Γράφει η Πενθεσίλεια Πασίδη Κροντήρη
Τα τελευταία χρόνια ακούγεται συνεχώς στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αλλά και σε καθημερινές συζητήσεις, το πώς ο πληθωρισμός έχει επηρεάσει τη ζωή και την καθημερινότητα των ανθρώπων. Ως πληθωρισμός ορίζεται η γενική αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2025). Αυτή η άνοδος των τιμών έχει ως συνέπεια την απώλεια της αγοραστικής δύναμης των πολιτών. Δηλαδή, με τα ίδια χρήματα οι καταναλωτές μπορούν να αγοράσουν πλέον λιγότερα αγαθά.
Από τα μέσα του 2021 και μετά, παρατηρήθηκε έντονη αύξηση του πληθωρισμού, καθώς έφτασε στον υψηλότερο βαθμό των τελευταίων δεκατριών ετών (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2021). Αυτή η ραγδαία αύξηση οφείλεται στην απότομη επανεκκίνηση της οικονομίας, ιδιαίτερα μετά από την πανδημία του Covid-19. Συγκεκριμένα, η ζήτηση αυξήθηκε απότομα, αλλά οι εφοδιαστικές αλυσίδες και οι επιχειρήσεις δυσκολεύτηκαν να ανταποκριθούν άμεσα και οικονομικά. Επιπλέον, μετά τον εγκλεισμό λόγω της πανδημίας, οι ανάγκες και οι επιθυμίες των καταναλωτών άλλαξαν, με αποτέλεσμα να υπάρχει υψηλή ζήτηση σε συγκεκριμένα προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά είδη.
Στη συνέχεια, το 2022 ακολούθησε και το ενεργειακό σοκ εξαιτίας της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, το οποίο επηρέασε τις τιμές σε ρεύμα, φυσικό αέριο και καύσιμα σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπάθησε με διάφορους τρόπους να κατευνάσει τις συνέπειες αυτής της κρίσης, για να μειώσει το ενεργειακό κόστος και να αυξήσει την απόδοση, οι επιπτώσεις της στην ελληνική οικονομία ήταν εμφανείς. Για την ακρίβεια, μειώθηκε η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και η ανταγωνιστικότητα μεταξύ των επιχειρήσεων.
Ένας ακόμη παράγοντας που τροφοδότησε την αύξηση του πληθωρισμού, ήταν η μετακύλιση του αυξανόμενου κόστους. Πιο συγκεκριμένα, οι διεθνείς τιμές ενέργειας και εισαγόμενων πρώτων υλών εκτοξεύθηκαν και οι επιχειρήσεις αδυνατούσαν να τις απορροφήσουν από μόνες τους. Έτσι, μετακύλισαν αυτό το επιπλέον κόστος προς τους καταναλωτές, αυξάνοντας τις τιμές των προϊόντων τους, προκειμένου να επέλθει ισορροπία. Ωστόσο, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Τράπεζα της Ελλάδος, πολλές επιχειρήσεις δεν μετέφεραν απλά το αυξημένο κόστος αλλά χρησιμοποιήσαν αυτόν τον τρόπο, για να διατηρήσουν ή να αυξήσουν τα κέρδη τους, γεγονός που συνέβαλε στη διατήρηση του υψηλού πληθωρισμού (European Central Bank 2024, σελ. 22-23).
Επιπλέον, οι μισθοί κράτησαν υψηλά τον πληθωρισμό, κυρίως μέσω των υπηρεσιών: Οι διαπραγματευμένοι μισθοί αυξήθηκαν με υστέρηση ως προσπάθεια ανάκτησης της αγοραστικής δύναμης, την ώρα που η παραγωγικότητα παρέμενε ασθενής. Αυτό αύξησε το μοναδιαίο κόστος εργασίας, το οποίο μετακυλίστηκε στις τιμές υπηρεσιών, διατηρώντας, έτσι, τον πυρήνα των αυξήσεων επίμονα υψηλό ακόμη και μετά την αποκλιμάκωση στον τομέα της ενέργειας.
Το τελευταίο κύμα πληθωρισμού αντιμετωπίστηκε μέσω της νομισματικής πολιτικής, με την γρήγορη αύξηση των επιτοκίων. Ειδικότερα, η γρήγορη άνοδος των επιτοκίων αύξησε το κόστος δανεισμού, μείωσε τις αγορές διαρκών αγαθών και περιόρισε την πίστωση, με αποτέλεσμα να ρίξει τη ζήτηση. Ταυτόχρονα, η πρακτική αυτή κατέστησε σαφές ότι ο πληθωρισμός θα επιστρέψει στον στόχο, με αποτέλεσμα οι προσδοκίες να υποχωρήσουν και οι επιχειρήσεις-εργαζόμενοι να συγκρατήσουν αυξήσεις τιμών και μισθών. Εφόσον ο πληθωρισμός άρχισε να αποκλιμακώνεται, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μείωσε τα επιτόκια με ήπιο ρυθμό. Ακόμη, μετά το 2022, η Κεντρική Τράπεζα σταμάτησε να ανανεώνει τα ομόλογα τα οποία αγόραζε, προκειμένου να κρατάει χαμηλά τα μακροχρόνια επιτόκια.
