Γράφει η Γεωργία Καραμαγκιόλη
H Ευρωπαϊκή Ένωση (εφεξής ΕΕ), ως υπερεθνικός φορέας, φροντίζει για την εύρυθμη λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς και την πάταξη του αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών της. Προς διασφάλιση αυτού, τα άρθρα 110 – 118 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), διαμορφώνουν ένα θεωρητικό πλαίσιο για την άσκηση της φορολογικής πολιτικής (European Parliament, 2025). Μολονότι λοιπόν οι κατευθυντήριες δίνονται από την ΕΕ, ο καθορισμός της, εμπίπτει αποκλειστικά στα κράτη μέλη καθώς η φορολογία είναι μια από τις κυριότερες πηγές εσόδων τους. Επί του πρακτέου, η άσκηση της φορολογικής πολιτικής διασφαλίζει την αποτελεσματική λειτουργία της κεντρικής διοίκησης, την κάλυψη των δαπανών της και την παροχή δημοσίων αγαθών στους πολίτες. (Τσίτζος Λ. , 2020, σελ. 28). Με άλλα λόγια, επειδή κάθε κράτος έχει ως στόχο την βιωσιμότητα του, στο παρόν άρθρο θα αναλυθούν οι στρατηγικές που ακολουθούν τα βαλκανικά κράτη μέλη της ΕΕ, οι προτεραιότητες που θέτουν καθώς και τα οικονομικά μοντέλα που εν τέλει αυτά προάγουν.
Οι βαλκανικές χώρες παρότι έχουν αρκετά κοινά γεωμορφολογικά και ιστορικά στοιχεία, διαφοροποιούνται σημαντικά ως προς τις οικονομικές προτεραιότητες και τους στόχους που θέτουν. Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται πως η Ελλάδα και η Σλοβενία ακολουθούν ένα μοντέλο υψηλής και πολυεπίπεδης φορολόγησης, η Βουλγαρία και η Ρουμανία εφαρμόζουν το μοντέλο επιβολής ενός ενιαίου φόρου (Flat tax model) (Acemoglu, Laibson, List, 2023 σελ. 293), η Κροατία υιοθετεί ένα μεικτό και αποκεντρωμένο σύστημα το οποίο επιτρέπει στις τοπικές αρχές να καθορίζουν τους επιβαλλόμενους φορολογικούς συντελεστές ανά τομέα, όπως φαίνεται για παράδειγμα στον φόρο εισοδήματος που αναλύεται παρακάτω. Από την άλλη, η Κύπρος χαρακτηρίζεται από μια ιδιαίτερα ανταγωνιστική πολιτική φορολόγησης . Πιο συγκεκριμένα, οι παράγοντες που αποδεικνύουν εάν η φορολογική πολιτική μιας χώρας είναι ευνοϊκή είναι τρείς: η φορολογία εισοδήματος, ο φόρος προστιθέμενης αξίας (Φ.Π.Α) και ο φόρος ακίνητης περιουσίας.
Ξεκινώντας από τον πρώτο παράγοντα, τον φόρο εισοδήματος δηλαδή, είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι ανήκει στην κατηγορία των άμεσων φόρων υπό την έννοια πως επιβάλλεται απευθείας στο εισόδημα και πως επιβαρύνεται ο ίδιος ο φορολογούμενος (Μπίρμπας Ι. ,σελ. 9). Διακρίνεται σε φόρο εισοδήματος για φυσικά και αντίστοιχα για νομικά πρόσωπα. Εξετάζοντας καταρχάς, τον φορολογικό συντελεστή που επιβάλλεται στα εισοδήματα των φυσικών προσώπων για κάθε μια από τις προαναφερθείσες χώρες, γίνεται αντιληπτή, στις περισσότερες περιπτώσεις, η λογική προοδευτικών φορολογικών συστημάτων. Αυτό σημαίνει πως όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα τόσο θα αυξηθεί και ο φορολογικός συντελεστής που θα επιβληθεί. (Acemoglu, Laibson, List, 2023 σελ. 301 )
Τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι η Ελλάδα και η Σλοβενία που όπως προαναφέρθηκε λειτουργούν στην λογική της υψηλής φορολόγησης. Παραθέτοντας στοιχεία από τα Υπουργεία Οικονομικών των δύο χωρών φαίνεται πως η Ελλάδα ξεκινά με έναν χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή στο 9% για εισοδήματα έως και 10.000 €, ενώ η Σλοβενία από 16 %. Εντύπωση προκαλεί πως στην Ελλάδα η κλίμακα ανέρχεται ως τις 40.000 € με συντελεστή 44% την ίδια στιγμή που η κλίμακα στην Σλοβενία ανέρχεται ως τα 78.000€ με τον επιβαλλόμενο φορολογικό συντελεστή στο 50%. (Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, 2023) Φαίνεται λοιπόν πως η μετάβαση ανάμεσα στα επίπεδα της κλίμακας φορολόγησης είναι απότομη ενώ στο παράδειγμα της Σλοβενίας ξεκινάμε ήδη με έναν υψηλό φορολογικό συντελεστή (Ferk A, Lesar M, 2025).
