Γράφει η Κουτσοδενδρή Αλεξάνδρα
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια παγκόσμια κρίση που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα και αγγίζει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής. Η υπερθέρμανση του πλανήτη αναδεικνύεται σε ένα κρίσιμο ζήτημα που απαιτεί ενισχυμένη διεθνή συνεργασία και συντονισμένες πολιτικές δράσεις σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υλοποιήσει σημαντικές πρωτοβουλίες. Η Συμφωνία του Παρισιού αποτέλεσε τομή στη διεθνή κλιματική πολιτική, καθώς έθεσε ως κύριο στόχο τον περιορισμό της αύξησης της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας σε επίπεδα χαμηλότερα από τους 2°C σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο (United Nations, 2015, σελ.4-5). Στο ίδιο πνεύμα, η ΕΕ προχώρησε στη θέσπιση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία λειτουργεί ως το βασικό πλαίσιο στρατηγικής για την εφαρμογή των δεσμεύσεων που απορρέουν από τη Συμφωνία του Παρισιού. Βασικοί πυλώνες της στρατηγικής αυτής είναι η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και η μείωση των εκπομπών CO₂ κατά τουλάχιστον 55% μέχρι το 2030, συγκριτικά με τα επίπεδα του 1990 (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 2015).
Η ανάγκη για ουσιαστική μείωση των εκπομπών είναι επιτακτική, και η δέσμευση της ΕΕ για μείωση τους καθιστά την πράσινη μετάβαση ως κεντρικό μέλημα της πολιτικής της ατζέντας. Η τεχνολογία Carbon, Capture and Storage (CCS) αποτελεί ένα καινοτόμο βήμα στον δρόμο προς την απανθρακοποίηση, καθώς αφορά τη διαδικασία δέσμευσης και αποθήκευσης του διοξειδίου του άνθρακα, μειώνοντας αποτελεσματικά τους ατμοσφαιρικούς ρύπους (Ευρωπαικό Ελεγκτικό Συνέδριο, 2018, σελ.13-14). Πιο συγκεκριμένα, η τεχνολογία CCS συνίσταται στη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται από βιομηχανικές εγκαταστάσεις, πριν αυτό διοχετευτεί στην ατμόσφαιρα, και στη συνέχεια στη μεταφορά και αποθήκευσή του σε απομακρυσμένες, συνήθως υπόγειες, τοποθεσίες (Gür, 2022).
Η διαδικασία χωρίζεται σε τρία διακριτά στάδια, με αρχικό στάδιο την δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα (Κουρουνιώτη, 2025). Οι εγκαταστάσεις δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα συνήθως τοποθετούνται μέσα ή σε άμεση γειτνίαση με τις μονάδες παραγωγής όπου παράγεται το αέριο, ώστε η σύλληψή του να γίνεται στο σημείο εκπομπής. Η δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα πραγματοποιείται με δύο μεθόδους. Η πρώτη μέθοδος συνίσταται στην ανασχεδίαση της παραγωγικής διαδικασίας, με σκοπό τη δημιουργία αερίων με υψηλή καθαρότητα διοξειδίου του άνθρακα. Μετά την απομάκρυνση των περιττών ουσιών, το “καθαρό” διοξείδιο του άνθρακα υπόκειται σε άμεση συμπίεση ή υγροποίηση, προκειμένου να διευκολυνθεί η μεταφορά του. Η δεύτερη μέθοδος βασίζεται στην απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από τα παραγόμενα αέρια μέσω διεργασιών προσρόφησης ή χημικής αντίδρασης, ή μέσω διαλυμάτων αμίνης (Baugh, & Sue, L., 2025).