Η ραγδαία και γενικευμένη αύξηση των τιμών λόγω του ενεργειακού σοκ, ανάγκασε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να λάβουν δημοσιονομικά και ρυθμιστικά μέτρα, προκειμένου να στηρίξουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, με ένα «μαξιλάρι» στην ενέργεια. Με άλλα λόγια, έδωσαν επιδοτήσεις, μείωσαν προσωρινά τους φόρους, εφάρμοσαν ειδικούς μηχανισμούς τιμολόγησης, όπως εθνικά πλαίσια που μείωναν το κόστος καυσίμου στις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και έβαλαν πλαφόν σε ρεύμα και αέριο (Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, 2024). Ακόμη, έγιναν προσπάθειες, ώστε να μην χρειάζεται να λειτουργούν οι ακριβές θερμικές μονάδες, που ανεβάζουν το κόστος του ρεύματος, για παράδειγμα με την εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας (Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, 2025). Εκτός από αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση στόχευσε στο να είναι γεμάτες οι αποθήκες φυσικού αερίου πριν ξεκινήσει ο χειμώνας, συγκεκριμένα ως την 1η Νοεμβρίου κάθε έτους (Directorate-General for Energy, 2024). Έτσι, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα έχουν επάρκεια, ακόμα κι αν η αγορά μεταβληθεί.
Ένας ακόμη τρόπος αντιμετώπισης του υψηλού πληθωρισμού, ήταν να γίνει από τις κυβερνήσεις στοχευμένη και προσωρινή εισοδηματική στήριξη. Δηλαδή, να προσφέρουν στα ευάλωτα νοικοκυριά με βάση κάποια εισοδηματικά ή καταναλωτικά κριτήρια, επιδόματα και κουπόνια. Επιπλέον, έλαβαν μέτρα με ενισχυμένα κοινωνικά τιμολόγια και βραχυπρόθεσμες ελαφρύνσεις για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες είχαν υψηλό ενεργειακό κόστος (Sgaravatti et.al., 2023). Παράλληλα με το ενεργειακό κομμάτι, πολλές χώρες μείωσαν τους φόρους σε βασικά τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης. Για παράδειγμα, η Ισπανία εκμηδένισε τον ΦΠΑ σε γάλα, ψωμί και αυγά και η Γαλλική κυβέρνηση συμφώνησε με λιανοπωλητές σε «αντιπληθωριστικό τρίμηνο», ζητώντας τους να μειώσουν τα περιθώρια κέρδους στο καλάθι των βασικών προϊόντων (Council of Ministers, 2025· Celasun & Iakova, 2022).
Στην Ελλάδα η κυβέρνηση προσπάθησε να βοηθήσει τους πολίτες, με το «Καλάθι του Νοικοκυριού» και το «Market Pass», ώστε να βρίσκουν τα βασικά είδη σε φθηνότερες τιμές (Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, 2023). Ακόμη, εφάρμοσε μέτρα, για να μειώσει το κόστος μετακίνησης σε όσους το δικαιούνταν, με το «Fuel Pass» (Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, 2022). Τέλος, έγινε και προσπάθεια αύξησης του κατώτατου μισθού το 2024 που βελτίωσε σε ένα βαθμό το καθαρό εισόδημα των χαμηλότερα αμειβόμενων πολιτών. Αυτά τα μέτρα δεν μηδενίζουν την ακρίβεια, αλλά ενισχύουν το διαθέσιμο εισόδημα σε σημαντικό βαθμό.
Συνεπώς, στόχος δεν είναι μόνο η μείωση του πληθωρισμού, αλλά κυρίως η ευέλικτη και ομαλή λειτουργία της οικονομίας ακόμα και με την ύπαρξη των υψηλών τιμών. Έτσι, οι τράπεζες οφείλουν να κινούν τα επιτόκια με βάση τις οικονομικές εξελίξεις. Οι κυβερνήσεις από την πλευρά τους, χρειάζεται να βοηθούν στοχευμένα και για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, όσους πραγματικά το έχουν ανάγκη, δηλαδή τα ευάλωτα νοικοκυριά και τις μικρότερες επιχειρήσεις. Ως αποτέλεσμα, θα υπάρχει μεγαλύτερη σταθερότητα και διαφάνεια, που θα οδηγούν στην ενίσχυση της παραγωγικότητας και στην ανάπτυξη της οικονομίας, ακόμη και σε περιόδους δυσμενέστερων συνθηκών.
