Γράφει ο Γεώργιος Τσότρας
Είναι εμφανές από το πρώτο μέρος της ανάλυσης, ότι ο ανταγωνισμός ΗΠΑ- Κίνας εντείνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια και μια σύγκρουση αποτελεί σοβαρό ενδεχόμενο. Παρακάτω θα αναλυθεί ο λόγος για τον οποίο η ένοπλη σύγκρουση είναι περισσότερο πιθανή παρά απίθανη και θα επισημανθούν τα 4 γεωπολιτικά μπλοκ που σύμφωνα με ακαδημαϊκούς και παρατηρητές, όπως ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Chicago John J. Mearsheimer, αποτελούν περιοχές υψηλού κινδύνου για γενικευμένη ανάφλεξη.
Πέντε στοιχεία διαμορφώνουν τον παραπάνω ισχυρισμό, κατά τον καθηγητή, πολιτικής και διεθνών σχέσεων του πανεπιστημίου του Princeton, John Ikenberry. Ιστορικά, συχνά η αναδυόμενη δύναμη διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία με βίαιο τρόπο, κυρίως μέσω πολέμου με την υφιστάμενη ηγέτιδα δύναμη. Αρχικά, όμως, συγκεντρώνει γύρω της τόση δύναμη, η οποία επεκτείνεται και εκτός των συνόρων της, διαμορφώνοντας με αυτό τον τρόπο την δική της σφαίρα επιρροής. Είναι προφανές ότι μια τέτοια εξέλιξη περιορίζει ευθέως την αντίστοιχη επιρροή της ηγέτιδας δύναμης στην συγκεκριμένη περιοχή. Συνεπώς, παρατηρείται μία μετατόπιση ισχύος και το υπάρχον status quo διαταράσσεται. Τέλος, η γεωπολιτική ανισορροπία οδηγεί σε κρίση, η οποία εφόσον είναι εμπόλεμη έχει μόνο ένα νικητή. Η δύναμη που έχει αναδειχθεί από αυτή την εξέλιξη αναλαμβάνει την ηγεσία του παγκόσμιου συστήματος και επιβάλει τη δική της παγκόσμια τάξη (Ikenberry, G. John, 2008).
Συγχρόνως, άλλο ένα στοιχείο που υφίσταται στην προκειμένη περίπτωση είναι το εξής: Κίνα και ΗΠΑ είναι αδιαμφισβήτητα δύο παγκόσμιοι πόλοι, οι οποίοι ανταγωνίζονται για την παγκόσμια ηγεμονία. Η πρώτη φορά στην οποία το παγκόσμιο σύστημα ήταν διπολικό, ήταν κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Παρά την ομοιότητα ως προς την διπολικότητα, τα επιμέρους χαρακτηριστικά της διμερούς σχέσης Αμερικής- Κίνας διαφέρουν αρκετά από εκείνα του Ψυχρού Πολέμου. Η Σοβιετική Ένωση και οι ΗΠΑ κατείχαν στο δυναμικό τους πυρηνικά όπλα και οι συνέπειες από τη χρήση τους, αποτελούσαν στοιχείο αποτροπής και για τις δύο πλευρές. Επιπλέον, το ενδεχόμενο σύρραξης κατά τον Ψυχρό πόλεμο, θα είχε κατά πάσα πιθανότητα ως κέντρο έκρηξης την Ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι Ευρωπαίοι έχοντας βιώσει 2 παγκόσμιους πολέμους δεν ήταν σε θέση να το επιτρέψουν αυτό. Σήμερα ωστόσο, οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Πράγματι, και οι δύο υπερδυνάμεις έχουν πυρηνικά όπλα αλλά το ενδεχόμενο ένοπλης σύρραξης δεν έχει ως επίκεντρο την Ευρώπη αλλά την Ασία (John Mearsheimer, 2014).
H γεωγραφία της Ασίας είναι διαφορετική από αυτή της ψυχροπολεμικής Ευρώπης. Οι περιοχές που θα αναλυθούν περικλείονται από μεγάλες εκτάσεις θάλασσας, γεγονός που μειώνει σημαντικά το ενδεχόμενο πυρηνικής κλιμάκωσης. Επίσης, στην Ασία το σύστημα που επικρατεί είναι η πολύ-πολικότητα. Ό λόγος είναι ότι τα τελευταία χρόνια εκτός από τις 2 υπερδυνάμεις, έχουν αναδειχθεί και χώρες με σπουδαία στρατιωτική ισχύ όπως η Ρωσία, η οποία κατέχει το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο, η Ιαπωνία η οποία θεωρείται μία από τις σημαντικές συμβατικές δυνάμεις παγκοσμίως και η Ινδία η οποία πρόσφατα απέκτησε πυρηνικές δυνατότητες και κατέχει πληθυσμό που την καθιστά σημαντικό παίκτη στην περιοχή ( John Mearsheimer, 2014). Το πολύ-πολικό σύστημα, σε αντίθεση από το διπολικό, επιτρέπει με μεγαλύτερη ευκολία το ξέσπασμα πολέμων αφού υπάρχουν περισσότερες μεγάλες δυνάμεις άρα και περισσότερες ευκαιρίες ώστε να διεκδικήσουν τα συμφέροντά τους με στρατιωτικά μέσα.
