Γράφει ο Ιωάννης Σαμψών

Η Νοτιοανατολική Ασία συγκαταλέγεται στις πιο ευάλωτες περιοχές του πλανήτη απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με εκατομμύρια ανθρώπους να απειλούνται από πλημμύρες, άνοδο της στάθμης της θάλασσας και ακραία καιρικά φαινόμενα. Σύμφωνα με την Έκθεση για τις Καταστροφές στην Ασία και τον Ειρηνικό του ΟΗΕ, η περιοχή αντιμετωπίζει τις υψηλότερες οικονομικές και ανθρώπινες απώλειες από φυσικές καταστροφές παγκοσμίως (ESCAP, 2023).

Βασική αποτύπωση της κλιματικής κρίσης αποτελεί η σταθερά ανοδική αύξηση της θερμοκρασίας στην περιοχή των χωρών του ASEAN (Association of Southeast Asian Countries), η οποία κυμάνθηκε μεταξύ του 0,5 έως 1.1 °C μέσα στον 20ο αιώνα (National Intelligence Council, 2010, σ. 9). Διαφορά προκύπτει σε ό,τι παρατηρήθηκε και μελετήθηκε κατά τον προηγούμενο αιώνα, εκεί όπου υπήρχε αύξηση 0,2 βαθμών ανά δεκαετία, σε αντίθεση με την παρούσα πραγματικότητα, κατά την οποία προβλέπεται περαιτέρω μέση αύξηση ενός βαθμού μέχρι το 2030, συνθήκη που θα ισχύσει καθ΄όλον τον 21ο αιώνα, φτάνοντας ακόμα και τους 6 °C στο τέλος αυτού (Babson, 2018, σ. 2).

Είναι φυσικό ότι ι πιο ζεστές θερμοκρασίες οδηγούν σε κύματα καύσωνα και ξηρασίες, φαινόμενα τα οποία, βάσει της βιβλιογραφίας, είναι περισσότερο φανερά στη Μιανμάρ, στο βόρειο Βιετνάμ και σε μέρη της Ινδονησίας (Caballero-Anthony et al., 2023, σ. 11). Η Σιγκαπούρη, όπως ακριβώς και η Ταϊλάνδη, από τη δεκαετία του 1990 βιώνει ένα κύμα θερμικού στρες, το οποίο οφείλεται στις αρνητικές επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών στην ανθρώπινη υγεία και παραγωγή, προκαλώντας αύξηση της θνησιμότητας (IPCC Working Group, 2022). Μια περιοχή με τόσο εκτενή ακτογραμμή, λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας της και της άμεσης πρόσβασης στη θάλασσα, επηρεάζεται από τις επιπτώσεις που δημιουργεί η κλιματική κρίση στον ωκεανό, αλλά και στην αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Αναφορικά με τους ωκεανούς, η αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί σε αυξημένη θνησιμότητα των κοραλλιών, η οποία καταστρέφει τους κοραλλιογενείς υφάλους – κρίσιμα εκκολαπτήρια για πάνω από το 25% της θαλάσσιας ζωής, με την Ασία να υποστηρίζει το 40% της παγκόσμιας έκτασης των κοραλλιογενών υφάλων (Ewing, 2012, σ. 22).

