Γράφει η Βασιλική Κυριακή Καλαντζή
Δύο χρόνια μετά την ένοπλη επιχείρηση «Καταιγίδα Αλ Άκσα» εναντίον του Ισραήλ από την Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, η διεθνής κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μία ανθρωπιστική κρίση, πίσω από την οποία υποβόσκουν τεράστια στρατηγικά συμφέροντα. Το χρονικό της σύγκρουσης Ισράηλ-Παλαιστίνης είναι βαθιά ριζωμένο στην ιστορία της Μέσης Ανατολής με διαρκείς αναζωπυρώσεις βίας, αιματοχυσίες και καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενώ η κοινή γνώμη ζητά διαχρονικά ειρήνη στην περιοχή, η Νάκμπα, δηλαδή ο ξεριζωμός εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων, εξελίσσεται στον βωμό των πολιτικών αποφάσεων. Μέσα σε αυτή τη σκακιέρα αμάχων και μαχόμενων, οι περιφερειακοί παίκτες καλούνται να υιθοετήσουν θέσεις, συχνά περιπλέκοντας την ηθική με την στρατηγική. Αναμέσα τους, η Ελλάδα και η Τουρκία, όπου για μία ακόμα φορά, πρωταγωνιστούν σε μία αμφίρροπη διάσταση απόψεων, σύμφωνα με την γεωπολιτική τους ατζέντα (CNN Greece, 2023).
Η Ελλάδα έθεσε εξ’ αρχής τη διπλωματική στάση της σύφωνα με τα λεγόμενα του Υπουργού Εξωτερικών Γεωργίου Γεραπετρίτη (Gerapetritis, 2023). Στόχος της ελληνικής διπλωματίας είναι η συνέπεια και η συνέχεια. Αναμφίβολα, αναγνωρίζεται το Ισραήλ ως στρατηγικός εταίρος, αλλά ταυτόχρονα, διενεργούνται εκτενείς επαφές με τον αραβικό κόσμο και τους Παλαιστίνιους. Οι παραδοχές που ενστερνίζεται η ελληνική πλευρά ειναι οι εξής: η τρομοκρατική ενέργεια της Χαμάς δεν ταυτίζεται με τον παλαιστινιακό λαό και ως εκ τούτου στόχος είναι η ενίσχυση της Παλαιστινιακής Αρχής ως τον μόνιμο συνομιλητή. Εντούτοις, το δικαίωμα της αυτοάμυνας του Ισραήλ δεν αμφισβητείται, αν και πρέπει να ασκείται στα πλαίσια του Διεθνούς Δικαίου, με αναλογικότητα και αναγκαιότητα.
Οι σχέσεις Ελλάδος-Ισραήλ βελτιώνονται και εξελίσσονται θεαματικά από τις αρχές του 2000. Στον οικονομικό τομέα, ο τουρισμός και η αγορά ακινήτων πολλαπλασιάζεται χρόνο με τον χρόνο. Ως προς το καθαρό εμπόριο, ενδεικτικά το 2022 οι εξαγωγές του Ισραήλ στην Ελλάδα ξεπέρασαν τα 523 εκκατομμύρια ευρώ σημειώνοντας αύξηση 33% από το 2021 (Pappé, 2023, σελ.156). Αντίστοιχα οι ελληνικές εξαγωγές έφτασαν τα 850 εκκατομμύρια ευρώ σημειώνοντας αύξηση 54,9%. Η συνεργασία συνεχίζεται στον στρατιωτικό τομέα με εκπαιδεύσεις και τεχνογνωσία, αλλά και στον ακαδημαϊκό χώρο με επιστημονικές συνεργασίες και κοινά ερευνητικά προγράμματα.
