Γράφει η Σταυρούλα Παναγιωτοπούλου
Η παραγωγή αποβλήτων εντός της ΕΕ ξεπερνά τους 2.5 δις τόνους ετησίως, ενώ το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στη χρήση πλαστικών, τα οποία ανέρχονται σε σχεδόν 26 εκ. τόνους. Η ποσότητα των απορριμμάτων είναι ικανή να προκαλέσει ανεπιθύμητα αποτελέσματα τόσο στο περιβάλλον, όσο και στην ατμόσφαιρα και εν τέλει στην ανθρώπινη υγεία. Το ζήτημα ξεφεύγει μάλιστα, αν αναλογιστεί κανείς τις τοξικές ουσίες που εμπεριέχονται στα απόβλητα, οι οποίες έχουν την δυνατότητα να προκαλέσουν μόλυνση μέχρι και στην αλυσίδα παραγωγής τροφίμων. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, «αν δεν αλλάξει κάτι, οι ωκεανοί θα περιέχουν περισσότερα πλαστικά παρά ψάρια (σε βάρος) μέχρι το 2050».Το πρόβλημα αυτό, που προκαλεί ευλόγως ανησυχία, επιζητά ταυτόχρονα την προσοχή και τη μέριμνα μας, τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Σε ευρωπαϊκό πλαίσιο, στην Θεματική Στρατηγική της Ε.Ε. για την Πρόληψη και Ανακύκλωση των Αποβλήτων όπως και στην «οδηγία πλαίσιο» για την κοινή πολιτική των αποβλήτων, η σειρά με την οποία περιγράφεται πως τα κράτη μέλη καλούνται να διαχειριστούν τα απορρίμματα τους είναι η εξής: Πρόληψη, Επαναχρησιμοποίηση, Ανακύκλωση, Ανάκτηση, Απόρριψη/Διάθεση. Ως ύστατες επιλογές λοιπόν, αναδεικνύονται η αποτέφρωση (ανάκτηση) και η απόρριψη σε χώρους υγειονομικής ταφής καθώς οι κίνδυνοι που συνεπάγονται ποικίλλουν, με πιο σημαντικό την διάχυση μεθανίου στην ατμόσφαιρα, ενός ισχυρού αερίου του θερμοκηπίου. Παραταύτα, η υγειονομική ταφή συνεχίζει να αποτελεί την πιο συχνή μέθοδο σε πληθώρα νοτιοανατολικών χωρών, με το ποσοστό να κυμαίνεται γύρω στο 80% για την Ελλάδα, την Μάλτα, την Κύπρο και την Ρουμανία.
Παράλληλα, η δράση της Ένωσης στηρίζεται σε τέσσερις κύριες αρχές: α) στην αρχή “της πρόληψης”, όπου καταναλωτές και βιομηχανίες παροτρύνονται να στρέφονται σε αγαθά και υπηρεσίες που ελαχιστοποιούν την πιθανότητα αποβλήτων, β) στην αρχή “ο ρυπαίνων πληρώνει” κατά την οποία ο υπεύθυνος για την όποια ρύπανση επωμίζεται και τα έξοδα αντιμετώπισης της, γ) στην αρχή “της προφύλαξης” όπου χρειάζονται προληπτικές δράσεις σε πιθανό επικείμενο κίνδυνο, και τέλος δ) στην αρχή “της εγγύτητας” σύμφωνα με την οποία η διαχείριση των απορριμμάτων οφείλει να λαμβάνει χώρα όσο πιο κοντά στην πηγή πρόκλησης τους.
Το 2017 όμως, ένας νέος προβληματισμός ήρθε να αναστατώσει την Ευρώπη. Η απόφαση της Κίνας να πάψει να δέχεται ανακυκλωμένο πλαστικό ήταν καίριας σημασίας για το μέλλον, και αυτό διότι όχι μόνο το κινεζικό κράτος αποτελούσε τον σπουδαιότερο εισαγωγέα ανακυκλώσιμων υλικών διεθνώς αλλά μέχρι τότε παραδοσιακά αναθέταμε το πρόβλημα των πλαστικών αποβλήτων σε άλλες χώρες. Κάτω από αυτές τις πιέσεις, η Commission προχώρησε σε μία αρκετά φιλόδοξη στρατηγική για την αντιμετώπιση της κατάστασης, την ονομαζόμενη EU Plastics Strategy (European Strategy for Plastics in a Circular Economy, 2018).