Μετά τη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα, ακολουθεί η μεταφορά του προς τον τόπο αποθήκευσης. Το συγκεκριμένο στάδιο της διαδικασίας είναι ήδη αρκετά ανεπτυγμένο, καθώς οι τεχνολογίες και η υποδομή για τη μεταφορά αερίων είναι ευρέως ανεπτυγμένες και εφαρμόζονται ήδη σε διάφορους τομείς. Η μεταφορά του διοξειδίου του άνθρακα πραγματοποιείται, είτε μέσω αγωγών σε αέρια μορφή, είτε με χρήση σφραγισμένων δοχείων, οδικώς ή μέσω θαλάσσιων μεταφορών (Herzog, H. and Aaron K, 2023). Τέλος , το διοξείδιο του άνθρακα που έχει δεσμευτεί, αποθηκεύεται πλέον σε γεωλογικούς σχηματισμούς, είτε με μόνιμο χαρακτήρα , είτε για συγκεκριμένα γεωλογικά χρονικά διαστήματα . Το δεσμευμένο αέριο αποθηκεύεται σε υφάλμυρους υδροφόρους ορίζοντες, ή σε κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου τα οποία έχουν ήδη εκμεταλλευτεί από τις εν λόγω βιομηχανίες (Ευρωπαικό Ελεγκτικό Συνέδριο, 2018). Ακόμη , η αποθήκευση μπορεί να γίνει σε μη εκμεταλλευόμενα λεπτά στρώματα άνθρακα.
Η CCS συνιστά ένα κρίσιμο εργαλείο για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, καθώς συμβάλλει ουσιαστικά στη μείωση των εκπομπών CO₂ που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα από βιομηχανικές δραστηριότητες. Μέσω της διαδικασίας της δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα και της ασφαλούς αποθήκευσής του, περιορίζονται σημαντικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών των τομέων. Η συγκεκριμένη τεχνολογία, η οποία έχει πλέον φτάσει σε ώριμο τεχνολογικό στάδιο, μπορεί να υποστηρίξει ουσιαστικά την απανθρακοποίηση βιομηχανικών κλάδων με υψηλές εκπομπές, και αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και στην ανάπτυξη της οικονομίας του υδρογόνου (HEREMA, 2023, σελ.24).
Πάνω σε αυτήν τη βάση, αναπτύχθηκε η τεχνολογία Carbon Capture, Utilization and Storage (CCUS), η οποία δεν περιορίζεται μόνο στη δέσμευση και αποθήκευση, αλλά ενσωματώνει και την αξιοποίηση του διοξειδίου του άνθρακα. Η βασική διαφορά μεταξύ CCS και CCUS έγκειται στην τελική χρήση του δεσμευμένου διοξειδίου του άνθρακα, καθώς η CCUS το μετατρέπει σε ένα ευρύ φάσμα εμπορικών προϊόντων και εφαρμογών (Liu et al., 2023). Σύμφωνα με το International Energy Agency, οι σημαντικότερες χρήσεις του διοξειδίου του άνθρακα είναι τα λιπάσματα και η ενισχυμένη ανάκτηση πετρελαίου (enhanced oil recovery), ενώ επίσης σημαντικές εφαρμογές έχουν γίνει στην βιομηχανία τροφίμων και ποτών, στην υγειονομική περίθαλψη και στις πρώτες ύλες (Fajardy, 2024). Ακόμη, το δεσμευμένο διοξείδιο του άνθρακα, σε συνδυασμό με το πράσινο υδρογόνο, χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για διάφορα είδη υγρών καυσίμων. Για παράδειγμα, η εφαρμογή και καύση των εν λόγω συνθετικών καυσίμων σε αεροπλάνα, μπορεί να αποφέρει σημαντικά κλιματικά οφέλη σε σχέση με την παραδοσιακή κηροζίνη. Το ίδιο ισχύει και σε θαλάσσια μεταφορικά μέσα. Επίσης, το δεσμευμένο διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παραγωγή βιοκαυσίμων, δομικών υλικών και στην υποκατάσταση υλικών κατά την παραγωγή καθημερινών προϊόντων, όπως το πλαστικό (Oil and Gas Climate Initiative, 2023).
Η CCS αναγνωρίζεται από το Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) ως σημαντική επιλογή για τον περιορισμό των εκπομπών (National Grid, 2024). Η σχετική έκθεση του IPCC για την τεχνολογία CCS υπογραμμίζει το συμπληρωματικό ρόλο της συγκεκριμένης τεχνολογίας, καθώς η ίδια δεν μπορεί να υφίσταται ως αυτόνομη λύση στην επίτευξη όλων των κλιματικών στόχων, που έχουν τεθεί τις επόμενες δεκαετίες. Ειδικότερα, σε σενάρια σταθεροποίησης των αερίων του θερμοκηπίου, η επιτροπή για την κλιματική αλλαγή αναφέρει πως η CCS μπορεί να συμβάλει έως και 15–55% στη συνολική μείωση των εκπομπών ως το 2100 (Metz et al., 2005, σελ.12). Το IPCC αντιμετωπίζει την συγκεκριμένη τεχνολογία με προσεκτική αισιοδοξία , καθώς τονίζει τα πλεονεκτήματα αλλά και τους περιορισμούς και κινδύνους που ενέχει. Η υπόγεια αποθήκευση CO₂, αν και θεωρείται τεχνικά ασφαλής, ενέχει την πιθανότητα αιφνίδιας διαρροής από γεωτρήσεις ή ρωγμές, καθώς και σταδιακής διαρροής μέσω μη ανιχνευμένων ρηγμάτων (MIT Climate Portal Writing Team & Bradford Hager, 2024). Τέτοιες διαρροές μπορούν να βλάψουν την ανθρώπινη υγεία, να μολύνουν υπόγεια ύδατα και να καταστρέψουν οικοσυστήματα (Bachu et al., 2005, σελ.9).