Στα διάφορα ψηφίσματα του ΟΗΕ για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, η Ελλάδα έχει επικριθεί για την στάση αποχής που έχει κρατήσει. Για παράδειγμα, στο ψήφισμα του 2023 στις 27-28 Οκτωβρίου, η αποχή επεδίωκε εξισσοροπημένη πολιτική αρχών και μη καταψήφιση, αλλά ευκολότερη επίτευξη ειδικής πλειοψηφίας (CNN Greece, 2023). Ταυτόχρονα, δεν καταδίκαζε ρητά την Χαμάς, ούτε υπήρξε αίτηση για απελευθέρωση ομήρων. Σε άλλο ψήφισμα της 20ης Δεκεμβρίου 2023, η αποχή στηριζόταν σε αξιολόγηση των εξελίξεων (ekathimerini, 2024). Παρ’ όλα αυτά, το καλοκαίρι του 2025 με αποστολή της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας, πραγματοποιήθηκε ρίψη 8,5 τόνων βασικών τροφίμων σε περιοχές της Γάζας (News24/7, 2025). Φαίνεται λοιπόν, πως η διπλωματική στάση της Ελλάδας εμπεριέχει διττές αναγνώσεις, ωστόσο λειτουργεί προς την κατεύθυνση εξυπηρέτησης συγκεκριμένων σκοπών. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα επιθυμεί διπλωματική ισορροπία και με την μία πλευρά και με την άλλη για την καλύτερη δυνατή επίτευξη σχέσεων και κεκτημένων. Ανέκαθεν, κινητήριος δύναμη ειναι το Διεθνές Δίκαιο το οποίο ευαγγελίζεται η εκάστοτε κυβέρνηση. Η ίδρυση ενός Παλαιστινιακού Κράτους είναι επιθυμητή με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, εφόσον επιτευχθεί μόνο με ειρηνική πολιτική βούληση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης.
Στον αντίποδα, η γείτονα χώρα Τουρκία, ξεκαθαρίζει εξαρχής τη στάση της όσον αφορά το παλαιστινιακό ζήτημα. Στήριξη στον παλαιστινιακό λαό και ανθρωπιστική μομφή εναντίον του Ισραήλ. Οι Υπουργοί Εξωτερικών των D-8, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας που αποτελεί υποομάδα χωρών του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, μεταξύ αυτών και ο Χακάν Φιντάν, υποστήριξαν ένθερμα τη συλλογική ειρήνη (Business Daily, 2024). Οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι η συγκεκειμένη στάση, αποτελεί την μοναδική εγγυήση για ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή και θα δώσει λύση στον τερματισμό της ισραηλινής κατοχής και στη διευθέτηση του παλαιστινιακού ζητήματος. Σε κοινή δήλωση των D-8 μάλιστα, γίνεται λόγος για συνεχιζόμενη γενοκτονία και σοβαρές παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου, αλλά και των ανθρωπιστικών κανόνων που διαπράττουν οι ισραηλινές δυνάμεις εναντίον των αμάχων. Ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας δήλωσε πως δεν θα αφήσουν μόνους και μόνες τους Παλαιστίνιους αδελφούς και αδελφές τους, ενώ ταυτόχρονα καταδίκασε την φονταμεταλιστική κυβέρνηση Νετανιάχου, η οποία θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο το μέλλον της περιοχής αλλά και τον λαό της (Business Daily, 2024). Ίσως ως απάντηση στις θέσεις της Τουρκίας, σε συνέντευξή του στις 26 Αυγούστου 2025, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, δήλωσε κατά το δοκούν, πως η Κνεσέτ, το ισραηλινό κοινοβούλιο, ενέκρινε σχετικό ψήφισμα για την επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας Ποντίων και Αρμενίων παρ’ όλο που μέχρι στιγμής δεν έχει εγκριθεί τέτοια νομοθεσία (euronews, 2025). Η δήλωση αυτή προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, με το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας να απαντά πως η δήλωση αυτή αποτελεί σκοπιμότητα εκμετάλλευσης πολιτικών σκοπών και πως ο ίδιος είναι ο προπομπός της γενοκτονίας του παλιστινιακού λαού.
Ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με αφορμή την χερσαία ισραηλινή επιχείρηση στον Λίβανο, έθεσε για μία ακόμη φορά στο στόχαστρο την κυβέρνηση του Ισραήλ (Kathimerini, 2024). Σύμφωνα με τον Ερντογάν, το Ισραήλ με σημαιοφόρους την θεωρία της γης της επαγγελίας και τον θρησκευτικό φανατισμό, μετα την Παλαιστίνη και τον Λίβανο, στοχεύει και σε κατάλυψη τουρκικών εδαφών. Η επιθετικότητα του Ισραήλ φαίνεται από τις δηλώσεις στις οποίες περιλαμβάνεται η Τουρκία.Η τελευταία, αμφισβητεί τις πολιτικές του Ισραήλ, επομένως οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι ακολουθούν επιθετική ρητορική. Η Τουρκία θα συνεχίσει να στέκεται απένατι σε αυτή την επιθετικότητα και την κρατική τρομοκρατία με κάθε μέσο που διαθέτει (Kathimerini, 2024). Με βάση τις δηλώσεις αυτές φαίνεται ξεκάθαρα η αντίθετη στάση των δύο χωρών, οι οποίες διαθέτουν ιστορικό πολλών αιώνων. Αν και η Τουρκία αντιμετώπισε κριτική για την αναγνώριση του ισραηλινού κράτους το 1948, το χάσμα στις σχέσεις επιδεινώθηκε με τις δύο εκ διαμέτρου αντίθετες κυβερνήσεις του Μπενιαμίν Νετανιάχου και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν. Η Τουρκία έχει δείξει κατά τρόπο πόσο μακριά μπορεί να φτάσει, με αιτήματα επιβολής για εμπάργκο όπλων μέχρι και με επιδοκιμασία για διεθνές ένταλμα σύλληψης του Νετανιάχου (in.gr, 2024). Η ανάλυση της Καναδής δημοσιογράφου Τάνια Γκουντσουτζιάν και του Τούρκου Επίκουρου Καθηγητή Μουράτ Ασλάν, που παρουσιάζεται σε άρθρο του ιστότοπου in.gr με τίτλο «Τουρκία‑Ισραήλ: Ράγισε όντως το γυαλί στις σχέσεις τους;», κλείνει με το συμπέρασμα πως η μακρά ιστορική δέσμευση και τα αμοιβαία συμφέροντα θα βοηθήσουν τις σχέσεις να αντέξουν στις προκλήσεις (in.gr, 2024). Ειδικά τα ενεργειακά ζητήματα έχουν αποτρέψει την πλήρη διακοπή των σχέσεων.
Συμπεραίνοντας, η διπλωματική προσέγγιση της Ελλάδας και Τουρκίας, αποτυπώνει την κοινή επιθυμία για την παγίωση ενεργού ρόλου στην γεωπολοτική σκηνή, με διαφορετικές όμως δράσεις και προτεραιότητες,. Η Ελλάδα συμβαδίζει με το Διεθνές Δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αντικατοπτρίζοντας και τις ευρωπαϊκές θέσεις. Επιλέγει έναν μετριοπαθή δρόμο κατευνασμού και επενδυεί πλήρως στη διπλωματία. Από την άλλη, η Τουρκία επιλέγει μία πιο ενεργή, σχεδόν συγκρουσιακή, ρητορική υποστήριξης υπέρ των Παλαιστινίων. Σ’ έναν κόσμο που παρακολουθεί παθητικά το συνεχιζόμενο δράμα στην Παλαιστίνη, η στάση των κρατών αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα. Όπως έχει ειπωθεί, και σύμφωνα με σκέψεις που αποδίδονται στον θεολόγο Ντίτριχ Μπονχόφερ (Throckmorton, 2016), «η σιωπή απένατι στο κακό είναι και η ίδια κακό. Το να μη μιλάς είναι σα να μιλάς. Το να μην ενεργείς είναι σαν να ενεργείς».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βιβλία:
Pappé I. (2023). ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΙΣΡΑΗΛ-ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ. Εκδόσεις ΣΑΛΤΟ.
