Γράφει η Εβελίνα Καραγεώργη
Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, είναι μία χώρα της Κεντρικής Αφρικής γνωστή για την πλούσια σε μεταλλεύματα γη της. Τα τελευταία χρόνια το Κονγκό, υφίσταται μεγάλη καταστροφή, λόγω του συνεχούς πολέμου, της υπερεκμετάλλευσης της γης, της αδιάκοπης καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και της πολιτικής αστάθειας και ανασφάλειας. Η κατάσταση έχει φτάσει σε τέτοιο απελπιστικό σημείο, όπου μελετητές και ειδικοί έχουν αρχίσει να εξετάζουν την πιθανότητα μιας “αργής Γενοκτονίας” του λαού του Κονγκό, όπως έχει αναφερθεί και από το Genocide watch (Sera Mishra, 2024). Όμως, παρά την τεράστια ανθρωπιστική κρίση που υφίσταται, η κατάσταση είναι άγνωστη για τους περισσότερους, λόγω της πολιτικής αδιαφορίας των ισχυρότερων κρατών, καθώς και της έλλειψης ενημέρωσης των πολιτών του κόσμου από τα μέσα ενημέρωσης.
Για να κατανοήσει κανείς το μέγεθος της κρίσης στο Κονγκό, θα πρέπει πρώτα να γνωρίσει την ιστορία πίσω από αυτή. Την περίοδο της Γενοκτονίας στη Ρουάντα το 1994, εκατομμύρια πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων και των Χούτου, ταξίδεψαν από τη Ρουάντα προς το Κονγκό στην προσπάθεια τους να βρουν καταφύγιο και ένα καλύτερο μέλλον. Το 1996, ξέσπασε ο Πρώτος Πόλεμος του Κονγκό, καθώς η Ρουάντα -υπό κυβέρνηση Τούτσι- αλλά και άλλες αφρικανικές χώρες εισέβαλαν στο Κονγκό, με την πρόφαση ότι οι Χούτου που μετανάστευσαν εκεί αποτελούσαν ακόμα απειλή (Global Conflict Tracker, 2024). Μετά από καιρό, η στρατιωτική παρουσία της Ρουάντα έγινε ιδιαίτερα ανεπιθύμητη και η κυβερνητική επιρροή στο Κονγκό υπερβολική, οπότε όλα τα στρατεύματα της Ρουάντα διατάχθηκαν να φύγουν από τη χώρα. Παράλληλα, οι ένοπλες ομάδες Χούτου επετράπη να οργανωθούν στα σύνορα, προκαλώντας ουσιαστικά τους προηγούμενους ‘προστάτες’ της περιοχής. Έτσι, με αυτά τα δεδομένα, η Ρουάντα εισέβαλε ξανά και ακολούθησε ο Δεύτερος Πόλεμος του Κονγκό (Global Conflict Tracker, 2024).
Στις αρχές του 2000, πρωτοεμφανίστηκε μια ομάδα επαναστατών υπό την επιρροή και υποστήριξη της Ρουάντα, η M23. Αυτή η ομάδα διέπραξε αμέτρητες βιαιοπραγίες, ενώ τα Ηνωμένα Έθνη αναφέρονται σε αυτή ως μια από τις πιο βίαιες και παραβατικές ομάδες όσων αφορά τη καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (United Nations, 2023). Μεταξύ άλλων σοβαρότατων εγκλημάτων, κυρίως κατά της ανθρώπινης ζωής και της αξιοπρέπειας, εκμεταλλεύτηκαν -όπως κι άλλες μικρότερες ομάδες- τα ορυχεία κοβαλτίου της χώρας, καθώς το Κονγκό κατέχει τα μεγαλύτερα αποθέματα του περιζήτητου ορυκτού αυτού στον κόσμο (Cobalt Institute, 2024). Τα Ηνωμένα Έθνη έκριναν αναγκαία την επέμβασή τους, και έτσι, το Συμβούλιο Ασφαλείας, αποφάσισε να στείλει μια ομάδα σταθεροποίησης, την MONUSCO -UN Organization Stabilization Mission in the Democratic Republic of Congo- για τη στήριξη του στρατού του Κονγκό και την σταθεροποίηση της κατάστασης στην περιοχή (MONUSCO, nd). Η επιχείρηση στέφθηκε με