Γράφει ο Σπυρίδων Ζαφειρόπουλος
Η ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) συνεπάγεται ένα σύνολο στατικών και δυναμικών ωφελειών, τα οποία διαμορφώνουν τον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ολοκλήρωσης. Τα τελευταία έτη, η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων αυτής της ένταξης αποκτά ιδιαίτερη σημασία, λόγω της ανάδυσης αποσπασματικών τάσεων αποπαγκοσμιοποίησης, τόσο εντός όσο και εκτός των ευρωπαϊκών θεσμών (Μελέκης, 2022). Η παρούσα ανάλυση αποσκοπεί στη διερεύνηση της φύσης και της έκτασης των ωφελειών που προκύπτουν από την οικονομική ένταξη, δίνοντας έμφαση στις διαφορές μεταξύ στατικών και δυναμικών επιδράσεων. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την καθοριστική συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως φορέα οικονομικής σταθερότητας, συνοχής και μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής προοπτικής για την Ελλάδα. Με αυτό τον τρόπο αναδεικνύεται η σημασία της συμμετοχής της χώρας σε δομές που εγγυώνται δημοσιονομική σταθερότητα και θεσμική συνοχή.
Η Ελλάδα νομοτελειακά προσχώρησε στο κοινό όραμα της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης το 1981, όταν έγινε επισήμως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και εισήχθη στην τελωνειακή ένωση. Από την είσοδο της χώρας στην τελωνειακή ένωση και έως την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ την 7η Φεβρουαρίου του 1992 που σχεδιάστηκε η οικονομική ένωση, προέκυψαν ορισμένα θετικά επακόλουθα (Κουρέπη & Τσάντζαλη, 2011). Οι θετικές συνέπειες μπορούν να διαχωριστούν σε στατικές και δυναμικές με κριτήριο τον χρόνο εμφάνισής τους σε σχέση με την ύπαρξη της ένωσης. Οι οικονομικές ωφέλειες που προκύπτουν αμέσως μετά από την δημιουργία της ένωσης λέγονται στατικές, ενώ αυτές που εμφανίζονται σε μετέπειτα στάδιο λειτουργίας της ένωσης ονομάζονται δυναμικές (Βελέντζας & Μπρώνη, 2014).
Στο στατικό επίπεδο περιλαμβάνονται αποκλειστικά οι μεταβολές από την άρση των δασμών και άλλων τεχνητών εμπορικών εμποδίων στην ελληνική οικονομία. Πιο συγκεκριμένα, πριν την θέσπιση του ενιαίου ευρωπαϊκού δασμολογίου και την πλήρη είσοδο στην τελωνειακή ένωση, στρατηγικός σχεδιασμός του Υπουργείου Οικονομικών της Ελλάδος ήταν η επιβολή ορισμένων δασμών για την προστασία της εγχώριας παραγωγής από τον ξένο ανταγωνισμό. Η λειτουργία των εισαγωγικών δασμών της Ελλάδος ήταν προστατευτική, διότι κυρίως αφορούσε την προστασία της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας παραγωγής υφασμάτων και τροφίμων (Κορρές et al, 2017). Επιπλέον, η χάραξη δασμολογικής πολιτικής με αυτό το τρόπο σκόπευε την στήριξη εταιριών εντάσεως εργασίας, δηλαδή κλάδων στους οποίους η τιμή της εργασίας ως συντελεστή παραγωγής διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο σε σχέση με τους υπόλοιπους συντελεστές. Η επιλογή αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον, καθώς οι κλάδοι έντασης εργασίας, χαμηλού μέσου μισθού και χαμηλού ποσοστού προστιθέμενης αξίας στη συνολική αξία παραγωγής, εναποθέτουν την ανάπτυξη τους στην ανταγωνιστικότητα κόστους και όχι ποιοτικής διαφοροποίησης, αποζητώντας υψηλή δασμολογική προστασία από τα κράτη (Παράσχου, 2020).