Σύμφωνα με την πρώτη ενωσιακή στρατηγική για τα πλαστικά, ως μείζων στόχος τίθεται προστασία του περιβάλλοντος και η ταυτόχρονη μετάβαση σε μια πιο «κυκλική» οικονομική προσέγγιση. Ορισμένα βασικά σημεία που αναδύονται από την στρατηγική είναι η δέσμευση της Ε.Ε. να μετατρέψει την ανακύκλωση σε κερδοφόρα εναλλακτική για τον επιχειρηματικό κλάδο, να εξαλείψει την απόρριψη των αποβλήτων στις θαλάσσιες περιοχές, να χρηματοδοτήσει τις εταιρείες με σκοπό την υιοθέτηση πιο οικολογικών μέσων και μεθόδων παραγωγής, να ελαττωθούν τα πλαστικά απορρίμματα γενικώς και να γίνει φορέας ώθησης αλλαγών παγκοσμίως. Την ίδια στιγμή, σπουδαίο βήμα της στρατηγικής συνιστά η απόφαση για τη λήψη μέτρων που θα οδηγήσουν στην μείωση των πλαστικών μιας χρήσης, στην βελτίωση του σχεδιασμού των αγαθών και στον αποδοτικότερο χωρισμό της αποκομιδής των πλαστικών αποβλήτων.
Βεβαίως, η ανακύκλωση διαδραματίζει έναν όλο και πιο δυναμικό ρόλο καθώς αποτελεί έναν οικολογικό τρόπο διαχείρισης και ταυτόχρονα εξυπηρετεί και την οικονομία. Αρκεί να αναφερθεί πως η αξία των υλικών που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ της Ευρώπης ετησίως ανέρχεται σε 5,25 δις €. Παράλληλα, τα μειωμένα ποσοστά ανακύκλωσης συνεπάγονται απώλειες οικονομικής και ζημίες περιβαλλοντικής φύσεως καθώς υπολογίζεται πως το 95% της αξίας μιας πλαστικής συσκευασίας χάνεται μετά την αρχική χρήση. Είναι φανερό λοιπόν πως η ανάγκη στροφής προς την ανακύκλωση ήταν αναμενόμενη και ειδικά στις μέρες μας γίνεται όλο και πιο επιτακτική.
Σκοπός της Ε.Ε. είναι μέχρι το 2030 όλες οι πλαστικές συσκευασίες να είναι ανακυκλώσιμες. Στόχοι σαν αυτόν, προκαλούν αισιοδοξία για το μέλλον. Όμως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τα μεγάλα κενά που χρειάζονται να καλυφθούν. Είναι δεδομένο πως λιγότερο από το 1/3 των πλαστικών αποβλήτων στην Ευρώπη ανακυκλώνεται ενώ οι διαφορές ανάμεσα στα κράτη μέλη είναι αξιοσημείωτες.
