Γράφει η Δήμητρα Κορνέζου
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, το κράτος της Βενεζουέλας, το οποίο κατέχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου παγκοσμίως, ευημερούσε και αποτελούσε ελκυστικό, ταξιδιωτικό προορισμό. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή διήρκεσε μόνο μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όπου η φτώχεια αναπτύχθηκε σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού και η δυσαρέσκεια απέναντι στους πολιτικούς ηγέτες έγινε αισθητή. Η λεγόμενη «πελατειακή δημοκρατία» ανθούσε διαρκώς και το πολιτικό σύστημα όδευε προς μια κατεύθυνση εκμετάλλευσης. Η αύξηση του κόστους ζωής οδήγησε σε μια σειρά βίαιων διαδηλώσεων και το 1992, ο Ούγκο Τσάβες, ένας νεαρός στρατιωτικός, ηγήθηκε πραξικοπήματος με στόχο την ανατροπή του τότε προέδρου της Βενεζουέλας, Κάρλος Αντρές Πέρεζ. Το πραξικόπημα όμως απέτυχε και ο Τσάβες φυλακίστηκε. Η επιμονή του δε σταμάτησε εκεί, καθώς αφού αποφυλακίστηκε, το 1998 έβαλε υποψηφιότητα για πρόεδρος με το « Κίνημα για τη Πέμπτη Δημοκρατία» και κέρδισε πάνω από το 50% των ψήφων.
Αυτοαποκαλούταν «σοσιαλιστής», ακολουθώντας την ιδεολογία του απελευθερωτή Σιμόν Μπολίβαρ, ένθερμου υποστηρικτή μιας ενιαίας Λατινικής Αμερικής τα χρόνια της Ισπανικής αποικιοκρατίας (Bolivar, 2014). Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πρόεδρος, o Τσάβεζ προσπάθησε να επιβάλλει ορισμένα στοιχεία που πρόσκλιναν σε ένα αυταρχικό καθεστώς, όπως για παράδειγμα η επιμήκυνση της προεδρικής θητείας στα 7 χρόνια και χωρίς περιορισμούς στην επανεκλογή του ίδιου προσώπου. Άλλο στοιχείο αυταρχικού καθεστώτος ήταν η μεταφορά της διαχείρισης των κρατικών αποθεμάτων από τη κεντρική τράπεζα στα χέρια του προέδρου. Αντίθετα, ορισμένα άλλα στοιχεία που αποτυπώνουν την σοσιαλιστική ιδεολογία ήταν η απαγόρευση κατοχής μεγάλων εκτάσεων γης από φυσικά άτομα και η μείωση των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας στις 36. Ο Ούγκο Τσάβες είχε καταφέρει να χτίσει, με την ίδια του τη προσωπικότητά, μια έκφραση προσωπολατρίας για τον ίδιο από ορισμένο ποσοστό του πληθυσμού της Βενεζουέλας. Συχνό φαινόμενο αποτελούσε η εικόνα με μεγάλα πορτρέτα του σε προσόψεις κρατικών κτιρίων, αποτελώντας μια καθημερινότητα για τον λαό της Βενεζουέλας. Η κατάσταση αυτή επικράτησε μέχρι τον θάνατό του, το 2013, όπου τον αντικατέστησε ο- μέχρι τώρα πρόεδρος- Νικολάς Μαδούρο. (Turkewitz, 2024)
Ο Μαδούρο είχε διατελέσει υπουργός εξωτερικών της κυβέρνησης Τσάβες για επτά χρόνια και αποτελούσε, για τον Τσάβες, τον ιδανικότερο και πιο έμπιστο πολιτικό διάδοχο για την συνέχιση του προσωποκεντρικού καθεστώτος που είχε εγκαθιδρύσει. Ο Μαδούρο ανέλαβε να προκηρύξει πρόωρες εκλογές μέσα στις επόμενες τριάντα μέρες από τον θάνατο του Τσάβεζ, όπως και όριζε το Σύνταγμα. Στη σύντομη προεκλογική περίοδο που ακολούθησε, ο Μαδούρο επικεντρώθηκε στο να εμφανιστεί ως ο «γιός του Τσάβες», χωρίς να εμβαθύνει στη καταβαράθρωση της οικονομίας της χώρας , σχετικά με τις ελλείψεις τροφίμων, φαρμάκων και την αύξηση των τιμών (Πιπίνης. 2018). Παρά την εκλογική νίκη της κυβέρνησης, η οποία προήλθε κυρίως από τους προπαγανδιστικούς μηχανισμούς που χρησιμοποίησε, η στήριξη από την λαϊκή πλειοψηφία δεν εκφράστηκε. Το πλήθος αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και η αυξημένη εμπλοκή του στρατού και της αστυνομίας στη καταστολή τους, η κατηγορία των πολιτικών αντιπάλων του Μαδούρο, ως «προδότες» και «απατεώνες», η απαγόρευση από πλευράς του, προς τα μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης να θέσουν υποψηφιότητα στις εκλογές του 2016 αποτελούν γεγονότα που επιβεβαιώνουν τον «εκλεγμένο δικτάτορα» της Βενεζουέλας.