Με την εφαρμογή της Λευκής Βίβλου της ΕΟΚ το 1987, καταργήθηκαν στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες χώρες της Κοινότητας φυσικά και τεχνικά εμπόδια με κανονιστικές διατάξεις και γίνεται προσπάθεια να αρθούν οποιαδήποτε φορολογικά εμπόδια μετά από διαβουλεύσεις. Ενδεικτικά, γίνονται προσπάθειες να μειωθούν ή να εξαλειφθούν δασμολογικές επιβαρύνσεις, να ομογενοποιηθούν τα πρότυπα ασφαλείας και να παυθεί το καθεστώς προτεραιοτήτων των εθνικών προϊόντων στις δημόσιες συμβάσεις έναντι ξένων. Πλέον, καταργείται η φορολόγηση στα τελωνεία με προτιμησιακό πλαίσιο που διέφερε με βάση την χώρα εξαγωγής και επικρατεί το ενιαίο ευρωπαϊκό δασμολόγιο (Κουρέπη & Τσάντζαλη, 2011).
Η επίδραση της άρσης των δασμών ως αποτέλεσμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ολοκλήρωσης έχει ενεργήσει αδιαμφισβήτητα στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Τα οφέλη της άρσης των δασμών, ιδιαίτερα για προϋπάρχοντες εισαγωγικούς δασμούς, σε μια μικρή οικονομία βελτιώνουν τους όρους εμπορίου της (Κορρές et al, 2017). Καθώς οι παραπάνω προϋποθέσεις ισχύουν για την ελληνική οικονομία, η άρση δασμών δημιούργησε πιο ανταγωνιστικούς κλάδους της οικονομίας και αύξησε την αποτελεσματικότητα τους, όπως για παράδειγμα της φαρμακοβιομηχανίας. Τέλος, με την κατάργηση των δασμών αυξάνεται μακροχρόνια ο όγκος παραγωγής αλλά και η ζήτηση ανάμεσα στα κράτη που συμμετέχουν στην τελωνειακή ένωση με αποτέλεσμα την αποφυγή των εμπορικών πολέμων (Πεσματζόγλου, 1990).
Στα δυναμικά οφέλη από την ένταξη της Ελλάδος στην ΕΕ περιλαμβάνονται οι ευρωπαϊκές άμεσες ξένες επενδύσεις και τα ευρωπαϊκά προγράμματα επιχορηγήσεων και χρηματοδοτήσεων (Σίσκος, 2017). Τα οφέλη της παροχής ευρωπαϊκών προγραμμάτων περιλαμβάνουν την ενίσχυση της βιομηχανικής καινοτομίας, την διευκόλυνση της πρόσβασης σε κεφάλαια για νέες επιχειρήσεις και την στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Επιπλέον μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων επιτυγχάνεται η αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων, ιδίως μέσω επενδύσεων σε καίριες τεχνολογίες, όπως έγινε με την περίπτωση της κλιματικής αλλαγής (Hellenic Republic, 2021). Ταυτόχρονα, πριμοδοτείται μέσω χρηματοδοτήσεων η μετατροπή της τεχνολογικής προόδου σε βιώσιμα προϊόντα με πραγματικές εμπορικές προοπτικές και της διεθνούς συνεργασίας στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας (Σίσκος, 2017).
Επιπλέον, η επίδραση των αυξημένων άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα από τη ΕΕ δημιουργούν πολλά πλεονεκτήματα. Τα κυριότερα από αυτά τα οφέλη είναι οι αυξήσεις στις ροές των χρηματοοικονομικών πόρων βελτιώνοντας το επενδυτικό κεφάλαιο της χώρας (Hellenic Republic, 2021). Παράλληλα, οι ξένες άμεσες επενδύσεις επιδιώκουν την μεταφορά τεχνογνωσίας και των νέων σύγχρονων διοικητικών μηχανισμών εισάγοντας καινοτόμες τεχνολογίες. Τέλος, οι ξένες επενδύσεις δίνουν την δυνατότητα πιο εύκολης εισόδου σε ξένες αγορές, γεγονός που σημαίνει ότι ενισχύουν περαιτέρω την ανταγωνιστικότητα αλλά και την εκροή καθαρών προϊόντων της Ελλάδας στην ΕΕ (Κορρές et al, σελ. 143, 2017).
