Γράφει ο Σπυρίδων Ζαφειρόπουλος
Η Teva είναι μία παγκόσμια φαρμακευτική εταιρεία με έδρα το Ισραήλ που δραστηριοποιείται μέσω διαφόρων θυγατρικών στην Ευρώπη και την Αμερική. Το Copaxone, ένα από τα εμβληματικά φαρμακευτικά της σκευάσματα για την σκλήρυνση κατά πλάκας, περιέχει τη δραστική φαρμακευτική ουσία glatiramer acetate, για την οποία η Teva κατείχε βασική πατέντα από το 1996 (European Commission, 2024). Όταν η πατέντα της για την δραστική ουσία σε ενέσιμη μορφή επρόκειτο να λήξει περί το 2015 στην Ευρώπη, η Teva επιδίωξε την προστασία του Copaxone μέσω χρήσης των διαδικασιών του Ευρωπαϊκού Γραφείου Πατεντών (EPO) για τις “διαιρετές πατέντες” (European Commission, 2024). Αυτό, γιατί η ΤEVA υπέβαλε ένα δίκτυο δευτερευουσών πατεντών που αφορούσαν μία ελαφρώς τροποποιημένη δραστική ουσία για αραιότερη χρονικά χορήγηση στον ασθενή και βελτιωμένη διάρκεια ζωής του φαρμάκου. Η εταιρεία ισχυρίστηκε ότι η ανανεωμένη μορφή φαρμάκου παρείχε καλύτερη εμπειρία κατά την χορήγηση, βελτίωνε την συμμόρφωση με την θεραπεία από πλευράς ασθενούς, και διαχείρισης αποθεμάτων από πλευράς συνταγογράφου-ιατρού (Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού, 2024).
Η συγκεκριμένη παράνομη πρακτική ονομαζόμενη «evergreening» δίνει την δυνατότητα στην εταιρεία να αποφύγει τις νομικές συνέπειες και να συνεχίσει να ελέγχει την αγορά χωρίς να έχει πια την επίσημη ευρεσιτεχνία, ενώ οι διαχωρισμένες πατέντες που θα μπορούσαν να επηρεαστούν, παραμένουν ενεργές και σε εκκρεμότητα. Με αυτό τον τρόπο επιδιώκεται από την εταιρεία – προκάτοχο της πατέντας να καταστεί αδύνατη η προσβολή της ευρεσιτεχνίας από άλλες εταιρείες γενόσημων φαρμάκων, καθώς ο νομικός αγώνας είναι σύνθετος και δαπανηρός (Collier, 2013).
Παράλληλα, εφαρμόστηκε μία πολιτική συστηματικής δυσφήμισης ανταγωνιστικών γενόσημων προϊόντων, μέσω διάδοσης παραπλανητικών πληροφοριών για την ασφάλεια, την αποτελεσματικότητα και την θεραπευτική ισοδυναμία τους με το Copaxone (European Commission Vestager, 2024). Στην ουσία, η εταιρεία έσπερνε αμφιβολίες ποιότητας για ανταγωνιστικά προϊόντα σε επαγγελματίες υγείας, δημοσίων και ιδιωτικών φορέων. Επειδή η επιλογή φαρμάκων κατά της σκλήρυνσης κατά πλάκας καθορίζεται από ειδικούς γιατρούς, βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα και εξατομικευμένες ιατρικές εκτιμήσεις, οποιαδήποτε προσπάθεια επιρροής στην απόφαση αυτή μέσω παραπλανητικών πρακτικών, μπορεί να οδηγήσει σε νοθεία του ανταγωνισμού στην αγορά, υπονομεύοντας την ακεραιότητα των ιατρικών αποφάσεων και θέτοντας σε κίνδυνο την δημόσια υγεία.
Λόγω των παραπάνω, μετά από σχετική έρευνα της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ε.Ε. διαπιστώθηκε ότι η Teva χρησιμοποίησε καταχρηστικά την δεσπόζουσα θέση της σε Βέλγιο, Τσεχία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία και Ισπανία, όπου η αρνητική επίδραση στην αγορά και στους καταναλωτές ήταν ουσιώδης (Βελέντζας, Πάνου, 2024). Η καταχρηστική συμπεριφορά της είχε ως σκοπό να καθυστερήσει τον ανταγωνισμό και να παρατείνει τεχνητά την αποκλειστικότητα του Copaxone στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο εμποδίζοντας την είσοδο και την αποδοχή φθηνότερων ανταγωνιστικών προϊόντων (European Commisssion, 2024).