Επιπλέον, το «Σχέδιο Σαμόρα», που προασπίζεται από την τωρινή κυβέρνηση, συμβάλει τα μέγιστα στην επιμήκυνση της διαφθοράς στα εσωτερικά του κράτους. Πιο συγκεκριμένα, το σχέδιο προβλέπει ένοπλους πολίτες, τους αποκαλούμενος colectivos, υποστηρικτές της μπολιβαριανής επανάστασης, οι οποίοι προσεγγίζουν τα σημεία όπου λαμβάνουν χώρα αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, με σκοπό να πυροβολήσουν και να δολοφονήσουν τους διαδηλωτές. Σαφώς η δράση τους γίνεται υπό το καθεστώς ανοχής και συνεργασίας με τις δυνάμεις καταστολής, δηλαδή της αστυνομίας και του στρατού (Πιπίνης. 2018). Ο Ούγκο Τσάβες χρηματοδοτούσε τις ομάδες των colectivos και τις βοηθούσε να αναπτυχθούν στις πιο φτωχές και περιθωριοποιημένες γειτονιές, πρακτική την οποία συνεχίζει ο Μαδούρο, επιβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο, κλίμα τρομοκρατίας. Η καταστολή διαδηλώσεων με τη χρήση όπλων είναι παράνομη και δημιουργεί κλίμα αβεβαιότητας και φόβου. Από το 2015, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας παρατηρούσε την αύξηση των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και είχε επιτρέψει με διάταγμα τη χρήση όπλων από το στρατό για τη καταστολή τους. Στις 27 Ιανουαρίου, με απόφαση της κυβέρνησης, στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Gaceta Oficial de la Republica Bolivariana de Venezuela- ψήφισμα 008610, κεφάλαιο IV), τίθενται οι «κανόνες για τη δράση των Ένοπλων Δυνάμεων στη Βενεζουέλα, όταν αυτές εκτελούν έργο αποκατάστασης της τάξης και της κοινωνικής ειρήνης σε δημόσιες συγκεντρώσεις ή διαδηλώσεις». Σύμφωνα με τις εντολές αυτές, οι στρατιωτικοί έχουν το δικαίωμα «να κάνουν χρήση ακόμη και πυροβόλων όπλων» (άρθρο 5, παράγραφος 5). Είναι απαραίτητο να τονιστεί πως ο συγκεκριμένος κανονισμός έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το άρθρο 68 του Συντάγματος της Βενεζουέλας που «απαγορεύει τη χρήση πυροβόλων όπλων και τοξικών υλικών για τον έλεγχο των ειρηνικών διαδηλώσεων» (Πιπίνης, 2018).
Πράγματι, κατά την έναρξη της πολιτικής του θητείας ο Τσάβες μετενσάρκωσε τον πυρήνα μιας επαναστατικής δημοκρατικής ορμής, γεννώντας την ελπίδα στη πλειονότητα του λαού της Βενεζουέλας για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Η ιδεολογία του τσαβισμού, με τον τρόπο που εφαρμόζεται από τη κυβέρνηση του Νικολάς Μαδούρο, δεν μετουσιώνει την εμπεδωμένη ιδεολογία του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα. Ο κυριότερος στόχος του Μαδούρο είναι να ανατροφοδοτήσει τον τσαβισμό, καταδιώκοντας οποιαδήποτε μορφή αντιπολίτευσης. Για να μην αναπτυχθεί ακόμη περεταίρω ο τσαβισμός στο προσκήνιο, καθίσταται απαραίτητη η συνεργασία μεταξύ των λατινοαμερικανικών κυβερνήσεων, η οποία θα επαναφέρει τα κοινά πολιτιστικά και πολιτικά στοιχεία τους. Η συνεργασία αυτή θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της αποκατάστασης των σχέσεων της Βενεζουέλας με τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (OAS), καθώς η θέληση και κατ΄ επέκταση η αίτηση του Μαδούρο να αποχωρήσει η χώρα από τον Οργανισμό, το 2017, μειώνει τις πιθανότητες για περαιτέρω ενδυνάμωση και παρουσία στη διεθνή πολιτική σκηνή (Ναυτεμπορική. 2017). Η Δημοκρατία δύναται, επίσης, να επισφραγιστεί με την αντιμετώπιση της νοθείας των εκλογικών διαδικασιών. Ο ΟAΣ οφείλει να παροτρύνει τη Βενεζουέλα να υιοθετήσει εκλογικούς νόμους και κανονισμούς, οι οποίοι να είναι σαφείς και προσβάσιμοι σε όλους, μέσω του διαδικτύου, των πανεπιστημίων και των κυβερνητικών ιδρυμάτων. Ταυτόχρονα, οι ψήφοι στις εκλογές, θα πρέπει να επαληθεύονται από μια ομάδα διαφορετικών ατόμων, οι οποίοι να επιλέγονται με τη διαδικασία της τυχαίας κλήρωσης από την Εθνική Συντακτική Συνέλευση της Βενεζουέλας. Κρίσιμο επίσης αποτελεί, η διακοπή των ένοπλων συγκρούσεων, κατάσταση που θα πρέπει να διευθετηθεί και να επιβλεφθεί άμεσα από τα Ηνωμένα Έθνη, στη βάση του Διεθνούς και Ανθρωπιστικού Δικαίου.