Η παρούσα μελέτη ανέδειξε, μέσω της ανάλυσης ποικίλων ερευνητικών ευρημάτων, τη σύνθετη αλλά και καθοριστική επίδραση της ευρωπαϊκής οικονομικής ολοκλήρωσης στην Ελλάδα. Η απουσία τελωνειακού δασμολογίου εντός της ΕΕ αναδείχθηκε ως ένα από τα πιο ουσιώδη πλεονεκτήματα, προωθώντας την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και διευκολύνοντας τη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών. Παράλληλα, διαφάνηκε πως ένας από τους κεντρικούς στρατηγικούς στόχους της ΕΕ σε σχέση με την Ελλάδα είναι η ενίσχυση του επενδυτικού περιβάλλοντος, με απώτερο σκοπό την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων. Τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο, όχι μόνο υποστηρίζοντας υφιστάμενους τομείς της ελληνικής οικονομίας, αλλά και συμβάλλοντας στη δημιουργία νέων, με έμφαση στην καινοτομία και την επιστημονική έρευνα. Συνολικά, η ανάλυση καταδεικνύει ότι η συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΕ δεν συνιστά απλώς μια οικονομική επιλογή, αλλά μια στρατηγική πορεία που δύναται να ενισχύσει διαχρονικά την εθνική ανάπτυξη, τη θεσμική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή.
Ευχαριστώ τους Ελλογιμότατους καθηγητές, Δρ. Σίσκο Ευάγγελο και Δρ. Ιωάννη Βελέντζα, για το επιστημονικό ερέθισμα που με οδήγησε στη συγγραφή αυτής της ανάλυσης.
Βιβλιογραφία
Βιβλία:
Βελέντζας Ι. και Μπρώνη Γ. (2014): Μεθοδολογία Συγγραφής επιστημονικής εργασίας.
Κορρές Γ., Κότιος Α. και Λιαργκόβας Π. (2017): Οικονομική της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης.
Σίσκος, Ε. (2017): Παγκόσμια και Ευρωπαϊκή Οικονομία.
Παράσχου, Κ. (2020). Τα οφέλη της Ελλάδας από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ανακτήθηκε από: https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/file/lib/default/data/2898377/theFile
Πεσματζόγλου, Β. (2013):Ελλάδα και Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση: 1961, 1981, 2001.
Μελέκης, Π. (2022) Είναι πραγματικά η παγκοσμιοποίηση στη δύση της. Ανακτήθηκε από: http://dspace.lib.uom.gr/handle/2159/28504
Ακαδημαϊκά Άρθρα:
Κουρέπη Κ. και Τσάντζαλη Κ. (2011). Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ: η πορεία της έως και την ΟΝΕ και ο ρόλος της ΕΕ στην σημερινή οικονομική κρίση. ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας. Ανακτήθηκε από: https://anaktisis.uowm.gr/6743/
Πρωτογενείς πηγές:
Hellenic Republic. (2021). National Recovery and Resilience Plan: Greece 2.0. Ανακτήθηκε από: https://greece20.gov.gr/wp-content/uploads/2021/07/NRRP_Greece_2_0_English.pdf
Πηγή Εικόνας:
Schell, A. (2021). Greek blue white flag and Europe EU flag Rhodes Greece. Ανακτήθηκε από: https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.vecteezy.com%2Fvideo%2F3747476-greek-blue-white-flag-and-europe-eu-flag-rhodes-greece&psig=AOvVaw1AlGEGnKRJfxvvz5zvz03_&ust=1744621684421000&source=images&cd=vfe&opi=89978449&ved=0CBQQjRxqFwoTCLC_sLXU1IwDFQAAAAAdAAAAABAR