Τα επίπεδα της θάλασσας αυξάνονται, με την Ινδονησία να δέχεται και σε αυτή την περίπτωση το μεγαλύτερο πλήγμα στο περιβάλλον και τις υποδομές της, διακρίνοντας  αύξηση της τάξης των 15 με 25 mm (Caballero-Anthony et al., 2023, σ. 48). Οι προβλέψεις δείχνουν άνοδο περίπου 30-40 cm μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα (National Intelligence Council, 2010, σ. 10), ενώ στις Φιλιππίνες, η στάθμη της θάλασσας έχει ήδη αυξηθεί κατά 60 εκατοστά, περίπου τρεις φορές περισσότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας οδηγεί σε καταστροφικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της διείσδυσης αλμυρού νερού σε εκβολές ποταμών και υδροφόρους ορίζοντες, της διάβρωσης των ακτών, της μετατόπισης υγροτόπων και πεδινών περιοχών, της υποβάθμισης γεωργικών περιοχών και της αυξημένης ευαισθησίας σε παράκτιες καταιγίδες (National Intelligence Council, 2010, σ. 16-17). Οι παράκτιες περιοχές, που χαρακτηρίζονται από υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, κινδυνεύουν ιδιαίτερα. Χώρες με εκτεταμένες ακτογραμμές, όπως οι Φιλιππίνες και η Ινδονησία, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις παράκτιες επιπτώσεις. Μακροπρόθεσμα, σημαντικά δέλτα, όπως το Δέλτα του Μεκόνγκ στο Βιετνάμ, που ενδέχεται να χάσει πάνω από 14.000 τετραγωνικά μίλια, καθώς και περιοχές στην Ταϊλάνδη και την Ινδονησία, αντιμετωπίζουν μόνιμη βύθιση ή διάβρωση. Παράκτιες πόλεις όπως η Μανίλα, η Μπανγκόκ και η πόλη Χο Τσι Μινχ κινδυνεύουν από πλημμύρα, με τη Βόρεια Τζακάρτα να έχει ήδη βυθιστεί κατά 2,5 μέτρα την τελευταία δεκαετία, ενώ εκτιμάται ότι θα βυθιστεί σε μεγάλο βαθμό μέχρι το 2050 (Lokenberg, van Schaik, & Pich, 2024, σ. 4). Μια άνοδος της στάθμης της θάλασσας κατά 1 μέτρο θα μπορούσε να πλημμυρίσει σχεδόν το μισό Δέλτα του Μεκόνγκ (Asian Development Bank, 2012).

Οι συνθήκες βροχοπτώσεων αλλάζουν σε περιφερειακό επίπεδο, με αυξήσεις σε ορισμένες τοποθεσίες και μειώσεις σε άλλες. Αναμένονται σημαντικές αυξήσεις βροχοπτώσεων στη δυτική θαλάσσια Νοτιοανατολική Ασία και στις νότιες Φιλιππίνες, ενώ προβλέπονται απότομες μειώσεις στο νότιο Βιετνάμ, στην ανατολική Μαλαισία και ιδίως στην ανατολική Ινδονησία και στις βόρειες Φιλιππίνες, με τις ξηρασίες στις συγκεκριμένες περιοχές να αυξάνονται σε συχνότητα (Vigil et al., 2024). Υπολογίζεται ότι το 64% της Νοτιοανατολικής Ασίας θα μπορούσε να επηρεαστεί από ακραίες ξηρασίες μέχρι το δεύτερο μισό του 21ου αιώνα (OECD, 2024, σ. 54).

Πέραν της αύξησης της θερμοκρασίας και των συνεχόμενων αλλαγών στη στάθμη της θάλασσας και του ωκεανού, τα οποία δημιουργούν ένα κλίμα προβληματισμού στις υποδομές των χωρών του ASEAN, η κλιματική κρίση έχει οδηγήσει και θα συνεχίσει να οδηγεί σε φυσικές καταστροφές μεγάλης κλίμακας, καθώς επίσης και σε ακραία καιρικά φαινόμενα. Φυσικά, οι υποδομές των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας δοκιμάζονται σε ετήσιο επίπεδο, καθώς λόγω της έντασης των φαινομένων και της ξαφνικής εμφάνισής τους, η περιοχή λογίζεται ως μια εκ των περισσότερο επιρρεπών σε καταστροφές παγκοσμίως. Η αδυναμία αντιμετώπισης των κρίσεων της κλιματικής αλλαγής και της επιβάρυνσής της στις συγκεκριμένες χώρες αφορά στον αιφνίδιο χαρακτήρα συμβάντων, όπως οι πλημμύρες, οι κυκλώνες και τα τσουνάμια. Τα φαινόμενα αυτά αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 72% των ξαφνικών κινδύνων στην περιοχή, καταστρέφοντας κρίσιμες υποδομές, επηρεάζοντας τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αναγκάζοντας σε εκτοπισμό και προκαλώντας οικονομικές απώλειες που φτάνουν  τα 3,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ μέσα στο διάστημα από το 2012 έως το 2024 (Lokenberg, van Schaik & Pich, 2024). Τα παραπάνω «εμφανίζουν» το διαρκές πρόβλημα της υποεπένδυσης στη βιώσιμη ανάπτυξη και τις υποδομές οι οποίες μπορούν να προσαρμοστούν στην ένταση των φαινομένων, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται άμεσα ευπαθείς ομάδες, οι οποίες ζουν σε περιοχές όπου υπάρχει άμεσος κίνδυνος μετάδοσης αρρωστιών και μόλυνσης των υδάτων, βασικού στοιχείου ακόμα και για τη γεωργία (Chen & Trias, 2020, σ. 4).