Εκτός από τον τελευταίο, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι κοινωνικές εισφορές καθώς επιδρούν στο επονομαζόμενο “tax wedge”, δηλαδή πόσο μεγάλο μέρος του μικτού μισθού εισπράττει το κράτος. (OECD, χ.χ). Στην Ελλάδα ο συγκεκριμένος δείκτης ανέρχεται στα 39% ενώ στην Σλοβενία στο 43,1% βάσει της έρευνας του OECD που διεξήχθη για το 2024. Όσον αφορά τα νομικά πρόσωπα φορολογούνται ικανοποιητικά δηλαδή με 22% και στις δύο χώρες δίνοντας έτσι κίνητρα για ανάπτυξη και επενδύσεις.(Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, 2023) (Enache C., 2025)
Στον αντίποδα της λογικής της υψηλής φορολογίας, βρίσκεται η Κύπρος, η οποία εφαρμόζει ένα από τα πιο ελκυστικά φορολογικά πλάνα. Συγκεκριμένα, τα εισοδήματα έως και 19.500€ δεν φορολογούνται ενώ όσα φτάνουν τα 28.000€ φορολογούνται με μόλις 20%. Ο συντελεστής παραμένει χαμηλός και στα υψηλότερα εισοδήματα καθώς ακόμα και όσα είναι πάνω από 60.000€ φορολογούνται με 35%. Εκτός όμως από τη χαμηλή φορολογία η Κύπρος συνδυάζει και χαμηλό κόστος των κοινωνικών εισφορών (Τμήμα Φορολογίας, 2025). Αυτό διαφαίνεται καθώς βάσει της Eurostat για το 2024 ο “tax wedge” της ήταν στα 23,3 % την στιγμή που στόχος της Ε.Ε. είναι το 38%. Η ίδια λογική ακολουθείται και για τα νομικά πρόσωπα με τον φορολογικό συντελεστή στα 12,5 % καθιστώντας την Κύπρο έναν “φορολογικό παράδεισο”(Violaris S. , 2025).
Συνεχίζοντας στην λογική της χαμηλής φορολόγησης, η Βουλγαρία και η Ρουμανία ακολουθούν το μοντέλο του “ενιαίου φόρου” (Flat tax model) (Acemoglu, Laibson, List, 2023, σελ. 293). Στο μοντέλο αυτό, επιβάλλεται ένας ενιαίος φόρος ανεξαρτήτως εισοδήματος στα 10% (Υπουργείο Οικονομικών, χ.χ & KPMG Romania 2025). Τι επικρατεί όμως αναφορικά με τις κοινωνικές εισφορές ; Μήπως βρέθηκε και άλλος “φορολογικός παράδεισος”; Στην πραγματικότητα, ενώ ο ονομαστικός φορολογικός συντελεστής στα 10% είναι ένας από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη, εντούτοις οι κοινωνικές εισφορές αλλάζουν σημαντικά το τοπίο. Συγκεκριμένα, στην Ρουμανία ο “tax wedge” φτάνει στα 38,3% ενώ στην Βουλγαρία στα 34,9%, δημιουργώντας έτσι αντικίνητρα για εργασία (Eurostat, 2025). Εν τοις πράγμασι, διογκώνεται η διαφορά ονομαστικού και πραγματικού μισθού αφού σχεδόν το 1/3 αυτού δεσμεύεται από το κράτος. Παρ’ όλ’ αυτά για τα νομικά πρόσωπα ακολουθείται μια από τις ευνοϊκότερες πολιτικές με την Βουλγαρία να μένει προσηλωμένη στο 10% και την Ρουμανία να φτάνει στο 16% (Enache C., 2025).