Συγκεκριμένα, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι η Teva παραβίασε τις διατάξεις των άρθρων 101, 102 και 168 της Σ.Λ.Ε.Ε. τα οποία απαγορεύουν την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στην εσωτερική αγορά, εμποδίζουν τις πρακτικές που περιορίζουν τον ανταγωνισμό μεταξύ επιχειρήσεων στην ενιαία αγορά της Ε.Ε. και διασφαλίζουν την προστασία της δημόσιας υγείας. Με την εφαρμογή του πρωτογενούς δικαίου της Ε.Ε. διαφυλάσσεται αφενός η προσβασιμότητα των καταναλωτών σε ποικίλα φθηνότερα και εξίσου ασφαλή γενόσημα σκευάσματα στην αγορά και αφετέρου προστατεύεται για τις επιχειρήσεις η αδιατάρακτη λειτουργία του ελεύθερου ανταγωνισμού (Συνθήκη για την Λειτουργία της Ε.Ε., 2017).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού επέβαλε στις 31 Οκτωβρίου 2024 πρόστιμο ύψους 462,6 εκατομμυρίων ευρώ στην Teva για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στην Ε.Ε. (Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού, 2024). Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι η Teva παράτεινε τεχνητά την προστασία της πατέντας του Copaxone και διέδιδε συστηματικά παραπλανητικές πληροφορίες για ανταγωνιστικό προϊόν με στόχο να εμποδίσει την είσοδό του στην αγορά. Για αυτό το λόγο, η TEVA με αιτιολογικό υπόβαθρο την μη καταβαράθρωση της εταιρικής της φήμης και την αποφυγή νομικών συνεπειών, εθελοντικά απέσυρε την πατέντα της λίγο αργότερα (EU COMISSION Vestager, 2024).
Η συγκεκριμένη ποινή στην έκθεση της επιτροπής κρίθηκε αναλογική και απαραίτητη για την αποτροπή τέτοιων παραβάσεων στο μέλλον. Η ποινή αυτή βασίστηκε στους κανονισμούς για την επιβολή προστίμων και λαμβάνει υπόψη ότι οι ενέργειες της Teva μπορεί να απέτρεψαν σημαντικές οικονομίες σε δαπάνες φαρμάκων από καταναλωτές σε όλη την Ευρώπη, καθώς άλλες γενόσημες εκδόσεις του σκευάσματος ήταν έως και 80% φθηνότερες από το Copaxone (European Commission Vestager, 2024). Η ποινή αυτή πληρώνεται στον γενικό προϋπολογισμό της Ε.Ε., με στόχο τη μείωση του βάρους για τους φορολογούμενους πολίτες των κρατών μελών που υπέστησαν ζημιές και αφαιρείται από τις ετήσιες συνεισφορές του κράτους μέλους στην Ε.Ε. για τον επόμενο χρόνο (Geradin, 2012). Η ουσιαστική επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την πολιτική αυτή της απαγόρευσης νόθευσης του ανταγωνισμού είναι η προστασία των καταναλωτών, κυρίως, αλλά και των μικρότερων ευάλωτων επιχειρήσεων από την ισχύ των μονοπωλίων (Βελέντζας, Πάνου 2024).
Ευχαριστώ τους Ελλογιμότατους καθηγητές, Δρ. Γεώργιο Πάνου και Δρ. Ιωάννη Βελέντζα, για το επιστημονικό ερέθισμα που με οδήγησε στη συγγραφή αυτής της ανάλυσης .
Βιβλιογραφία:
Geradin, D. (2012) ΒΟΟΚ EU Competition Law and Economics. Oxford University Press.
Ιωάννης Βελέντζας Γεώργιος Πάνου ( 2024 ) ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ Ενωσιακό Δίκαιο Οικονομικό και Εμπορικό IUS.
Collier R. (2013). Drug patents: The evergreening problem. CMAJ. Διαθέσιμο σε: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3680578/
EUROPEAN COMMISION (2024). Commission fines Teva €462.6 million over misuse of the patent system and disparagement to delay rival multiple sclerosis medicine. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_5581
EUROPEAN COMMISSION (2024). Statement by Executive Vice-President Vestager on the adoption of an antitrust decision against Teva for practices involving the disparagement of a rival medicine and the misuse of the patent system. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/statement_24_5621
EUROPEAN COMMISSION (2021) TEVA INITIATION OF PROCEEDINGS AND FULL LEGAL CASE AT.40588. Διαθέσιμο σε: https://competition-cases.ec.europa.eu/cases/AT.40588
LEX EUROPA (2017). H συνθήκη για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό την τροποποίηση του 2017. Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/EL/legal-content/summary/treaty-on-the-functioning-of-the-european-union.html
Πηγή Εικόνας : https://republica45.com/project/teva/