Τα όσα αναφέρθηκαν εξηγούν μια εξίσου σημαντική παράμετρο στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην περιοχή, η οποία αφορά το κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Στο πλαίσιο της περιφερειακής οικονομίας, προβλέπεται συρρίκνωση ύψους 11% αυτής μέχρι το τέλος του αιώνα λόγω των συνεχόμενων επιπτώσεων στη γεωργία, την αλιεία και τον τουρισμό (Asian Development Bank, 2023). Ήδη, οι μέσες ετήσιες απώλειες από τους υπάρχοντες κινδύνους στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού ανέρχονται σε περίπου 924 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ή 2.9% του περιφερειακού ΑΕΠ. Αυτές οι απώλειες προβλέπεται να αυξηθούν σε σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια (3.1% του ΑΕΠ) υπό ένα σενάριο υπερθέρμανσης 2°C (ESCAP, 2023, σ. 32). Η αδράνεια στην αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων έχει αρνητικές συνέπειες σε πολλούς τομείς. Η περιοχή προβλέπεται να χάσει πάνω από το 5% του περιφερειακού της ΑΕΠ λόγω της κλιματικής αλλαγής μέχρι το 2060, γεγονός που σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη απώλεια ΑΕΠ στον κόσμο (OECD, 2024,  σ. 14). Λόγω της επιδείνωσης των μέσων διαβίωσης και της μεταβολής της διαθεσιμότητας ορισμένων πόρων και αγαθών, επηρεάζονται δυσανάλογα οι φτωχότερες χώρες καθώς και οι φτωχότεροι πληθυσμοί. Βασικό πρόβλημα είναι η επισιτιστική ασφάλεια καθώς απειλείται τις τελευταίες δεκαετίες η γεωργική παραγωγικότητα, ιδίως στις «ρυζοπαραγωγικές» περιοχές, όπως το Δέλτα του Μεκόνγκ στο Βιετνάμ (Vigil et al., 2024). Σύμφωνα με τους Lokenberg et al. (2024, σ. 4), οι απώλειες στην αγροτική παραγωγή της Νοτιοανατολικής Ασίας λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων ανήλθαν σε 21 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ την περίοδο 2008-2018.

Η επισιτιστική κρίση, η μείωση των διαθέσιμων αγαθών και η γενικότερη ανασφάλεια που επικρατεί, κυρίως στις παράκτιες και αγροτικές κοινωνίες, οδηγούν άτομα και οικογένειες να μεταναστεύσουν συνήθως εσωτερικά ώστε να προστατευθούν από περιβαλλοντικούς κινδύνους και να αναζητήσουν καλύτερες οικονομικές ευκαιρίες. Σε ένα μέρος του πλανήτη όπου δεν υπάρχει πρόβλεψη και σχέδιο για μια γενικότερη αστικοποίηση, η μετακίνηση θα γίνει όλο και περισσότερο ζήτημα επιβίωσης, ενώ η ικανότητα των πόλεων να απορροφήσουν μετανάστες θα μειωθεί λόγω του κλιματικού στρες στις ήδη ανεπαρκείς υποδομές. Είναι χαρακτηριστικό όμως ότι πάνω από 6,27 εκατομμύρια άνθρωποι από τη Νοτιοανατολική Ασία εκτοπίστηκαν εσωτερικά λόγω καταστροφών το 2022. Το παράδειγμα του Βιετνάμ είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικό, καθώς προβλέπεται ότι η χώρα θα δει 1,5 έως 3,1 εκατομμύρια εσωτερικούς κλιματικούς μετανάστες έως το 2050 (Caballero-Anthony et al., 2023, σ. 56). Στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, τα δύο τρίτα των χωρών έχουν ήδη έλλειψη ασφάλειας όσον αφορά το νερό. Αυτή η μείωση της προσφοράς σε συνδυασμό με την αναποτελεσματική χρήση και την εκτεταμένη ρύπανση του νερού στις χώρες αυτές οδηγούν σε σοβαρές ανησυχίες για την υγεία, απώλεια των μέσων διαβίωσης και παράνομη μετανάστευση (Chen & Trias, 2020, σ. 14)