Σε ένα πιο αποκεντρωμένο μοντέλο φορολογικής πολιτικής εντάσσεται η Κροατία καθώς οι συντελεστές καθορίζονται από την εκάστοτε τοπική αρχή. Γενικά προβλέπεται πως σε εισοδήματα έως και 60.000€ ο φορολογικός συντελεστής κυμαίνεται από 15 έως 23 % ενώ για τα εισοδήματα που ξεπερνούν αυτό το κατώφλι ορίζεται από 25 έως 30% (Υπουργείο Οικονομικών, χχ). Όσον αφορά τις κοινωνικές εισφορές, η Κροατία σημειώνει εξίσου υψηλό “tax wedge” στα 36,6% (Eurostat, 2025). Για τα νομικά πρόσωπα εφαρμόζεται φορολογικός συντελεστής στο 18% ενώ στις επιχειρήσεις με ετήσιο τζίρο κάτω των 1.000.000€ υπάρχει φοροελάφρυνση στο 10% (Jelic O, 2025 & Enache C., 2025).
Σε αντίθεση με τη φύση του πρώτου παράγοντα που εξετάστηκε, ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (εφεξής Φ.Π.Α.) εμπίπτει στην κατηγορία των έμμεσων φόρων, υπό την έννοια ότι περιλαμβάνεται στις τιμές των αγαθών ή υπηρεσιών (Acemoglu, Laibson, List, 2015/2023 σελ. 301 ). Επιπλέον, η Οδηγία 2018/912 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ορίζει πως ο ΦΠΑ πρέπει να είναι τουλάχιστον 15% (European Council, 2018). Στο πλαίσιο αυτό, φαίνεται πως τα υπό εξεταζόμενα κράτη έχουν θέσει, τους φορολογικούς τους συντελεστές (για τον ΦΠΑ) κοντά στο 20%.
Θέτοντας ως κριτήριο τον Φ.Π.Α, στην κορυφή της φορολογικής πυραμίδας, βρίσκεται η Κροατία, με φορολογικό συντελεστή στο 25% (Jelic H, 2025), ακολουθεί με έναν βαθμό διαφορά η Ελλάδα δηλαδή στο 24 % (Υπουργείο Οικονομικών, 2024) και η Σλοβενία με 22% (Ferk A, Lesar M, 2025). Στις επόμενες θέσεις βρίσκονται η Βουλγαρία και η Ρουμανία με 20 και 21% (Υπουργείο Οικονομικών, 2025 & KPMG Romania, 2025) αντίστοιχα, ενώ η Κύπρος κατέχει με μικρή απόκλιση αυτήν την φορά και πάλι τον χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή στα 19% (Ν 157/2017). Φυσικά, προβλέπεται βάσει της Οδηγίας 2006/112 /ΕΚ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μειωμένη φορολόγηση με τους συντελεστές να κυμαίνονται από 3 έως 13%. Αντικείμενα μειωμένης φορολόγησης αποτελούν μεταξύ άλλων: α) βασικά τρόφιμα (γάλα, αλεύρι,δημητριακά) (Υπουργείο Οικονομικών, 2024) β) φάρμακα, εμβόλια ή άλλα ιατρικά παρασκευάσματα (φορολογούνται με υπερμειωμένο συντελεστή στα 9 % σε όλες τις χώρες πλην της Κύπρου στα 5%) (Ferk A., Lesar M, 2025), γ) είσοδο σε φεστιβάλ, παραστάσεις και δ) τουριστικές υπηρεσίες. (KPMG Romania, 2025) (Anghel D, 2025) (1Ν 157/2017)
Ο τελευταίος κεντρικός πυλώνας που θα εξεταστεί αφορά την στέγαση και πιο συγκεκριμένα, τον φόρο κατοχής ακινήτων γνωστό ως, φόρο ακίνητης περιουσίας. Εκκινώντας από την Ελλάδα , για την οποία ενώ ήδη από το 1922, με το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης, έγινε αντιληπτή η σημασία της στέγασης και ευρύτερα της κατοχής ακινήτων, φαίνεται πως συγκαταλέγεται στις χώρες με την υψηλότερη φορολόγηση. Ο Ενιαίος Φόρος Ακίνητων (ΕΝΦΙΑ) είναι ο ετήσιος φόρος ακίνητης περιουσίας και υπολογίζεται βάσει αντικειμενικής αξίας, τοποθεσίας και παλαιότητας του ακινήτου. Γενικά για τα περισσότερα ακίνητα ανέρχεται στα 0,1 έως 1% της φορολογητέας αξίας. Για να κατανοηθεί πλήρως, για ένα διαμέρισμα 250.000 ευρώ η ετήσια επιβάρυνση φτάνει περίπου τα 500 έως 1.000 ευρώ (Μπουμπάλος Χ. 2025). Για την Σλοβενία δεν ακολουθείται η ίδια λογική, δηλαδή δεν υπάρχει ένας ενιαίος φόρος ακινήτων αλλά διακριτοί φορολογικοί συντελεστές που επιβάλλονται από την τοπική αυτοδιοίκηση. Κυμαίνονται από 0,10 έως 1,25 % ανάλογα με την χρήση του ακινήτου(Kalmet M. 2025). Όσον αφορά την Κροατία, φαίνεται να υιοθετεί μια πιο αυστηρή λογική, καθώς οι φόροι κυμαίνονται από 0.60€ έως 8 € το τετραγωνικό μέτρο ανάλογα την περιοχή και τον τύπο του ακινήτου. Αυτό