Γράφει ο Γιώργος Βαρσάμης
Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που απασχολούν την παγκόσμια οικονομία, αλλά και την πολιτική είναι το ζήτημα της αξιοποίησης του Αρκτικού Ωκεανού, μιας περιοχής που, πέραν του εξαιρετικά σημαντικού για το παγκόσμιο εμπόριο χαρακτήρα, κρύβει και εξαιρετικά σημεία στρατηγικού χαρακτήρα, τα οποία καμία από τις οχτώ χώρες της περιοχής, ΗΠΑ, Καναδάς, Ρωσία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, Δανία, Ισλανδία, δεν θα αφήσει ανεκμετάλλευτα. Ωστόσο, στο παιχνίδι της Αρκτικής ζώνης έχουν ριχτεί και άλλες χώρες, οι οποίες αποζητούν και αυτές κάποια κέρδη. Η χώρα χρήζει ανάλυσης λόγω και της θέσης της στην παγκόσμια πολιτική σκηνή είναι το Ηνωμένο Βασίλειο.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, αν και δεν αποτελεί χώρα της Αρκτικής ζώνης, έχει αρκετές φιλοδοξίες για την περιοχή. Χρησιμοποιώντας την ιστορία, αλλά και την γεωγραφία του, προσπαθεί να κερδίσει έδαφος στις διαπραγματεύσεις με τις υπόλοιπες χώρες (Todorov & Lyzhin, 2019). Εξάλλου, έχει προσχωρήσει ως παρατηρητής στο Αρκτικό Συμβούλιο και εμπλέκεται άμεσα σε πολλές δραστηριότητές του. Επομένως, η πολιτική του χωρίζεται σε τρία μέρη, οικονομία, περιβάλλον και ασφάλεια, τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για την ασφάλεια και το συμφέρον της Μεγάλης Βρετανίας, (Todorov & Lyzhin, 2019). Αυτές θα είναι και οι κατηγορίες που θα αναλυθούν παρακάτω.
Ως προς το σκέλος της οικονομίας, για το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Αρκτικός Ωκεανός αποτελεί την καλύτερη λύση που έχει μέχρι τώρα στα χέρια του, για να λύσει το ενεργειακό του πρόβλημα. Παρόλο που η Μεγάλη Βρετανία παράγει το δικό της πετρέλαιο και φυσικό αέριο, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Νορβηγία, προκειμένου να εξασφαλίσει τις ποσότητες υδρογονανθράκων που απαιτεί για να καλύψει το τεράστιο κενό της. Μάλιστα, στατιστικά του 2017 έδειξαν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο εισήγαγε το 75% του φυσικού αεριού του και το 50% του πετρελαίου του από τη Νορβηγία, ποσοστό που ενδέχεται αυξηθεί μέχρι το 2030 (Todorov & Lyzhin, 2019). Μάλιστα, η εξάρτηση αυτή φαίνεται και από την δήλωση του πρώην Υπουργού Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, Λίαμ Φοξ, ο οποίος αποκάλεσε την Νορβηγία ως μία χώρα κλειδί για την άμυνα του Ηνωμένου Βασιλείου (Depledge et al, 2019).
Προκειμένου, λοιπόν, να ανεξαρτητοποιηθεί από την Νορβηγία, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τη δυνατότητα να αυξήσει τις εξορύξεις, αναπτύσσοντας τις σχέσεις της με μία χώρα κολοσσό στον τομέα της ενέργειας. Η χώρα αυτή δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την Ρωσία. Πριν από την έναρξη του Ρωσο-ουκρανικού πολέμου και τις κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία, οι πετρελαϊκές εταιρείες των δύο χωρών συνεργάζονταν προκειμένου να εξορύξουν μαζί πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τον Αρκτικό Ωκεανό (Todorov & Lyzhin, 2019). Οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν έρθει σε ρήξη μετά τις κυρώσεις, όμως δεν θα ήταν περίεργο στο άμεσο μέλλον να ξεκινήσουν και πάλι τις κοινές εξορύξεις.
