Γράφει η Μαρία Νικηφορίδη
Το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική πετρελαιοπαραγωγό χώρα για την παγκόσμια αγορά ενέργειας. Το έτος 1938 εντοπίστηκαν, για πρώτη φορά, κοιτάσματα πετρελαίου στο εν λόγω κράτος σε βάθος 1.440 μέτρων (OPEC, 2024) ενώ, σήμερα, διαθέτει περίπου το 17% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και είναι μια από τις μεγαλύτερες χώρες- εξαγωγείς πετρελαίου (International Trade Administration, 2024). Το έτος 2023, η αξία των εξαγωγών πετρελαίου της ξεπέρασε τα 248 εκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας την χώρα έναν πυλώνα του παγκόσμιου ενεργειακού εμπορίου (OPEC, 2024). Ταυτόχρονα παράγει και φυσικό αέριο, το οποίο προσφέρει στην παγκόσμια αγορά ενέργειας σε εξίσου αξιόλογες ποσότητες. Πιο συγκεκριμένα, το 2022, ήταν ο έκτος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου παγκοσμίως (IEA, 2023). Ως εκ τούτου, η σημασία της χώρας στην παραγωγή και διάθεση πηγών ενέργειας για τον υπόλοιπο πλανήτη την καθιστούν κομβικό παράγοντα στην εξέλιξη της αγοράς ενέργειας και ο ρόλος που αυτές οι πηγές ενέργειας διαδραματίζουν για την οικονομία της ίδιας της χώρας διαμορφώνουν αντίστοιχα και την δική της οπτική στο θέμα.
Μέσα από τα αποθέματα των ορυκτών της καυσίμων μπορεί να εξηγηθεί και η επί σειρά ετών αρνητική στάση της Σαουδικής Αραβίας προς τις συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή και οι επιφυλάξεις της σχετικά με το ζήτημα της ενεργειακής μετάβασης. Παρά ταύτα, με την πάροδο του χρόνου η στάση αυτή άλλαξε και η χώρα έλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες σχετικά με την αντικατάσταση των υδρογονανθράκων. Η αλλαγή αυτή οφείλεται σε δύο ιδιαίτερα σημαντικούς παράγοντες. Πρώτον, η μείωση των τιμών και της ζήτησης πετρελαίου παγκοσμίως αλλά και η αύξηση των ενεργειακών απαιτήσεων της εγχώριας παραγωγής οδήγησαν την χώρα σε έναν οικονομικό αλλά και ενεργειακό δίλημμα. Έγινε αντιληπτό ότι αν δεν αναπτυχθούν εναλλακτικές μορφές ενέργειας, τα ορυκτά καύσιμα της χώρας θα μπορούσαν να εξαντληθούν μέσα από τις αυξημένες εγχώριες ανάγκες (Al-Saidi, 2022). Δεύτερον, η μεταβολή της στάσης της χώρας συνδέεται και με μη οικονομικούς παράγοντες, κυρίως γεωπολιτικούς, οι οποίοι αφορούν στο κύρος και την αίσθηση της νεωτερικότητας που εκπέμπονται από έργα, τα οποία αφορούν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την πυρηνική ενέργεια (Al-Saidi, 2022). Ταυτόχρονα, η χώρα διαθέτει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα σχετικά με την αιολική αλλά και την ηλιακή ενέργεια. Στην Μέση Ανατολή συγκεντρώνεται το 22%-26% της παγκόσμιας ηλιακής ενέργειας, το οποίο θα μπορούσε να αποδώσει περίπου το 50% της παγκόσμιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας (Coleman, 2024). Υπάρχουν, επίσης, μεγάλες εκτάσεις ανεκμετάλλευτης γης στην βορειοδυτική έρημο της Σαουδικής Αραβίας, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας (Coleman, 2024).
Μέσα από αυτούς τους λόγους, η χώρα έλαβε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για να αντιμετωπίσει το προαναφερθέν δίλημμα αλλά και για να εξακολουθήσει να διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην αγορά ενέργειας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το σχέδιο Vision 2030 (Islam et al, 2024), το οποίο υιοθετήθηκε το 2016 και συστηματοποίησε την ενεργειακή πολιτική της χώρας αποτελώντας την βάση των πρωτοβουλιών για την ενεργειακή μετάβαση (Belaïd et al, 2024) και μέσα από το οποίο η χώρα στοχεύει, κατά κύριο λόγο, στην ενίσχυση της παραγωγής αερίου, στην διαφοροποίηση της οικονομίας πέραν του πετρελαίου και στην ραγδαία αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της χώρας (Al-Saidi, 2022).