Επιπρόσθετα, όσον αφορά το τελικό στάδιο της διαδικασίας, η διαδικασία έγχυσης του διοξειδίου του άνθρακα στο βάθος ωκεανών ή σε στήλες νερού ως εναλλακτική λύση αποθήκευσης βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και περιορίζεται στο πλαίσιο των θεωρητικών συζητήσεων (Zhang et al., 2025, σελ.9). Ειδικοί της επιστημονικής κοινότητας προειδοποιούν για σοβαρές τοπικές επιπτώσεις με την εφαρμογή της παραπάνω τεχνολογίας, εφόσον η έγχυση CO₂ σε ωκεανούς αυξάνει την οξίνιση (πτώση pH) των ωκεανών, με καταστροφικές συνέπειες σε θαλάσσιους οργανισμούς και οικοσυστήματα (Copernicus Marine Service, 2018, σελ.6). Επιπλέον, παρά τις τεχνικές δυνατότητες, το IPCC αναφέρει στην σχετική του έκθεση ότι για την αποθήκευση CO₂ δεν υπάρχει ακόμη ένα σαφές και ολοκληρωμένο νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο στις περισσότερες χώρες. Υπάρχουν κανονισμοί που σχετίζονται με υπόγειες δραστηριότητες, οι οποίοι μπορεί να έχουν κάποια εφαρμογή και στην περίπτωση της γεωλογικής αποθήκευσης CO₂. Παρ’ όλ’ αυτά, δημιουργούνται κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν το ποιος έχει την ευθύνη σε βάθος χρόνου, αν υπάρξει διαρροή CO₂ προς την ατμόσφαιρα ή το πώς θα καλυφθούν πιθανές τοπικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τα οποία παραμένουν ακόμη αναπάντητα (Metz et al., 2005, σελ.15).
Επιγραμματικά, η CCS αναδεικνύεται ως μια από τις πιο ελπιδοφόρες, αλλά ταυτόχρονα αμφιλεγόμενες στρατηγικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η συμβολή της στην απανθρακοποίηση βιομηχανικών κλάδων υψηλών εκπομπών και στη στήριξη της πράσινης μετάβασης θεωρείται καθοριστική, ωστόσο οι αβεβαιότητες που συνδέονται με τους τεχνικούς κινδύνους, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και την έλλειψη σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου καθιστούν αναγκαία μια πιο κριτική αποτίμηση. Το ερώτημα που τίθεται, επομένως, δεν είναι μόνο κατά πόσο η τεχνολογία αυτή μπορεί να μειώσει τις εκπομπές σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά και αν η κοινωνία είναι έτοιμη να επενδύσει σε μια λύση που ενέχει ρίσκο και απαιτεί μακροχρόνια δέσμευση. Η περαιτέρω έρευνα, η θεσμική κατοχύρωση και η ενίσχυση της κοινωνικής αποδοχής αποτελούν κομβικές προϋποθέσεις για την αξιολόγηση του πραγματικού δυναμικού της τεχνολογίας CCS. Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον της θα εξαρτηθεί από το αν θα ενταχθεί σε μια ευρύτερη στρατηγική πράσινης ανάπτυξης ή αν θα περιοριστεί σε ένα μεταβατικό εργαλείο που αφήνει ανοιχτά περισσότερα ερωτήματα απ’ όσα λύνει.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Άρθρα από ακαδημαϊκές πηγές
Baugh, & Sue, L. (2025), Carbon capture and storage (CCS) | Definition, Process, & Facts, Encyclopedia Britannica, Διαθέσιμο σε : https://www.britannica.com/technology/carbon-capture-and-storage
Enbin Liu ,Xudong Lu and Daocheng Wang, (2023), A Systematic Review of Carbon Capture, Utilization and Storage: Status, Progress and Challenges, Διαθέσιμο σε: https://www.mdpi.com/1996-1073/16/6/2865
Fajardy, M. (2024), CO2 Capture and Utilisation – Energy System. IEA. Διαθέσιμο σε : https://www.iea.org/energy-system/carbon-capture-utilisation-and-storage/co2-capture-and-utilisation