επιτυχία εξαρχής , και έτσι το 2013 τα μέλη της Μ23 ανακοίνωσαν την λήξη της επανάστασής τους. Παρόλα αυτά, η ρήξη δεν τελείωσε εκεί. Το 2021, ξεκίνησαν επιθέσεις από μέλη της Μ23 σε στρατιωτικές θέσεις, οι οποίες το 2023 κατέληξαν σε έλεγχο βασικών περιοχών στο Βόρειο Kivu (Mallinder, 2024). Παρότι, αρχικά, θεωρήθηκε επιτυχής η επιχείρηση MONUSCO, απέτυχε εν τέλει στην πρόληψη της επανεμφάνισης της ομάδας Μ23, όπως και πολλών επιθέσεων κατά προσώπων (Maria F.A. Leal, 2024), ώστε το 2023 αποσύρθηκε από το Κονγκό. Ο Πρόεδρος Tshisekedi ήταν αυτός που, στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 2023, ζήτησε την «ταχεία» απόσυρση της MONUSCO μέχρι το τέλος του 2023, αντί για το τέλος του 2024, καθώς, όπως ανέφερε, οι ειρηνευτικές αποστολές που αναπτύχθηκαν τα τελευταία 25 χρόνια απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τις εξεγέρσεις και τις ένοπλες συγκρούσεις (Pietromarchi, 2024). Μάλιστα, ζήτησε την αντικατάστασή τους από στρατεύματα της Κοινότητας Ανάπτυξης της Νότιας Αφρικής (Rukanga, 2023). Ο λαός του Κονγκό, όμως, αφότου αποχώρησε η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών, έχει μείνει παντελώς απροστάτευτος και η κατάσταση στην χώρα, δυστυχώς χειροτερεύει, παρά την ανθρωπιστική βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο πολυετής πόλεμος, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο λαός του Κονγκό. Όμως, πέρα από τη φρίκη και τη δυστυχία που του έχει φέρει, οι δυσκολίες δε σταματάνε εκεί. Όπως προαναφέρθηκε, το Κονγκό διαθέτει πλούσια αποθέματα σε μεταλλεύματα και ορυκτά, κατέχοντας μεγάλα ανεκμετάλλευτα αποθέματα κολτάνου, κοβαλτίου, ψευδαργύρου, κασσίτερου, βολφραμίου, ταντάνιου, χρυσού και διαμαντιών, που εξορύσσονται από το Haut Uele στο βορρά μέχρι την Katanga στο νότο, με τη συνολική τους αξία να εκτιμάται στα 24 τρισεκατομμύρια δολάρια (Mallinder, 2024). Η αφθονία πολύτιμων γαιών, αποτελεί και έναν από τους βασικότερους λόγους εκμετάλλευσής του Κονγκό και των πολιτών του ανέκαθεν (Mutabazi, 2023). Η ομάδα Μ23, με τη βοήθεια της Ρουάντα, έχει καταλάβει τον έλεγχο στα περισσότερα από τα κρατικά ορυχεία, κάνοντας τη ζωή των μεταλλωρύχων, ακόμα πιο δύσκολη από ότι ήταν στο παρελθόν (Pietromarchi, 2024). Οι συνθήκες εργασίας είναι βάναυσες, οι ώρες ατελείωτες, ενώ οι εργάτες αμείβονται με 2 δολάρια την ημέρα για μια από τις πιο δύσκολες δουλειές που υπάρχουν. Η εκμετάλλευση έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα, ώστε οι εργάτες αναγκάζονται να δίνουν έναν μισθό ως φόρο, να δουλεύουν δωρεάν μια φορά την εβδομάδα, να ξεπερνούν πολλές φορές το επιτρεπόμενο από το κράτος όριο των τριάντα μέτρων βάθους ενώ σκάβουν στα ορυχεία, ενώ δεν είναι λίγες οι αναφορές που μιλούν για παιδική εργασία (Mallinder, 2024). Αντί λοιπόν, ο λαός του Κονγκό να διαβιεί σε μία χώρα με ισχυρή οικονομία και κοινωνικό κράτος, εκμεταλλευόμενος τον φυσικό πλούτο της, βρίσκεται στα όρια της πείνας και της εξαθλίωσης.