Λοιπές πηγές:
CNN Greece. (2023). Ανάλυση AJ: Τι οδήγησε στην αιματηρή επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Διαθέσιμο σε: Ανάλυση AJ: Τι οδήγησε στην αιματηρή επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ – CNN.gr
CNN Greece. (2023). Διπλωματικές πηγές: Γιατί η Ελλάδα επέλεξε την αποχή στο ψήφισμα του ΟΗΕ για την Γάζα. Διαθέσιμο σε: Διπλωματικές πηγές: Γιατί η Ελλάδα επέλεξε την αποχή στο ψήφισμα του ΟΗΕ για τη Γάζα – CNN.gr
Euronews. (2025). Μπ. Νετανιάχου: Αναγνώρισε δημόσια τη γενοκτονία των Αρμενίων και των Ελλήνων του Πόντου. Διαθέσιμο σε: Μπ. Νετανιάχου: Αναγνώρισε δημόσια τη Γενοκτονία των Αρμενίων και των Ελλήνων του Πόντου | Euronews
Gerapetritis G. (2023). Minister of Foreign Affairs George Gerapetritis address at the annual conference of the Hellenic Society of International Law and International Relations titled “the war in Gaza and the Palestinian issue’’ (Speech transcript). Hellenic Ministry of Foreign Affairs. Διαθέσιμο σε: https://www.mfa.gr/en/minister-of-foreign-affairs-george-gerapetritis-address-at-the-annual-conference-of-the-hellenic-society-of-international-law-and-international-relations-titled-the-war-in-gaza-and-the-palestinian-issue-athens-20122023/
In.gr. (2024). Τουρκία-Ισραήλ: Ράγισε όντως το γυαλί στις σχέσεις τους; Διαθέσιμο σε :Τουρκία-Ισραήλ: Ράγισε όντως το γυαλί στις σχέσεις τους; | in.gr
Κωστίδης Μ. (2024). Ερντογάν «Το Ισραήλ, μετά την Παλαιστίνη και τον Λίβανο, θα στοχεύσει τα εδάφη της Τουρκίας». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Διαθέσιμο σε:Ερντογάν: «Το Ισραήλ, μετά την Παλαιστίνη και τον Λίβανο, θα στοχεύσει τα εδάφη της Τουρκίας» | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Newsroom. (2024). Greece abstains in UN vote seeking ICJ opinion on Israel aid obligations to Palaistinians. Ekathimerini. Διαθέσιμο σε: https://www.ekathimerini.com/politics/foreign-policy/1256907/greece-abstains-in-un-vote-seeking-icj-opinion-on-israel-aid-obligations-to-palestinians/
Newsroom. (2024). Οι ΥΠΕΞ των D-8 από την Τουρκία, καλούν σε λύση δύο κρατών στην Μέση Ανατολή. BUSINESS DAILY. Διαθέσιμο σε: Οι ΥΠΕΞ των D – 8 από την Τουρκία, καλούν σε λύση δυο κρατών στην Μέση Ανατολή | Business Daily
Newsroom. (2024). Οι ΥΠΕΞ των D-8 από την Τουρκία, καλούν σε λύση δύο κρατών στην Μέση Ανατολή. BUSINESS DAILY. Διαθέσιμο σε: Οι ΥΠΕΞ των D – 8 από την Τουρκία, καλούν σε λύση δυο κρατών στην Μέση Ανατολή | Business Daily
Newsroom. (2025). Η Ελλάδα έστειλε ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα- Η ανάρτηση του Μητσοτάκη. News24/7. Διαθέσιμο σε:Η Ελλάδα έστειλε ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα
PatrisNews. (2024). Αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους: Ποια η θέση της Ελλάδας. Διαθέσιμο σε: Αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους: Ποια η θέση της Ελλάδας – PatrisNews – Εφημερίδα Πατρίς Ηλείας
Throckmorton, W. (2016). The popular Bonhoeffer quote that isn’t in Bonhoeffer’s works. Διαθέσιμο σε: https://wthrockmorton.com/2016/08/25/the-popular-bonhoeffer-quote-that-isnt-in-bonhoeffers-works/
Πηγή εικόνας:
Μίχος Π.(2020). Ελλάδα-Τουρκία: Διαπραγματεύσεις σε θολό τοπίο, αλλά ποιους βολεύουν;. in.gr. Διαθέσιμο σε: https://www.in.gr/2020/09/25/politics/diplomatia/ellada-tourkia-diapragmateyseis-se-tholo-topio-alla-poious-voleyoun/amp/