.html
Kassab H. & Rosen J. (2022) The illegal drug trade and global security, Palgrave Macmillan. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1007/978-3-031-15562-8
Mold A. (2007). Illicit drugs and the rise of epidemiology during the 1960s. Journal of epidemiology and community health, 61(4), 278–281. Διαθέσιμο σε : https://doi.org/10.1136/jech.2006.046334
Office Journal Of the EU, Opinion of the European Economic and Social Committee on the ‘Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions — An EU initiative on Web 4.0 and virtual worlds: A head start in the next technological transition’, (COM(2023) 442 final) Διαθέσιμο σε : https://eur-lex.europa.eu/eli/C/2024/1582/oj
Pereira Inês (2025) “Από την κάνναβη στην κοκαΐνη: Ποια είναι τα πιο «δημοφιλή» ναρκωτικά στην ΕΕ;”. Διαθέσιμο σε : https://gr.euronews.com/my-europe/2025/03/05/kannavi-kokaini-ta-pio-dimofili-narkwtika-stin-ee
UNODC (2023) Drug trafficking and the financing of terrorism. Διαθέσιμο σε: https://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/drug-trafficking-and-the-financing-of-terrorism.html
Πηγή εικόνας:
Aomar A. (2021) Algérie : Les chiffres alarmants de la consommation de drogue par les étudiants Διαθέσιμο σε : https://observalgerie.com/2021/12/18/societe/algerie-etudiants-drogue/