Πιο συγκεκριμένα, η Σαουδική Αραβία διατύπωσε, κατά την διάρκεια της προεδρίας της, το 2020, στο γκρουπ των 20 (G-20) την έννοια της κυκλικής οικονομίας του άνθρακα (Al-Shehri et al, 2022). Η κυκλική οικονομία του άνθρακα στηρίζεται ουσιαστικά σε τέσσερις βασικές αρχές: στην μείωση της ποσότητας του άνθρακα που διαχέεται στην ατμόσφαιρα μέσα από την ενεργειακή αποτελεσματικότητα, την υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την χρήση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, στην απομάκρυνση, η οποία αναφέρεται στην δέσμευση και την αποθήκευση του άνθρακα προκειμένου να απομακρυνθεί από την ατμόσφαιρα, στην επαναχρησιμοποίηση του “δεσμευμένου” άνθρακα για βιομηχανικούς σκοπούς και στην ανακύκλωση με την χρήση βιολογικών διεργασιών (παραγωγή βιοενέργειας) δεσμεύοντας και ανακυκλώνοντας τον άνθρακα μέσω φυσικών συστημάτων, όπως τα δάση (KAPSARC, 2022). Αυτό το είδος οικονομίας αποτελεί τον δρόμο προς τις μηδενικές εκπομπές άνθρακα για την χώρα.
Ταυτόχρονα, η χώρα προχώρησε σε σημαντικές αποφάσεις σχετικά με την εκμετάλλευση του υδρογόνου. Το κυριότερο περιλαμβάνει ένα εργοστάσιο πράσινου υδρογόνου αξίας 5 δις δολαρίων στα βορειοδυτικά της χώρας, το οποίο θα τροφοδοτείται κυρίως από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (Belaïd, et al, 2022). Το έργο αναμένεται να είναι λειτουργικό το έτος 2026 και πρόκειται για το μεγαλύτερο εργοστάσιο υδρογόνου στον κόσμο με δυνατότητα παραγωγής έως και 600 τόνων υδρογόνου την ημέρα χωρίς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (Dokso, 2024) Η αιολική και ηλιακή ενέργεια θα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή υδρογόνου, γεγονός που καθιστά το εργοστάσιο ιδανικό για την ενεργειακή μετάβαση. Το εγχείρημα ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις φιλοδοξίες της χώρας να αποτελέσει σημαντικό εξαγωγέα υδρογόνου ενώ περιλαμβάνει και την εξαγωγή πράσινης αμμωνίας που θα προέρχεται από το παραγόμενο υδρογόνο (Dokso, 2024).
Η Σαουδική Αραβία επιδόθηκε και σε έργα για την εκμετάλλευση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας (Islam et al, 2024). Τον Ιανουάριο του 2021, η χώρα ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να παράγει το ήμισυ του αναγκαίου ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι από τα 3 MW συνολικά εγκατεστημένης ισχύς από πράσινες πηγές ενέργειας ενέργειας το 2011, η Σαουδική Αραβία έφτασε στα 413 MW το 2020 (Belaïd et al, 2022). Μέσα στο πλαίσιο του Vision 2030 εντάσσεται και η Σαουδική Πράσινη Πρωτοβουλία (Saudi Green Initiative), η οποία υιοθετήθηκε το 2021 και συνεισφέρει σημαντικά στον στόχο της χώρας για μηδενικές εκπομπές ως το 2060. Με βάση την εν λόγω πρωτοβουλία, το 2022, η αιολική και ηλιακή ενέργεια συνδέθηκε στο δίκτυο προσφέροντας τροφοδοσία σε περισσότερα από 100.000 σπίτια (Kingdom of Saudi Arabia, 2024). Εξίσου εντυπωσιακή είναι η εγκατάσταση, η οποία θα συνδέεται με την ακτογραμμή και μέσα από την διαδικασία αντίστροφης όσμωσης θα προσφέρει στην χώρα 20.000 κυβικά μέτρα φιλτραρισμένου νερού ημερησίως (Islam, et al, 2024).
Τέλος, σημείο κλειδί στην ενεργειακή μετάβαση αποτελεί η χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Η Σαουδική Αραβία υιοθέτησε την “Εθνική Πολιτική για το Πρόγραμμα Ατομικής Ενέργειας” το 2018 για να διαμορφώσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αναπτυχθεί η πυρηνική ενέργεια στην χώρα. Με βάση αυτή την πολιτική υπάρχει η δέσμευση για ειρηνική χρήση αυτού του είδους ενέργειας και για την κατασκευή υποδομών που να χαρακτηρίζονται από ασφάλεια τηρώντας όλα τα προβλεπόμενα μέτρα. Υπογραμμίζονται και συγκεκριμένοι στόχοι εντός της πολιτικής, όπως η διαφοροποίηση του ενεργειακού μείγματος, η ανάπτυξη της βιομηχανίας πυρηνικής ενέργειας για την ικανοποίηση των εγχώριων ενεργειακών απαιτήσεων και την δημιουργία θέσεων εργασίας, η κατοχύρωση μέτρων ασφαλείας και η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας (Ali et al, 2023). Για παράδειγμα, σχετικά με τον τελευταίο στόχο, η Πυρηνική και Ραδιολογική Ρυθμιστική Επιτροπή της Σαουδικής Αραβίας συνεργάστηκε με την αντίστοιχη φινλανδική προκειμένου να καθορίσει κανονισμούς και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με το ζήτημα (Ali et al, 2023).