αναδεικνύει πως για τους ιδιοκτήτες ακινήτων και δη όσων βρίσκονται σε πιο αναβαθμισμένες περιοχές, η φορολογία αποτελεί τελικά ένα ακόμα άγχος ( Jelic H., 2025). Από την άλλη μεριά , Ρουμανία και Βουλγαρία βρίσκονται και πάλι στο ίδιο μήκος κύματος, με τους συντελεστές τους να κυμαίνονται από 0.1 έως 0.45 % της φορολογητέας αξίας τους (Expat focus, 2025 & Hadjiiski O., 2025). Τελευταία βρίσκεται η Κύπρος, η οποία από το 2017, δεν εφαρμόζει φόρο επί πάσης φύσεως ακίνητα, ενισχύοντας την λογική του φορολογικού παραδείσου (Cyprus vip estates, 2025).
Συνοψίζοντας, φαίνεται πως η φορολογία είναι ένας από τους κεντρικούς παράγοντες για να κατανοηθούν οι στόχοι και ο προσανατολισμός κάθε χώρας. Παρόλο που, τα κράτη που αναλύθηκαν εντάσσονται γεωγραφικά στα Βαλκάνια και ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαπνέονται από κοινές αξίες, φαίνεται πως διαμορφώνουν διαφορετικά την φορολογική τους πολιτική. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα και η Σλοβενία φαίνεται πως υπηρετούν ένα μοντέλο υψηλής και προοδευτικής φορολόγησης με ιδιαίτερη έμφαση στις κοινωνικές υπηρεσίες. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία επιλέγουν την εφαρμογή χαμηλών φορολογικών συντελεστών αλλά με αυξημένες κοινωνικές εισφορές, ενώ η Κροατία επιδιώκει την διαμόρφωση ενός φορολογικού μοντέλου με στόχο την εξισορρόπηση και των δύο παραγόντων. Η Κύπρος, έχει καταφέρει να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού, καθώς καταφέρνει να πρωτοστατεί σε κάθε τομέα της φορολογίας εφαρμόζοντας συγκριτικά τους χαμηλότερους συντελεστές. Αυτό αποτυπώνει πως η φορολογία δεν είναι ένα απλό εργαλείο είσπραξης εσόδων, αλλά μια πυξίδα για τις προτεραιότητες που θέτουν τα κράτη.
Βιβλιογραφία :
Βιβλίο :
Acemoglu, Laibson, List (2023) Μικροοικονομική Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική
Διπλωματικές εργασίες :
Μπίρμπας Ι. (2025) Φορολογία και Οικονομική Μεγέθυνση
Τσίτζος Λ. (2020). Φορολογική πολιτική στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία της κρίσης όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες με αντίστοιχα δημοσιονομικά προβλήματα, επιπτώσεις. Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Ανακτήση από: https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/24001/3/TsintzosLeonidasMsc2020.pdf
Πρωτογενείς πηγές :
Οδηγία 2018/912 του Συμβουλίου Για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας, όσον αφορά την υποχρεωτική εφαρμογή κατώτατου κανονικού συντελεστή. Ανάκτηση από : https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L0912
Οδηγία 2006/112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας
Ανάκτηση από :
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02006L0112-20160601
Τμήμα Φορολογίας (2025) Φόρος Εισοδήματος
Ανάκτηση από : https://www.mof.gov.cy/mof/tax/taxdep.nsf/0/6a5e1dc962a393bec225855a00338f3f?OpenDocument&ExpandSection=1%2C3#_Section1
Υπουργείο οικονομικών Κύπρου (2017) Νόμος 157/2017: Τροποποιητικός Νόμος περί Φ.Π.Α. Εφημερίς της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ανάκτηση από :
Υπουργείο Οικονομικών (2024) Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α)
Ανάκτηση από: https://minfin.gov.gr/forologiki-politiki/forologikos-odigos/foros-prostithemenis-axias-f-p-a/
Υπουργείο Οικονομικών Κροατίας , Διοίκηση φορολογίας (χχ) Income Tax
Ανάκτηση από: https://porezna-uprava.gov.hr/en/income-tax/7363
Yπουργείο Οικονομικών Βουλγαρίας (χχ)
Ανάκτηση από : https://www.minfin.bg/en/786
Υπουργείο Οικονομικών Βουλγαρίας (χχ):Income Taxes
Ανάκτηση από: https://www.minfin.bg/en/827
European Parliament (2025) Γενική φορολογική πολιτική.