Ανησυχία υπάρχει για τη συσχέτιση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης με την αύξηση των συγκρούσεων στην περιοχή. Οι διαταραχές στους παραδοσιακούς τρόπους ζωής, το στρες του νερού και της τροφής, και οι συχνότερες ή σοβαρότερες φυσικές καταστροφές θα αποσταθεροποιήσουν τις κοινωνίες της Νοτιοανατολικής Ασίας και θα αυξήσουν την κοινωνική ένταση. Για παράδειγμα, η έκθεση των κοινοτήτων στο νότιο Μιντανάο των Φιλιππίνων σε πιο ακραία καιρικά φαινόμενα θα επικαλύψει τις προϋπάρχουσες εντάσεις. Στη Μιανμάρ, το αυξημένο ενδιαφέρον για την υδροηλεκτρική ενέργεια και τα ορυκτά είναι πιθανό να επιδεινώσει την εν εξελίξει εσωτερική σύγκρουση (Caballero-Anthony, et al., 2023, σ. ix).

Εν κατακλείδι, κατανοείται το εύρος του ζητήματος της κλιματικής κρίσης στην περιοχή, η οποία προσπερνάει το περιβαλλοντικό και καταλήγει, όπως είναι φυσικό, στο κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, επηρεάζοντας τους ασθενέστερους πληθυσμούς χωρών οι οποίες και δεν διαθέτουν τις κατάλληλες υποδομές, αλλά παράλληλα βασίζονται κατά πολύ στον πρωτογενή τομέα παραγωγής. Αξίζει να εξεταστούν στη συνέχεια οι διακρατικές πρωτοβουλίες που έχουν προωθηθεί με σκοπό την αντιμετώπιση του ακανθώδους αυτού ζητήματος.

 

Βιβλιογραφία

Βιβλία

Elliott, L. (2012) Climate Change and Migration. S. Rajaratnam School of International Studies. Διαθέσιμο σε: https://www.rsis.edu.sg/wp-content/uploads/2000/01/Monograph24.pdf

 

Πρωτογενείς πηγές  

ASEAN. (2006). ASEAN GAP – Good agricultural practices for production of fresh fruit and vegetables in the ASEAN region.

ASEAN. (2022). ASEAN Framework on Anticipatory Action in Disaster Management.

Asian Development Bank. (2010). Climate Change in Southeast Asia – Focused Actions on the Frontlines of Climate Change. ADB.

Asian Development Bank. (2012). Addressing Climate Change and Migration in Asia and the Pacific. ADB.

Asian Development Bank. (2023). Climate Change Action Plan 2023-2030. ADB. Διαθέσιμο σε: http://dx.doi.org/10.22617/SPR230536-2.

Caballero-Anthony, M., Trajano, J., Cook, A., & Sambanthan, N., Montesclaros, J.M.L., & Landicho, Keith P., & Goh, D. (2024). Climate Change and its Impact on Peace and Security in Southeast Asia. S. Rajaratnam School of International Studies. Διαθέσιμο σε: https://www.rsis.edu.sg/wp-content/uploads/2024/01/UN-Report-RSIS-Climate-Change-and-Its-Impact-on-Peace-and-Security-in-Southeast-Asia-Online-Version.pdf

CENTRA Technology, Inc., and Scitor Corporation. (2010). Southeast Asia:  The Impact of Climate Change to 2030: Geopolitical Implications. National Intelligence Council. Διαθέσιμο σε: https://www.dni.gov/files/documents/2010%20Conference%20Report_Southeast%20Asia_The%20Impact%20of%20Climate%20Change%20to%202030.pdf

OECD. (2024). Economic Outlook for Southeast Asia, China and India 2024: Developing amid Disaster Risks. OECD Publishing. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1787/3bbe7dfe-en.

OECD. (2024). Fostering Catastrophe Bond Markets in Asia and the Pacific, The Development Dimension. OECD Publishing. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1787/ab1e49ef-en.