Το Κονγκό, αντιμετωπίζει μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις και καταστροφές επισιτιστικής ανασφάλειας στον κόσμο. Παράλληλα, αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη κρίση των εσωτερικά εκτοπισμένων παγκοσμίως (Human Rights Watch, 2024). Τα διαθέσιμα δεδομένα είναι αποκαλυπτικά της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα. Περίπου 25,4 εκατομμύρια πολίτες στο Κονγκό αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων 13,2 εκατομμυρίων παιδιών ενώ 7,3 εκατομμύρια είναι σήμερα εκτοπισμένοι, εκ των οποίων 3,7 εκατομμύρια είναι παιδιά (Save the Children International, 2024). Στην αύξηση του αριθμού των εκτοπισμένων, βοηθά φυσικά και η περιβαλλοντική καταστροφή στην περιοχή, δυσχεραίνοντας ακόμα παραπάνω τις συνθήκες ζωής στη χώρα. Η καταστροφή αυτή έχει επέλθει, μεταξύ άλλων, από την ανεπιτήρητη εξόρυξη των μεταλλευμάτων και την αποψίλωση των δασών για τη δημιουργία ορυχείων και παράνομο εμπόριο ξυλείας -παρά την απαγόρευσή του από τα Ηνωμένα Έθνη και από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Greenpeace, nd).
Το πλήθος των ανθρώπων που επηρεάζονται από την κρίση αυξάνεται και από τη ταχεία εξάπλωση του θανατηφόρου ιού mpox, ο οποίος έχει κηρυχθεί ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Save the Children International, 2024). Το 90% όλων των κρουσμάτων που έχουν αναφερθεί μέχρι στιγμής, βρίσκονται εντός της χώρας, γεγονός που επιβαρύνει ένα ήδη εύθραυστο σύστημα υγείας που εξακολουθεί να ταλαιπωρείται από προηγούμενα κρούσματα του Έμπολα και του COVID-19 και από την έλλειψη προσωπικού και ιατρικών προμηθειών (Save the Children International, 2024).
Οι πολυετείς και άλυτες δυσκολίες που υφίσταται ο λαός του Κονγκό έχουν ως φυσικό ακόλουθο αναταραχές, διαφθορά και έντονα αντικρουόμενα συμφέροντα στον χώρο της διακυβέρνησης. Η πολύχρονη πολιτική και εκλογική βία, οι αυθαίρετες συλλήψεις και κρατήσεις από το κράτος, οι απαγωγές και απειλές κατά πολιτικών αντιπάλων, η βία κατά ειρηνικών διαδηλωτών και η ρητορική μίσους, εντείνουν την πολιτική αστάθεια της χώρας και καθυστερούν την εύρεση λύσης σε καίρια προβλήματα (Human Rights Watch, 2023).
Σε περιόδους πείνας, εκμετάλλευσης και εξαθλίωσης των ανθρώπων, λοιπόν, τα ακραία γεγονότα που λαμβάνουν χώρα, γίνονται πλέον το ‘συνηθισμένο’, αυτό που ο προνομιούχος κόσμος αγνοεί ή παραβλέπει. Τα τελευταία 30 χρόνια, διαφορετικές παρεμβάσεις της διεθνούς κοινότητας αντιμετωπίζουν μεμονωμένα τα φαινόμενα αυτά, αντί να εξετάζουν την πλήρη εικόνα, αναβάλλοντας έτσι για λίγο μέρη του γενικού προβλήματος, αλλά ποτέ επιλύοντάς το ουσιαστικά. Τα φαινόμενα trafficking, βιασμών, παιδικής εργασίας και δολοφονιών, όμως, ολοένα και αυξάνονται, χωρίς να υπάρχει επαρκής ενημέρωση για αυτά και χωρίς να γίνεται οποιαδήποτε ουσιαστική δράση για να αλλάξει η κατάσταση (Walsh, 2023).
Παρότι η κατάσταση στο Κονγκό είναι ένα σοβαρό ζήτημα που θα έπρεπε να απασχολεί τη διεθνή κοινότητα η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης είναι ισχνή, ο δυτικός κόσμος αδαής ως προς το μέγεθος, ακόμα και την ύπαρξη της επείγουσας κατάστασης, ενώ οι διεθνείς οργανισμοί, φαίνονται αδιάφοροι ή και «λίγοι» για να οδηγήσουν σε κάποια ουσιαστική βελτίωση. Η μετριότητα και η ουδετερότητα δεν μπορούν να θεωρούνται πλέον αρκετή απάντηση από τους διεθνείς οργανισμούς και τη διεθνή κοινότητα. Η κρίση οδηγεί σε γενοκτονία των πολιτών της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό. Η γενοκτονία, λοιπόν, που υφίσταται σήμερα εκεί, δεν φτάνει ποτέ στα μέσα ενημέρωσης που θα παρακολουθήσει ο μέσος άνθρωπος στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου, αφού η διεθνής κοινότητα μένει άπραγη παρακολουθώντας από μακριά τις βιαιότητες που διαπράττονται, ουσιαστικά περιφρονώντας το πρόβλημα και αυτούς που επηρεάζονται και στερώντας στους πολίτες του κόσμου το δικαίωμα στην ενημέρωση και υπεράσπιση του λαού του Κονγκό. Έτσι, επακόλουθο της διεθνούς αδιαφορίας και απραξίας σε σχέση με τη κατάσταση στο Κονγκό είναι ο χαρακτηρισμός της ως «Σιωπηλή Γενοκτονία».