Τέλος, στην Ασία τοποθετούνται γεωγραφικά τα 4 γεωπολιτικά μπλοκς που αναφέρθηκαν παραπάνω. Σε αυτές τις περιοχές, ερευνητές όπως ο προαναφερόμενος καθηγητής John J. Mearsheimer επισημαίνουν ότι η πιθανότητα γενικευμένης ανάφλεξης είναι ιδιαίτερα υψηλές σε σχέση με άλλες περιοχές του κόσμου. Οι 4 αυτές περιοχές είναι το νησί της Ταιβάν, η νότια σινική θάλασσα, η ανατολική σινική θάλασσα και η κορεατική χερσόνησος. Κοινό στοιχείο και στις 4 αυτές περιοχές είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν σημαντική στρατιωτική παρουσία και η Κίνα επιθυμεί διακαώς την απομάκρυνσή των δυνάμεων αυτών από μια περιοχή που τη θεωρεί δικής της «αυλή» (backyard). (John Mearsheimer, 2014).
Στην περίπτωση της Ταιβάν, η Κίνα την θεωρεί προέκταση της επικράτειάς της, ενώ οι Αμερικανοί την έχουν εντάξει υπό την προστασία τους προκείμενου να ασκήσουν πολιτική περιορισμού και αποτροπής. Αντίστοιχα, η ανάπτυξη της Κίνας τις τελευταίες δεκαετίες έχει αναβαθμίσει και τις βλέψεις της σχετικά με τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην νότια σινική θάλασσα. Χώρες όπως το Μπρουνέι, η Ινδονησία, η Μαλαισία, οι Φιλιππίνες, η Ταιβάν και το Βιετνάμ απορρίπτουν αυτούς τους ισχυρισμούς. (Shambaugh D, 2018). Στόχος είναι ο έλεγχος των στενών της Malacca , τα οποία διασχίζουν την Μαλαισία, την Ινδονησία και την Σιγκαπούρη, διότι αποτελούν στρατηγικό διάδρομο για την εισαγωγή πετρελαίου στην Κίνα. Περίπου το 80% του εισαγόμενου κινεζικού πετρελαίου διέρχεται από την Νότια Σινική Θάλασσα (Reuters, 2010). Επομένως, η ενεργειακή αυτονομία της Κίνας κρίνεται από τα στενά. Οι Αμερικανοί από την πλευρά τους, έχουν εξαιρετικές σχέσεις με τις περισσότερες εμπλεκόμενες χώρες και επιδιώκουν να ασκούν επιρροή προκειμένου να περιορίζουν τις κινεζικές βλέψεις.
Όσον αφορά την ανατολική κινεζική θάλασσα, οι ΗΠΑ έχουν προωθήσει τα δόγματα του «first island chain and second island chain» τα οποία αφορούν την ναυτική στρατηγική των ΗΠΑ προκειμένου να περιορίσουν την πρόσβαση του κινεζικού ναυτικού στην ανατολική θάλασσα. Οι αλυσίδες εκτείνονται γεωγραφικά από την Ιαπωνία και καταλήγουν στην Αυστραλία. Προφανώς, για την κινεζική κυβέρνηση αυτή η πολιτική αποτελεί ευθεία απειλή για την ναυτική της ασφάλεια και επιδιώκει με κάθε τρόπο, την απομάκρυνση του αμερικανικού ναυτικού. Τέλος, το ζήτημα της Κορέας είναι κι αυτό που στο παρελθόν έχει αποδειχθεί και το πιο πιθανό για ένοπλη σύρραξη. Το 1950 ο πόλεμος μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας ανάγκασε την Κίνα και τις ΗΠΑ να έρθουν σε ευθεία αντιπαράθεση προκειμένου να υποστηρίξουν τους συμμάχους τους. Σήμερα, η Βόρεια Κορέα απειλεί ευθέως τη Νότια ακόμη και με πυρηνική κλιμάκωση προκειμένου να επιτύχει τα συμφέροντά της, την ώρα που προσωπικό των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων, της τάξεων των 28,000, είναι εγκατεστημένοι στην Νότια Κορέα. (Congressional Research Service, 2023).