OECD. (2024). Towards Greener and More Inclusive Societies in Southeast Asia, Development Centre Studies. OECD Publishing. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1787/294ce081-en.

Pörtner, H.O. & Roberts, D. C. (2022). Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).

ESCAP. (2023). Seizing the moment: targeting transformative disaster risk resilience.

Vigil, S., Steiner, C., Kim, D., Flores, D., & Davis, M. (2024).Climate change, vulnerability and migration:Impacts on children and youth in Southeast Asia.World Vision International and Stockholm Environment Institute. Bangkok, Thailand. Διαθέσιμο σε: https://www.wvi.org/eastasia/research-climate-change-vulnerability-migration.

 

Επιστημονικά Άρθρα

Babson, E. (2018). Strained Stability: Climate Change and Regional Security in Southeast Asia. American Security Project. Διαθέσιμο σε: https://www.americansecurityproject.org/perspective-strained-stability-climate-change-and-regional-security-in-southeast-asia/.

Chen, C. & Trias, A. P. L. (2020). Water Security in Southeast Asia: Regional, National, and Sub-national Challenges. S. Rajaratnam School of International Studies. Διαθέσιμο σε: https://www.researchgate.net/publication/341231542_Water_Security_in_Southeast_Asia_Regional_National_and_Sub-national_Challenges.

Lokenberg, S., van Schaik L., & Pich, C. (2024). Navigating the climate crisis together EU-ASEAN cooperation on climate adaptation. Clingendael Institute. Διαθέσιμο σε: https://www.clingendael.org/publication/navigating-climate-crisis-together-eu-asean-cooperation-climate-adaptation.

Putra B.A., (2024). The politics of countering climate change in Southeast Asia. Frontiers in Environmental Science. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.3389/fenvs.2024.1486796

 

Διαδικτυακά άρθρα

Arriola, S.L.Y. (2024). Acting Now for Tomorrow: Addressing Climate Mobility Challenges in Southeast Asia. The ASEAN. Διαθέσιμο σε: https://theaseanmagazine.asean.org/article/acting-now-for-tomorrow-addresing-climate-mobility-challenges-in-southeast-asia/

Βο-yu, L. (2025). US, EU climate policy rollbacks threaten Southeast Asia’s energy transition – experts propose 2 key strategies. Reccessary. Διαθέσιμο σε: https://www.reccessary.com/en/news/how-can-asean-energy-transition-progress-amid-setbacks-in-the-west#:~:text=What%20do%20Western%20policy%20shifts,to%20diversify%20their%20energy%20partnerships

Caruana, C. (2021). Rising heat-related deaths linked to global warming. SciDev. Net. Διαθέσιμο σε: https://www.scidev.net/asia-pacific/news/rising-heat-related-deaths-linked-to-global-warming/

Hiebert, M. &Fallin, D. (2021). Security Challenges of Climate Change in Southeast Asia. CSIS. Διαθέσιμο σε: https://www.csis.org/analysis/security-challenges-climate-change-southeast asia#:~:text=For%20the%20United%20States%20not,of%20the%20author(s)

Prakash, A. (2018). Boiling Point. IMF. Διαθέσιμο σε: https://www.imf.org/en/Publications/fandd/issues/2018/09/southeast-asia-climate-change-and-greenhouse-gas-emissions-prakash

Siddiqui, U. (2023). What makes South Asia so vulnerable to climate change?. Al Jazeera. Διαθέσιμο σε: https://www.aljazeera.com/news/2023/7/8/what-makes-south-asia-so-vulnerable-to-climate-change

Soo-Chen, K. & McCoy, D. (2022). Climate Change in South-East Asia: Where Are We and What Are We Bound For? United Nations University. Διαθέσιμο σε: https://ourworld.unu.edu/en/climate-change-in-south-east-asia-where-are-we-and-what-are-we-bound-for

 

Πηγή εικόνας

Chua, Sh. (2020). Impacts of Climate Change in Southeast Asia and Adaptation Measures in the Region. Global Affairs Review. Διαθέσιμο σε: https://wp.nyu.edu/schoolofprofessionalstudies-ga_review/impacts-of-climate-change-in-southeast-asia-and-adaptation-measures-in-the-region/