Είναι ευθύνη όλων των κρατών, υπό τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, να διαφυλάσσουν την ειρήνη, την ασφάλεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο. Συνεπώς, έχουν την υποχρέωση να δράσουν άμεσα και αποτελεσματικά για να αποφύγουν την επιδείνωση της κατάστασης στο Κονγκό. Είναι επίσης ευθύνη της διεθνούς κοινότητας να απαιτεί κρατικές παρεμβάσεις σε τέτοιες περιπτώσεις, καθώς και πλήρη, σαφή και αμερόληπτη ενημέρωση.
ΠΗΓΕΣ:
- United Nations. (2024). MONUSCO Fact sheet. Διαθέσιμο σε: https://peacekeeping.un.org/en/mission/monusco
- Human Rights Watch. (2023). Democratic Republic of Congo Events of 2023. Διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/world-report/2024/country-chapters/democratic-republic-congo
- Greenpeace. (nd). Congo Basin Forests. Διαθέσιμο σε: https://www.greenpeace.org/usa/forests/congo-basin/
- Cobalt Institute (2024). Cobalt Life Cycle | Cobalt Mining. Διαθέσιμο σε: https://www.cobaltinstitute.org/about-cobalt/cobalt-life-cycle/cobalt-mining/
- Maria Fernanda Affonso Leal. (2024). Evaluating the Effectiveness of MONUSCO: Successes and Challenges of United Nations Peacekeeping Operations in the Democratic Republic of the Congo. Stockholm University. Διαθέσιμο σε: https://su.diva-portal.org/smash/get/diva2:1864171/FULLTEXT01.pdf
- Declan Walsh. (2023). The Overlooked Crisis in Congo: ‘We Live in War’. New York Times. Διαθέσιμο σε: https://www.nytimes.com/2023/12/17/world/africa/democratic-republic-of-congo-elections.html
- Global Conflict Tracker. (2024). Conflict in the Democratic Republic of Congo. Διαθέσιμο σε: https://www.cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/violence-democratic-republic-congo
- Sera Mishra. (2024). Democratic Republic of the Congo Country Report. Genocide Watch. Διαθέσιμο σε: https://www.genocidewatch.com/single-post/democratic-republic-of-the-congo-country-report-march-2024
- Save the Children (2024). What’s happening in the Democratic Republic of the Congo?. Διαθέσιμο σε: https://www.savethechildren.net/whats-happening-in-the-democratic-republic-of-the-congo#group-section-Over-26-million-people-are-in-urgent-need-of-food-KbjkuGgUST
- Basillioh Rukanga (2023). Félix Tshisekedi: DR Congo’s re-elected president. BBC. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-africa-67718533
- Virginia Pietromarchi. (2024). Eastern DRC ‘at breaking point’ as security, humanitarian crises worsen. Al Jazeera. Διαθέσιμο σε: https://www.aljazeera.com/news/2024/3/29/eastern-drc-at-breaking-point-as-security-humanitarian-crises-worsen?traffic_source=KeepReading
- Lorraine Mallinder. (2024). ‘Blood minerals’: What are the hidden costs of the EU-Rwanda supply deal?. Al Jazeera. Διαθέσιμο σε: https://www.aljazeera.com/features/2024/5/2/blood-minerals-what-are-the-hidden-costs-of-the-eu-rwanda-supply-deal
- Gerard Mutabazi. (2023). Congo is Bleeding: The Genocide & Forgotten Unrests in the Heart of Africa. TanTVStudios. Διαθέσιμο σε: https://www.tantvstudios.com/congo-is-bleeding-the-forgotten-unrests-in-the-heart-of-africa/
- Moses Sawasawa. (2024). Photo attached. FOX59.