Εν κατακλείδι, από την παραπάνω ανάλυση είναι προφανές ότι σύμφωνα με τη σχολή του ρεαλισμού το ενδεχόμενο στρατιωτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας είναι ιδιαίτερα υψηλό. Οι λόγοι που αναφέρθηκαν προηγουμένως σε σχέση με τη θέση τους στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα επιτρέπουν αυτή την παραδοχή. Εξάλλου, τα συμφέροντά τους είναι άκρως αντικρουόμενα. Παρ’ όλα αυτά, η ιδιαίτερη φύση της σχέσης μεταξύ των δύο χωρών αποτελεί μια μοναδική προσπάθεια αποκρυπτογράφησης των πραγματικών προθέσεών τους. Ίσως η απάντηση σε αυτό το δύσκολο πρόβλημα να εκπορεύεται από τη γεωγραφία. Οι τέσσερις προαναφερθείσες περιοχές αποτελούν ένα μείγμα άμεσης γεωπολιτικής και στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ των δύο παγκόσμιων πόλων. Κάθε μία από αυτές τις περιοχές αποτελεί αναμφίβολα ένα κομβικό σημείο, το οποίο θα μπορούσε, ανά πάσα στιγμή, να πυροδοτήσει είτε μια περιφερειακή είτε μια γενικευμένη σύγκρουση. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, το ενδεχόμενο αποκλειστικά ειρηνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ Κίνας και Αμερικής είναι το λιγότερο πιθανό.
Βιβλιογραφία/Πηγές
Adcock Kaufman, Alison. (2010). The “Century of Humiliation, Then and Now: Chinese Perceptions of the International Order”. Pacific Focus. Σελίδες: 1–33
Ikenberry, G. John. (2008). The Rise of China and the Future of the West: Can the Liberal System Survive?.Foreign Affairs,
John Mearsheimer. (2014).The Tragedy of Great Power Politics. W. W. Norton and Company
Kenneth Waltz. (1988). The Origins of War in Neorealist Theory. Journal of Interdisciplinary History.
Roger Cliff. (2015). China’s military power. Cambridge University Press. σελίδες 244-246.
Congressional Research Service. (2023). U.S.-South Korea Alliance: Issues for Congress. Διαθέσιμο σε:https://crsreports.congress.gov/product/pdf/IF/IF11388
Council on Foreign Relations, ‘’Dispute in the East China Sea in 2016. CFR.org. Διαθέσιμο σε:https://education.cfr.org/learn/simulation/dispute-east-china-sea-2016-nsc/role-of-united-states
John Ikenberry. (2014). The Rise of China and the Future of Liberal World Order. ChathamHouse. Διαθέσιμο σε: https://www.youtube.com/watch?v=Lv7TVg1Cfvs
Kurlantzick, J. (2024). Why tensions in the South China Sea are bolstering the U.S.-Philippines alliance. Council on Foreign Relations. Διαθέσιμοσε:https://www.cfr.org/expert-brief/why-tensions-south-china-sea-are-bolstering-us-philippines-alliance
Lee Nicol Turner. (2020). Navigating the US-China 5G Competition. Brookings. Διαθέσιμοσε:Navigating the US-China 5G competition
Letzter, Rafi. (2022). China Claims Fastest Quantum Computer in the World. Livescience.Com. Διαθέσιμο σε: https://www.livescience.com/china-quantum-supremacy.html
Navarro, P. (2016). Crouching Tiger: John Mearsheimer on strangling China and the Inevitability of war. RealClearDefense. Διαθέσιμο σε: https://shorturl.at/IRY9x
Notre Dame International Security Center. (2022). An Introduction to Realism in International Relations. University of Notre Dame. Διαθέσιμο σε: https://ndisc.nd.edu/news-media/news/an-introduction-to-realism-in-international-relations/
Office of the United States Trade Representative. (2023).People’s Republic of China. Διαθέσιμο σε:https://ustr.gov/countries-regions/china-mongolia-taiwan/peoples-republic-china
Patrick James. (2022). Realism and International Relations: A graphic Turn Toward Scientific Progress. Oxford University Press. Διαθέσιμο σε: https://academic.oup.com/book/44928/chapter/385048010?login=true
Reuters. (2010). Factbox: Malacca Strait Is a Strategic Chokepoint. Reuters.com. Διαθέσιμο σε: http://in.reuters.com/article/idINIndia-46652220100304
Samantha Lu et al. (2023). Is China a Leader in Quantum Technologies?.ChinaPower Project, CSIS. Διαθέσιμο σε: https://chinapower.csis.org/china-quantum-technology/
Shambaugh D. (2018). U.S.-China rivalry in Southeast Asia. International Security.σελίδες85–127. Διαθέσιμο σε: https://www.jstor.org/stable/26777839
Shepardson, D., & Freifeld. (2020). Trump administration hits China’s Huawei with one-two punch. Reuters. Διαθέσιμο σε:https://www.reuters.com/article/business/trump-administration-hits-chinas-huawei-with-one-two-punch-idUSKCN1SL2QX/
Stanford Encyclopedia of Philosophy. (2023). Political Realism in International Relations. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Διαθέσιμο σε: https://plato.stanford.edu/entries/realism-intl-relations/
United States Trade Representative. Countries & Regions. Διαθέσιμο σε: https://ustr.gov/countries-regions
U.S. Department of Defense. (2024). Allies, Partners Conduct Operations in South China Sea. Διαθέσιμο σε:https://www.defense.gov/News/News-Stories/Article/Article/3926061/allies-partners-conduct-operations-in-south-china-sea/
ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ: DALL·E, OpenAI