European Council (2025): VAT minimum standard rate set permanently at 15%
Ανάκτηση από: https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2018/06/22/vat-minimum-standard-rate-set-permanently-at-15/
Eurostat (2025) Wages and labour costs
Ανάκτηση από : https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?oldid=521354&title=Wages_and_labour_costs
Eurostat (2025) Tax rate on low wage earners: Tax wedge on labour costs
Ανάκτηση από: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/earn_nt_taxwedge/default/table?category=labour.earn.earn_net&lang=en
OECD (χχ) Tax Wedge
Ανάκτηση από: https://www.oecd.org/en/publications/taxing-wages-2025_b3a95829-en.html
OECD (2025) Taxing wedges 2025:Greece
OECD (2025) Taxing wedges 2025: Slovenia
Ειδησεογραφικές πηγές :
Μπουμπάλος Χ. (2025) Noah Real Estate : Φόροι Ακινήτων στην Ελλάδα με Επεξήγηση
Ανακτήση από : https://poli.gr/property-taxes-in-greece-explained-2025-update
Anghel D. (2025):Pwc Tax summaries: Value-added tax (VAT)
Ανάκτηση από: https://taxsummaries.pwc.com/romania/corporate/other-taxes
Cyprus VIP estates (2025) Taxes on Real Estate in Cyprus – The 2025 Guide for Buyers & Investors
Ανακτήση από : https://cyprusvipestates.com/en/blog/taxes-on-real-estate-in-cyprus
Enache C. (2025) Corporate income tax rates in Europe 2025
Ανάκτηση από: https://taxfoundation.org/data/all/eu/corporate-income-tax-rates-europe/
Expat focus (2025) Romania – Property taxes
Ανακτήση από : https://www.expatfocus.com/romania/guide/romania-property-taxes
Ferk A, Lesar. M (2025) Pwc Tax summaries : Corporate – Taxes on corporate income
Ανάκτηση από :
https://taxsummaries.pwc.com/slovenia/corporate/taxes-on-corporate-income
Ferk A, Lesar. M (2025) Pwc Tax summaries: Value-added tax (VAT)
Ανάκτηση από: https://taxsummaries.pwc.com/Slovenia/Corporate/Other-taxes
Hadjiiski O. (2025) Pwc Tax summaries: Property taxes
Ανάκτηση από : https://taxsummaries.pwc.com/bulgaria/corporate/other-taxes
Jelic H. (2025) Pwc Tax summaries : Corporate – Taxes on corporate income
Ανάκτηση από: https://taxsummaries.pwc.com/croatia/corporate/taxes-on-corporate-income
Jelic H. (2025) Pwc Tax summaries :Corporate – Other taxes
Ανάκτηση από: https://taxsummaries.pwc.com/croatia/corporate/other-taxes
Jelic H. (2025) Pwc Tax summaries : Property taxes
Ανάκτηση από : https://taxsummaries.pwc.com/croatia/corporate/other-taxes
Kalmet M. (2025) Global Property guide : Guide to Property Taxes in Slovenia
Ανάκτηση από : https://www.globalpropertyguide.com/europe/slovenia/taxes-and-costs
KPMG Romania (2025) Tax Card 2025
Ανάκτηση από: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/ro/pdf/2025/Tax-Card-2025EN.pdf
Violaris S (2025) Pwc Tax summaries : Corporate – Taxes on corporate income
Ανάκτηση από : https://taxsummaries.pwc.com/cyprus/corporate/taxes-on-corporate-income
Πηγή εικόνας : Osotspa (2024) : Taxation
Ανάκτηση από : https://sustainability.osotspa.com/en/ensuring-mutual-growth/taxation