Το ζήτημα που μας προβληματίζει λοιπόν είναι το εξής: πώς θα μπορούσαμε να δράσουμε; Αρχικά, αποτελεί αδήριτη ανάγκη να κατανοήσουμε πως το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και επακόλουθα θα ήταν πιο αποδοτικό να μην αντιμετωπιστεί μονομερώς. Η Ε.Ε. το οφείλει στο μέλλον των ευρωπαίων πολιτών να συνεχίσει να συνεργάζεται με φορείς, τρίτα κράτη, να εντείνει τις πιέσεις σε διεθνείς οργανισμούς όπως εντός του ΟΗΕ, να προωθήσει τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος ώστε να αποκτήσει έναν πιο ηγετικό ρόλο αλλά και να πάρει ακόμα περισσότερες γενναίες πρωτοβουλίες γινόμενη ο υπέρμαχος του πλανήτη και ο εγγυητής της προστασίας του μέσω της αειφόρου ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη χρειάζεται να είναι πιο υπεύθυνα στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών οδηγιών καθώς παρατηρούνται καθυστερήσεις και παραλείψεις και να δοθεί έμφαση σε χώρες που παρουσιάζουν σοβαρότερη αδυναμία στο πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων. Επιπλέον, θα βοηθούσε η παροχή προνομίων και διευκολύνσεων σε επιχειρήσεις με στόχο να στραφούν προς την ανακύκλωση και η σφυρηλάτηση ενός πιο οικολογικού τρόπου σκέψης μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τέλος, η προσήλωση των εθνικών κυβερνήσεων στην προστασία του περιβάλλοντος θα παρακινούσε και τους πολίτες στην υιοθέτηση πιο οικολογικών πρακτικών όπως η ανακύκλωση.
Το περιβάλλον λοιπόν απαιτεί την έγκαιρη και συντονισμένη δράση μας.. θα ανταποκριθούμε;
ΠΗΓΕΣ
- European Commission, A European Strategy for Plastics in a Circular Economy, Ιανουάριος 16, 2018. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/environment/circular-economy/pdf/plastics-strategy.pdf
- European Parliament, How to reduce plastic waste: EU strategy explained, Σεπτέμβριος 13, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/society/20180830STO11347/how-to-reduce-plastic-waste-eu-strategy-explained
- Eurostat, Στατιστικές αποβλήτων, 2016. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Waste_statistics/el
- Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ε.ο.αν.), Τι είναι ανακύκλωση, Διαθέσιμο σε: https://www.eoan.gr/el/content/19/ti-einai-anakuklosi
- GREENAGENDA, η διαχείριση των αποβλήτων στις χώρες της ΕΕ (graphics)-ουραγός η Ελλάδα, Απρίλιος 18, 2018. Διαθέσιμο σε: https://greenagenda.gr/%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%87%CE%B5%CE%AF%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B2%CE%BB%CE%AE%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%84%CE%B9%CF%82-%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%B5%CF%82/
- Europe Direct, Πλαστικά απόβλητα και ανακύκλωση στην ΕΕ: στοιχεία και αριθμοί, Ιανουάριος 10, 2019. Διαθέσιμο σε: http://europedirect.eliamep.gr/plastika-apovlita-kai-anakyklosi-stin-ee-stoicheia-kai-arithmoi/
- Daniel Guerin, Jean Crete, and Jean Mercier, A Multilevel Analysis of the Determinants of Recycling Behavior in the European Countries, Καναδάς, 2001. Διαθέσιμο σε: https://www.academia.edu/11190025/A_Multilevel_Analysis_of_the_Determinants_of_Recycling_Behavior_in_the_European_Countries
- European Commission, Plastic Waste: a European strategy to protect the planet, defend our citizens and empower our industries, Στρασβούργο,Ιανουάριος 16, 2018. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_18_5
- David Lazarevic, Emmanuelle Aoustin, Nicolas Buclet, Nils Brandt, Plastic waste management in the context of a European recycling society: Comparing results and uncertainties in a life cycle perspective, 2010. Διαθέσιμο σε: https://www.academia.edu/24247034/Plastic_waste_management_in_the_context_of_a_European_recycling_society_Comparing_results_and_uncertainties_in_a_life_cycle_perspective
- Νίκος Μούσης, Ευρωπαϊκή Ένωση: Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική, Αθήνα, εκδ. Παπαζήση, 2018
Πηγή Εικόνας: 40 Illustrations Depict What’s Wrong With Our Modern Society, BrightHumanity. Διαθέσιμο σε: https://www.brighthumanity.me/story/2165/40-illustrations-depict-what-s-wrong-with-our-modern-society/?utm_source=social&utm_medium=ff&utm_campaign=shuffle&fbclid=IwAR0nEFJgrl6PpVcOOYDihIvGxzbq0hg0qR5aOZ53zlQ1k1EAW_QcfB6xIcE