Ένα γεγονός που επίσης βοηθάει στην οικονομική ευημερία του Ηνωμένου Βασιλείου και αφορά άμεσα τον Αρκτικό Ωκεανό είναι οι νέες εμπορικές δίοδοι που δημιουργούνται. Πλέον, με το λιώσιμο των πάγων, τα δρομολόγια των εμπορικών πλοίων μειώνουν τον χρόνο μεταφοράς και τα έξοδα τους. Με αυτό τον τρόπο, το εμπόριο γίνεται πιο προσβάσιμο για όλο τον πλανήτη και πιο κερδοφόρο για τα κράτη που εμπλέκονται άμεσα σε αυτό, με το Λονδίνο να μην έχει σκοπό να αφήσει αυτή την ευκαιρία να πάει χαμένη (Todorov & Lyzhin, 2019).
Ο δεύτερος τομέας που απασχολεί το Ηνωμένο Βασίλειο είναι το περιβάλλον. Η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει σημαντικά τη χώρα. Ακραία καιρικά φαινόμενα πλήττουν τη Μεγάλη Βρετανία, τα οποία είναι άμεσα συνδεδεμένα με το λιώσιμο των πάγων και την αύξηση της θερμοκρασίας στον Αρκτικό Ωκεανό. Ο Αρκτικός Ωκεανός θερμαίνεται δύο φορές πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο πλανήτη και αυτό προκαλεί το ταχύτερο λιώσιμο των πάγων (Siegert et al, 2020). Σε αυτό συμβάλει και η αυξημένη εκπομπή αερίων, τα οποία είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον. Το Ηνωμένο Βασίλειο, τηρώντας την Συμφωνία του Παρισιού, η οποία προβλέπει ότι δεν θα πρέπει να ξεπεράσει η αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας τους δύο βαθμούς Κελσίου, έχει μειώσει τις εκπομπές αερίων του και κυρίως μεθανίου και άνθρακα. Πλέον, είναι μία από τις κύριες χώρες που έχουν καταφέρει να μειώσουν σε μεγάλο βαθμό τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ενώ πρωτοστατεί και στην μείωση χρήσης του κάρβουνου (Todorov & Lyzhin, 2019).
Όπως προαναφέρθηκε, το λιώσιμο των πάγων ανοίγει νέους δρόμους για το παγκόσμιο εμπόριο, ωστόσο δημιουργεί και προβλήματα. Με τους νέους εμπορικούς δρόμους ανοίγουν και δρόμοι, οι οποίοι βοηθούν στην αύξηση της αλιείας και του τουρισμού. Αυτό έχει ως συνέπεια την καταστροφή του οικοσυστήματος και της βιοποικιλότητας της περιοχής, καθώς και την ρύπανση των υδάτων και του αέρα. Τα προβλήματα αυτά επηρεάζουν άμεσα όχι μόνο τις χώρες του Αρκτικού κύκλου, αλλά και τους ιθαγενείς πληθυσμούς της περιοχής (Siegert et al, 2020). Το Ηνωμένο Βασίλειο αναγνωρίζει τις επιπτώσεις αυτές και θέτει στο επίκεντρο της πολιτικής του στον Αρκτικό Ωκεανό την ανάγκη για αλλαγή, προωθώντας ενέργειες που είναι ασφαλείς για το περιβάλλον, όπως βέβαια και τη μείωση εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου (Looking North, 2023).
Τελευταίο μέρος της πολιτικής του Ηνωμένου Βασιλείου είναι η ασφάλεια. Από το 2013 προσπαθεί να εφαρμόσει πολιτικές οι οποίες θα εγγυηθούν στα κράτη, ότι παρά τα προβλήματα που προκύπτουν, ο Αρκτικός Ωκεανός θα παραμείνει μία ασφαλής και ειρηνική περιοχή. Το 2019, το Υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου εξέδωσε μία στρατηγική, η οποία προέβλεπε ότι η Αρκτική ζώνη θα είναι στο επίκεντρο της ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου (Depledge et al, 2019). Όμως, την ίδια χρονιά, το Ηνωμένο Βασίλειο είχε δηλώσει πως κάθε χώρα στον Αρκτικό Ωκεανό, έχει το δικαίωμα να προστατέψει τα συμφέροντά της στην περιοχή. Επομένως, από την μία το Ηνωμένο Βασίλειο καλεί τα κράτη να δρουν ειρηνικά, όμως, από την άλλη, αναγνωρίζει το δικαίωμα των κρατών να υποστηρίζουν τα δικαιώματα τους ακόμα και αν χρειαστεί στρατιωτική παρέμβαση (Todorov & Lyzhin, 2019).