Βιβλιογραφία:
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Γιατί είναι τόσο υψηλός ο πληθωρισμός σήμερα; (2021). Διαθέσιμο σε : https://www.ecb.europa.eu/ecb-and-you/explainers/tell-me-more/html/high_inflation.el.html
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Τι είναι ο πληθωρισμός; (2025). Διαθέσιμο σε : https://www.ecb.europa.eu/ecb-and-you/explainers/tell-me-more/html/what_is_inflation.el.html
Ελληνική Δημοκρατία. Υπουργείο Ανάπτυξης. Καλάθι Νοικοκυριού. (2022). Διαθέσιμο σε : https://www.mindev.gov.gr/kalathi-noikokiriou
Ελληνική Δημοκρατία. Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Fuel Pass. Συχνές Ερωτήσεις. Διαθέσιμο σε : https://vouchers.gov.gr/fuelpass/appfront
Ελληνική Δημοκρατία. Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Market pass. https://vouchers.gov.gr/marketpass
Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Σε δημόσια διαβούλευση η Υπουργική Απόφαση για εγκατάσταση μεμονωμένων σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας (2025). Διαθέσιμο σε: https://ypen.gov.gr/se-dimosia-diavoulefsi-i-ypourgiki-apofasi-gia-egkatastasi-memonomenon-stathmon-apothikefsis-ilektrikis-energeias/
Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ερωτήσεις και απαντήσεις για το ενεργειακό κόστος και τα κυβερνητικά μέτρα που λαμβάνονται. (2024). Διαθέσιμο σε : https://ypen.gov.gr/erotiseis-kai-apantiseis-gia-to-energeiako-kostos-kai-ta-kyvernitika-metra-pou-lamvanontai
Πληθωρισμός – Τι είναι, ορισμός και έννοια. Διαθέσιμο σε : https://el.economy-pedia.com/11040138-inflation
Τράπεζα της Ελλάδος. Έκθεση του Διοικητή για το έτος 2024. (2025). Διαθέσιμο σε : https://www.bankofgreece.gr/Publications/ekthdkth2024.pdf
Council of Ministers. The Government of Spain extends the 0% VAT reduction on basic foodstuffs, to which olive oil will be added. (2025). Διαθέσιμο σε : https://www.lamoncloa.gob.es/lang/en/gobierno/councilministers/paginas/2024/20240625-council-press-conference.aspx
Directorate-General for Energy. Commission sets intermediate gas storage filling targets for 2025 to ensure secure supplies and market stability. (2024). Διαθέσιμο σε : https://energy.ec.europa.eu/news/commission-sets-intermediate-gas-storage-filling-targets-2025-ensure-secure-supplies-and-market-2024-11-29_en
Directorate-General for Energy. Gas storage. Διαθέσιμο σε : https://energy.ec.europa.eu/topics/energy-security/gas-storage_en
European Central Bank. Economic Bulletin, Issue 6. (2024). Διαθέσιμο σε: https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/ecbu/eb202406.en.pdf
European Central Bank. Monetary policy decisions. (2023). Διαθέσιμο σε : https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2023/html/ecb.mp230504~cdfd11a697.en.html
European Central Bank. Monetary policy decisions. (2024). Διαθέσιμο σε : https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2024/html/ecb.mp240606~2148ecdb3c.en.html
European Central Bank. Recent developments in wages and the role of wage drift. (2024). Διαθέσιμο σε : https://www.ecb.europa.eu/press/economic-bulletin/focus/2024/html/ecb.ebbox202406_05~57bf8fd14c.en.html
Sgaravatti, S. Tagliapietra, C. Trasi, G. Zachmann. National fiscal policy responses to the energy crisis. (2023). Bruegel. Διαθέσιμο σε : https://www.bruegel.org/dataset/national-policies-shield-consumers-rising-energy-prices
Celasun, D. Iakova. Helping Europe’s Households. (2022). International Monetary Fund. Διαθέσιμο σε : https://www.imf.org/en/Publications/fandd/issues/2022/12/helping-europe-households-Celasun-Iakova
Taxheaven. Κατώτατος Μισθός : Στα 830 ευρώ από 1η Απριλίου. (2024). Διαθέσιμο σε : https://www.taxheaven.gr/news/66936/katwtatos-misoos-sta-830-eyrw-apo-1h-aprilioy
Zisis G. The energy crisis due to Russia’s invasion of Ukraine and its consequences. Impacts on the Greek economy. Trends and prospects. (2023). Research Gate. Διαθέσιμο σε : https://www.researchgate.net/publication/377781295_The_energy_crisis_due_to_Russia’s_invasion_of_Ukraine_and_its_consequences_Impacts_on_the_Greek_economy_Trends_and_prospects
Πηγή εικόνας: Vecteezy. Διαθέσιμο σε: https://www.vecteezy.com/vector-art/11664908-food-inflation-businessman-analyst-with-rising-food-price-crisis-inflation-economy-business-finance-concept-vector-illustration