Herzog, H. and Aaron K. (2023), Carbon Capture, MIT Climate Portal, Διαθέσιμο σε : https://climate.mit.edu/explainers/carbon-capture
Oil and Gas Climate Initiative, (2023), Understanding CCUS, CCUS Hub – Carbon Capture, Use and Storage, Διαθέσιμο σε : https://ccushub.ogci.com/ccus-basics/understanding-ccus/
MIT Climate Portal Writing Team & Bradford Hager, (2024), What is the risk that CO2 stored underground after carbon capture will escape again? | MIT Climate Portal, (n.d.), MIT Climate Portal, Διαθέσιμο σε: https://climate.mit.edu/ask-mit/what-risk-co2-stored-underground-after-carbon-capture-will-escape-again
Shanling Zhang, Sheng Jiang, Hongda Li, Peiran Li, Xiuping Zhong, Chen Chen, Guigang Tu, Xiang Liu and Zhenhua Xu, (2025), Current Status and Reflections on Ocean CO2 Sequestration: A Review, Διαθέσιμο σε: https://www.mdpi.com/1996-1073/18/4/942
Turgut M. Gür, (2022), Carbon Dioxide Emissions, Capture, Storage and Utilization: Review of Materials, Processes and Technologies, Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0360128521000630?via%3Dihub
Ευρωπαικό Ελεγκτικό Συνέδριο, (2018), Επίδειξη της δέσμευσης & αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα & καινοτόμων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε εμπορική κλίμακα στην ΕΕ: δεν επιτεύχθηκε η επιδιωκόμενη πρόοδος την περασμένη δεκαετία , Europa.eu, Διαθέσιμο σε : https://op.europa.eu/webpub/eca/special-reports/climate-action-24-2018/el/
Πρωτογενείς πηγές
Bert Metz, Ogunlade Davidson, Heleen de Coninck, Manuela Loos, Leo Meyer, (2005) , IPCC Special Report-Carbon Dioxide Capture and Storage, Διαθέσιμο σε : https://www.ipcc.ch/report/carbon-dioxide-capture-and-storage/
Copernicus Marine Service,(2018) , OCEAN STATE REPORT , Διαθέσιμο σε: https://e.issuu.com/embed.html?d=20181018_mercator_osr_2017_summaryi&hideIssuuLogo=true&u=copernicusmarine_service
HEREMA, (2023), CARBON CAPTURE & STORAGE: Regulatory Framework & Overall Structure, Διαθέσιμο σε: https://herema.gr/wp-content/uploads/2023/10/CCS-White-Paper.pdf
Stefan Bachu, Dale Simbeck , Kelly (Kailai) Thambimuthu, (2005), Properties of CO2 and carbon-based fuels — IPCC. (n.d.). IPCC, Διαθέσιμο σε : https://www.ipcc.ch/report/carbon-dioxide-capture-and-storage/properties-of-co2-and-carbon-based-fuels/
United Nations, (2015), Paris Agreement, Διαθέσιμο σε : https://unfccc.int/sites/default/files/resource/parisagreement_publication.pdf
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, (2015), Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, Διαθέσιμο σε : https://www.consilium.europa.eu/el/policies/paris-agreement-climate/
Ειδησεογραφικές πηγές
National Grid, (2024), What is Carbon Capture and Storage? National Grid, Διαθέσιμο σε : https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/what-is-ccs-how-does-it-work
Έφη Κουρουνιώτη (2025), Τεχνολογία CCS ( Carbon Capture and Storage) μια ταχέως αναπτυσσόμενη μέθοδος διαχείρισης του «Αποβλήτου» CO2, envinow.gr, Διαθέσιμο σε : https://www.envinow.gr/post/technologia-ccs-carbon-capture-and-storage-mia-tacheos-anaptyssomeni-methodos-diacheirisis-tou-apov