Το Ηνωμένο Βασίλειο ανησυχεί αρκετά για τα σχέδια της Ρωσίας και της Κίνας στον Αρκτικό Ωκεανό και αυτό, άλλωστε, φαίνεται και από τις δηλώσεις του Υπουργείου Άμυνας, το οποίο είχε δηλώσει το 2018 ότι η αύξηση της προσβασιμότητας στην περιοχή έχει προκαλέσει και αύξηση της στρατιωτικής παρουσίας των χωρών (Depledge et al, 2019). Φυσικά, δεν είναι μόνο η Μεγάλη Βρετανία που ανησυχεί για την εξάπλωση της Ρωσίας. Τόσο οι ΗΠΑ, όσο και οι Σκανδιναβικές χώρες βλέπουν την Ρωσία να παρεμβαίνει όλο και πιο πολύ στις υποθέσεις τους (Depledge et al, 2019). Τα παραπάνω, αποτελούν μία πρόφαση για το Ηνωμένο Βασίλειο, προκειμένου να δικαιολογήσει την ανάγκη που έχει για αύξηση της χρηματοδότησης της άμυνας της στον Αρκτικό κύκλο, όντας εμφανές ότι η Μεγάλη Βρετανία θέλει να έχει στρατιωτική παρουσία στην περιοχή για να ρυθμίζει και τα συμφέροντά της (Todorov & Lyzhin, 2019).
Καταληκτικά, ο Αρκτικός Ωκεανός αποτελεί σημαντικό κομμάτι της πολιτικής του Ηνωμένου Βασιλείου. Η οικονομία της, η ακεραιότητά της, ακόμα και τα καιρικά της φαινόμενα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε όλα τα γεγονότα που συμβαίνουν εκεί. Από το 2013 έχει ξεκινήσει να εντάσσει στο πολιτικό της προσκήνιο πολιτικές, που βασίζονται στις ανάγκες της χώρας για συμμετοχή στα δρώμενα. Όλα αυτά όμως δεν γίνονται εν μία νυκτί, ούτε δίχως να υπάρξει συνεργασία μαζί με τα κράτη του Αρκτικού Ωκεανού. Προκειμένου, λοιπόν, να πετύχει τους στόχους του, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σημαντικό να ενισχύσει τις σχέσεις του με τα ευρωπαϊκά κράτη και φυσικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το μέλλον της περιοχής έχει ιδιαίτερη σημασία και επηρεάζει πολλές χώρες, γι’ αυτό και αναμένονται εξελίξεις που θα επηρεάσουν σημαντικά το γεωπολιτικό παιχνίδι.
Βιβλιογραφία:
Depledge, D. & Kennedy-Pipe, C. & Rogers, J. (2019). The UK and the Arctic: Forward defence. Loughborough University. Διαθέσιμο σε: https://repository.lboro.ac.uk/articles/chapter/The_UK_and_the_Arctic_Forward_defence/10310717?file=18805631
Looking North: The UK and the Arctic, the United Kingdom’s Arctic Policy Framework (2023). UK Government. Διαθέσιμο σε: https://assets.publishing.service.gov.uk/media/63e38ed3e90e0762637e30d0/looking-north-the-uk-and-the-arctic-the-uks-arctic-policy-framework.pdf
Siegert, M., Bacon, S., Barnes, D., Brooks, I., Burgess, H., Cottier, F., Depledge, D., Dodds, K., Edwars, M., Essery, R., Heywood, K., Hendry, K., Jones, V., Lea, J., Medby, I., Meredith, M., Screen, J., Steinberg, P., Tarling, G., Warner, J., Young, G. (2020). The Arctic and the UK: Climate, research and engagement. Imperial College London. Διαθέσιμο σε: https://nora.nerc.ac.uk/id/eprint/528043/
Todorov, A. A. & Lyzhin, D. N. (2019). The UK’s interests in the Arctic. Arctic and North No. 36, 69-77. Διαθέσιμο σε: https://www.arcticandnorth.ru/upload/uf/eb6/AaN-36.pdf#page=69
Πηγή εικόνας: https://www.highnorthnews.com/en/our-friends-north-uk-strategy-towards-arctic