Συμπερασματικά, η ενεργειακή μετάβαση στην Σαουδική Αραβία χαρακτηρίζεται από την ανάγκη για οικονομική και ενεργειακή διαφοροποίηση, την βιωσιμότητα και την ενεργειακή ασφάλεια. Η δημιουργία ενός ενιαίου πλαισίου και συγκεκριμένων ρυθμίσεων για όλο το ζήτημα της ενεργειακής μετάβασης, οι επενδύσεις στην αιολική, την ηλιακή και την πυρηνική ενέργεια αλλά και η πρόοδος στην τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα και παραγωγής υδρογόνου αποδεικνύουν την δέσμευση της χώρας για ένα πιο πράσινο μέλλον και για την διαφοροποίηση του ενεργειακού μείγματος. Παρά το γεγονός ότι η χώρα θα πρέπει να προσαρμοστεί σε πληθώρα αλλαγών, η έως τώρα δράση της για την επίτευξη των μεγαλεπήβολων σχεδίων της είναι αξιοσημείωτη και εντυπωσιακή.
Βιβλιογραφία/Πηγές
Al-Saidi M. (2022). Energy transition in Saudi Arabia: Giant leap or necessary adjustment for a large carbon economy?. Energy Reports, 8, 312-318. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352484722000154
Islam Md T., & Ali A. (2024). Sustainable green energy transition in Saudi Arabia: Characterizing policy framework, interrelations and future research directions. Next Energy, 5, 100161. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2949821X24000668?fr=RR-2&ref=pdf_download&rr=919843ee0a467176
Belaïd F. & Al-Sarihi A. (2024). Saudi Arabia energy transition in a post-paris agreement era: An analysis with a multi-level perspective approach. Research in International Business and Finance, 67, 102086. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S027553192300212X?fr=RR-2&ref=pdf_download&rr=91976a0eea47eea8
Belaïd F. & Al Sarihi A. (2022). Energy transition in Saudi Arabia: Key initiatives and challenges. In Proceedings of the International Association for Energy Economics Energy Forum (pp. 8-13). Διαθέσιμο σε: https://www.saudi-aee.sa/wp-content/uploads/2022/01/1-Energy-Transition-in-Saudi-Arabia.pdf
Ali A., Shams Af., Al-Athel Khaled S., & Alwafi A. (2023). Saudi Arabia’s nuclear energy ambition and its compliance with IAEA guidelines for newcomers: An overview. Nuclear Engineering and Design, 411, 112448. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0029549323002972
OPEC (2024). Saudi Arabia. Διαθέσιμο σε: https://www.opec.org/opec_web/en/about_us/169.htm
International Trade Administration (2024). Saudi Arabia Country Commercial Guide. Διαθέσιμο σε: https://www.trade.gov/country-commercial-guides/saudi-arabia-oil-gas-petrochemicals
IEA (2023). Saudi Arabia- Natural Gas. Διαθέσιμο σε: https://www.iea.org/countries/saudi-arabia/natural-gas
KAPSARC (2022). Circular Carbon Economy Guide Overview. Διαθέσιμο σε: https://www.cceguide.org/guide/
Kingdom of Saudi Arabia (2024) Project Saudi Green Initiative. Διαθέσιμο σε: https://www.vision2030.gov.sa/en/explore/projects/saudi-green-initiative
Coleman L. (2024). This is how the MENA region can accelerate its renewable energy production. World Energy Forum. Διαθέσιμο σε: https://www.weforum.org/stories/2024/04/renewable-energy-capacity-mena/
Dokso A. (2024). Evaluating the Impact of Saudi Arabia’s Mega Green Hydrogen Plant. Energy News. Διαθέσιμο σε : https://energynews.biz/evaluating-the-impact-of-saudi-arabias-mega-green-hydrogen-plant/
Πηγή εικόνας:
IBC Solar Block (2020). Energy Transition. Photo. Διαθέσιμο σε: https://blog.ibc-solar.com/tag/energy-transition/