Γράφει ο Βασίλειος Μανιάκας
Τα κράτη, τα οποία αντιμετωπίζονται από κυβερνήσεις και τον διεθνή τύπο, ως ισχυρές οικονομίες είναι κατά κύριο λόγο η Κίνα, η Ινδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και γενικά, κράτη της Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Αντικείμενο επιχειρηματικών, πολιτικών και μη – συζητήσεων δεν είναι άλλο από την αχαλίνωτη επιχειρηματική δραστηριότητα στη Κίνα, την αναπτυσσόμενη οικονομία του Βιετνάμ και τα αποθέματα πετρελαίου του Κουβέιτ. Σποραδικά γίνεται λόγος και για την Αφρικανική ήπειρο, περιοριζόμενος, φυσικά, στην ταύτιση του βιοτικού επιπέδου της Νοτίου Αφρικής με το αντίστοιχο των ευρωπαϊκών χωρών. Οι προοπτικές ανάπτυξης κρατών της Δυτικής, Κεντρικής και Υποσαχάριας Αφρικής αποτελούν, ακόμη «ανεξερεύνητη γη» για πολλούς, οι οποίοι αρνούνται να απομαγνητίσουν από την Αφρική εικόνες εμφύλιων σπαραγμών και οικονομικής εξαθλίωσης.
Χωρίς να έχει απελευθερωθεί από τη πολύχρονη κοινωνικοπολιτική αστάθεια στη περιοχή, η Αφρική αγωνίζεται να δομήσει την ανταγωνιστικότητά της στις διεθνείς αγορές. Ήδη κατά τη τελευταία δεκαετία σύνολη η Αφρικανική οικονομία αυξάνεται κατά 5% ετησίως. Στο 2020 το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) έχει αγγίξει τα 2,6 εκ. δολάρια και οι καταναλωτικές δαπάνες το 1,4 δις, με αποτέλεσμα να διευρυνθεί το καταναλωτικό εύρος στη μεσαία τάξη[1]. Βέβαια, οι πηγές πλούτου διαφέρουν ανά την ήπειρο. Παρά την ανάδυση των ανανεώσιμων πηγών πηγών ενέργειας, η Νιγηρία, η Ανγκόλα, η Αλγερία και η Λιβύη εξακολουθούν διατηρούν ακέραια την παραδοσιακή πετρελαιοπαραγωγική τους δραστηριότητα. Παράλληλα, το Μαρόκο, η Αίγυπτος και η Νότιος Αφρική έχουν προσαρμοστεί πολύ πιο ομαλά στη κίνηση της διεθνούς οικονομίας και παρέχουν στους κατοίκους καλύτερη ποιότητα ζωής, συγκριτικά με άλλες χώρες της ηπείρου. Την ίδια στιγμή, αναδυόμενες οικονομίες της περιοχής, όπως το Καμερούν και η Τανζανία στον παραγωγικό τους τομέα υιοθετούν σταδιακά την μετάβαση από τη γεωργία στη μεταποιητική βιομηχανία και στη παροχή υπηρεσιών.
Αν και μη αναμενόμενο για πολλούς, οι επενδύσεις στο τομέα της τεχνολογίας έχουν αποτελέσει σημαντικό παράγοντα της οικονομικής αναγέννησης της Αφρικανικής οικονομίας. Η αναφορά με τίτλο «Africa’s Development Dynamics 2018» που διεξήχθη από την Αφρικανική Ένωση και τον Ο.Ο.Σ.Α, επεσήμανε την ανάγκη να ενσωματωθούν νέες τεχνολογίες στην αγροτική παραγωγή, για να αποτραπεί η ολική εξαφάνιση του κλάδου. Σε ταχύτατο χρονικό διάστημα, στη Κένυα η Twiga Foods, μία από τις ισχυρότερους γεωργικούς προμηθευτές στην Αφρική, ανέπτυξε ένα σύστημα συμβατό με κινητά τηλέφωνα μέσω του οποίου συγκεντρώνει παραγγελίες από χιλιάδες εμπόρους στην Ανατολική Αφρική. Το συγκεκριμένο επίτευγμα κατέστησε τη διακίνηση των τροφίμων πιο ευέλικτη και εγκαινίασε την οργανωμένη χρήση τεχνολογικών μεθόδων στη διεξαγωγή του εμπορίου.