Καταλήγοντας, ο εκφοβισμός της κυβέρνησης εναντίον του πληθυσμού είναι ορατός και η έλλειψη των δημοκρατικών αξιών πρόδηλη. Η έννοια του τσαβισμού που καθιερώθηκε εξαιτίας της λατρείας του κόσμου προς το πρόσωπό του τέως προέδρου, Ούγκο Τσάβεζ, λειτουργούσε ως όργανο κινητοποίησης των μαζών. Ο νυν πρόεδρος, Μαδούρο αποτυγχάνει να εξασφαλίσει την λατρεία και τον σεβασμό του κόσμου και για αυτόν τον λόγο καταφεύγει σε παράνομες διεξόδους και πράξεις πλήρως αντίθετες με τον πνεύμα της Δημοκρατίας. Το κράτος της Βενεζουέλας, βρίσκεται σε οριακό σημείο και η εφαρμογή μελλοντικών δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων μοιάζουν ως τον μόνο τρόπο αποτελμάτωσης της τωρινής κατάστασης.
Βιβλιογραφία:
Bolivar, S. (2014). Ο Απελευθερωτής των Συνειδήσεων. Εκδόσεις Νότιος Άνεμος.
Πιπίνης, Ι. (2018). Βενεζουέλα: Από τον Τσάβες στον Μαδούρο. Εκδόσεις Κέδρος.
Gaceta Oficial de la Republica Bolivariana de Venezuela. (n.d.). Ψήφισμα 008610- κεφάλαιο IV. Διαθέσιμο σε: http://www.imprentanacional.gob.ve/
Κοροβιλά, Ε. (2017). Με κινήσεις απομονωτισμού απαντά ο Μαδούρο στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Euronews. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/2017/04/27/venezuela-to-quit-organisation-of-american-states-as-protests-continue
Ναυτεμπορική. (2017). Βενεζουέλα: Η Εθνοσυνέλευση ακύρωσε την αίτηση Μαδούρο για αποχώρηση από τον ΟΑΚ. Διαθέσιμο σε: https://www.naftemporiki.gr/society/279139/venezouela-i-ethnosynelefsi-akyrose-tin-aitisi-madouro-gia-apochorisi-apo-ton-oak/
Σταματίου, Β. (2014). Ο Τσάβες και η χαμένη ευκαιρία. The Books Journal. Διαθέσιμο σε: https://booksjournal.gr/paremvaseis/153-%CE%BF-%CF%84%CF%83%CE%AC%CE%B2%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CF%87%CE%B1%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7-%CE%B5%CF%85%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%AF%CE%B1
Turkewitz, J. (2024). Από τον Τσάβες στον Μαδούρο: Τι συνέβη στη δημοκρατία της Βενεζουέλας; Άρδην-Ρήξη. Διαθέσιμο σε: https://ardin-rixi.gr/archives/258402
Πηγή Εικόνας:
Ναυτεμπορική. (2020). Βενεζουέλα: Δύο πρόεδροι της χώρας και δύο πρόεδροι της Εθνοσυνέλευσης. Διαθέσιμο σε: https://www.naftemporiki.gr/society/14706/venezouela-dyo-proedroi-tis-choras-kai-dyo-proedroi-tis-ethnosynelefsis/