Η τεχνολογική αυτή «επανάσταση», φυσικά, δεν αφορά μόνο την γεωργική παραγωγή, αλλά επηρέασε αισθητά και το κλάδο των τηλεπικοινωνιών. Η Αιθιοπία, πρωταγωνιστεί στην εξέλιξη αυτή από το 2018 και προωθεί την άμεση ιδιωτικοποίση της κρατικής της τηλεφωνίας, προσελκύοντας έτσι διεθνείς επενδυτές. Η κινεζική Huawei φάνηκε πρόθυμη να αδράξει αυτή την ευκαιρία και να εισέλθει δυναμικά στην αγορά της Ανατολικής Αφρικής, παρά την έντονη αντίδραση των ΗΠΑ. Ουσιαστικά, η εταιρεία σχεδιάζει να εδραιωθεί ως κύριος προμηθευτής της κρατικής Ethio Telecom κι έτσι να αποκτήσει πρόσβαση στην επενδυτική δραστηριότητα στην Αιθιοπία. Ήδη, η Αφρική αντιπροσωπεύει το 5% των παγκόσμιων εσόδων της Huawei, ενώ στο «στόχαστρο» βρίσκονται και άλλα κράτη όπως η Ακτή Ελεφαντοστού, η Σενεγάλη και το Καμερούν. Είναι, όμως, αμφίβολο κατά πόσο η Huawei θα καταφέρει να υλοποιήσει τα επιχειρηματικά και επενδυτικά της σχέδια στον Αφρικανικό κόσμο, τη στιγμή που ισχυροί της αντίπαλοι όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο δραστηριοποιούνται εκ των προτέρων στην περιοχή.
Όσες, όμως, ευκαιρίες και αν γεννιούνται για ξένα κεφάλαια, η Αφρική θα αποτύχει για ακόμη μία φορά να συμβαδίσει με τις παγκόσμιες εξελίξεις, αν η αναπτυξιακή της πορεία δεν αλλάξει ριζικά. Παρά την αυξητική τάση της οικονομίας της και των διευρυμένων εμπορικών σχέσεων με Ολλανδία, Κίνα και Ινδία, η ανάπτυξη της παραμένει ασταθής. Για να μπορούμε να συζητούμε για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, απαιτείται να επιτευχούν χαμηλότερα ποσοστά πληθωρισμού και δικαιότερη διανομή εισοδήματος. Η βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης είναι μία διέξοδος. Μολονότι, αρκετά κράτη, συμπεριλαμβανομένων του Μαυρίκιου, της Αλγερίας και της Τυνησίας, έχουν σχεδόν απαλλαγεί από την απόλυτη φτώχεια, σε συνολικό βαθμό τα κράτη της ηπείρου καλούνται να αφιερώνουν μέρος του ΑΕΠ τους στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και της στέγασης του πληθυσμού. Μελετητές, τέλος, τονίζουν την ανάγκη επαναστατικών μεταρρυθμίσεων στα εργασιακά δικαιώματα, με τη καθιέρωση ενός πάγιου συστήματος πληρωμών, την αύξηση του κατώτατου μισθού και την συστηματικότερη ενσωμάτωση των γυναικών στον παραγωγικό τομέα.
Γεννάται, λοιπόν, το ερώτημα: ποιά πρέπει να είναι η στάση της Ευρώπης; Την ώρα που ο αφρικανικός λαός μάχεται για την απομάκρυνση των Αμερικανικών βάσεων από τη περιοχή, η Κίνα εκμεταλλεύεται την διάθεση των Αφρικανικών κυβερνήσεων για ιδιωτικοποίηση των κρατικών πηγών πλούτου. Σε καμία περίπτωση η Κίνα δεν μεριμνά για την οικονομική αναγέννησης της Αφρικής• αντιθέτως επιδιώκει την απόλυτη εξάρτηση της από το κινεζικό κεφάλαιο. Εξάλλου τον ίδιο στόχο έχουν και ενεργοί επενδυτές από άλλες αγορές όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Βραζιλία και η Τουρκία. Η Ευρώπη θα «νίψει τας χείρας της» ή θα αξιοποιήσει τις προοπτικές ανάπτυξης στον Αφρικανικό κόσμο εξασφαλίζοντας μια ακλόνητη θέση σε ένα περιβάλλον πιο ανταγωνιστικό από ποτέ; Φαίνεται, όμως, ότι πιο βιώσιμη και δημιουργική λύση είναι η ίδια η Αφρική να εκμεταλλευτεί το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών επιτυγχάνοντας μια αυτοτελή οικονομική ανάπτυξη για ένα ευοίωνο μέλλον των λαών.
ΠΗΓΕΣ:
- Leanne de Bassompierre, Huawei Eyes Ethiopia Growth as Telecoms Industry Opens Up, Bloomberg, Δεκέμβριος 18, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-12-17/huawei-eyes-ethiopia-growth-as-telecoms-industry-opens-up
- Ari Rickman και Salih Booker, The future is African — and the United States is not prepared, The Washington Post, Ιούνιος 6, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.washingtonpost.com/news/democracy-post/wp/2018/06/09/the-future-is-african-and-the-united-states-is-not-prepared/
- Victor Basta, Covid is accelerating a quiet technology revolution in Africa, Financial Times, Δεκέμβριος 8, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.ft.com/content/8845a8fb-ae12-423b-a7c9-6cfb5c149827
- Matthew A. Winkler, Coronavirus Is Helping African Economies Compete, Bloomberg, Νοέμβριος 25, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2020-11-25/coronavirus-is-helping-african-economies-compete
- Africa growth, Future Agenda. Διαθέσιμο σε: https://www.futureagenda.org/foresights/africa-growth/
- Howard W. French, Why Africa’s Future Will Determine the Rest of the World’s, World Politics Review (WDR), Νοέμβριος 6, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.worldpoliticsreview.com/insights/28323/africas-future-rests-on-modernizing-agriculture-improving-education