Γράφει η Μαρία Αζούκη
Ήταν πρώτη Ιουνίου 2004, όταν η Πολωνία εισήλθε στο θεσμικό ευρωπαϊκό μόρφωμα, την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δέκα χρόνια μετά, έχοντας υποστεί εσωτερικές ανακατατάξεις στο εσωτερικό της, διεκδικεί μια ισχυρή θέση στην Ευρώπη, κάτι που έγινε αντιληπτό στις εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου, όταν η αυξημένη συμμετοχή των πολιτών και η συνεργασία της αντιπολίτευσης κατάφεραν να υπερνικήσουν την ακροδεξιά.
Λόγω των συγκυριών στο Ισραήλ, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος απομακρύνθηκε στις εκλογές της Πολωνίας. Η συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση ανέδειξε τη νίκη των τριών κομμάτων της Αντιπολίτευσης που κλήθηκαν να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν το επί οκτώ έτη επανεκλεγόμενο συντηρητικό κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι. Εδώ και αρκετά χρόνια η Πολωνία ερχόταν στο προσκήνιο λόγω των ζητημάτων της καταστρατήγησης του κράτους δικαίου, των δικαιωμάτων ΛΟΑΤΚΙ+ και των αμβλώσεων. Ένα επίσης από τα ζητήματα που προκάλεσαν σοβαρές ανησυχίες αποτελούσε και η διαχείριση του μεταναστευτικού, καθώς η συνεργασία της με την Ουγγαρία άμβλυνε τις καθυστερήσεις λήψης σημαντικών λύσεων για το ζήτημα αυτό. Επιπρόσθετα, το κόμμα του Κατσίνσκι πολιτικοποίησε ορισμένους θεσμούς, όπως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ενώ ταυτόχρονα τα δικαστήρια τελούσαν υπό τον έλεγχό του.
Από την άλλη μεριά, η Πολωνία αποτέλεσε έναν από τους βασικότερους αμυντικούς συμμάχους της Ουκρανίας μετά την εισβολή της Ρωσίας. Κρίνεται αναγκαίο να σημειωθεί πως ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων από την Ουκρανία έχει εγκατασταθεί στην Πολωνία, ενώ παράλληλα έχει χαρακτηριστεί από Αμερικανό στρατιωτικό αξιωματούχο ως «ο σημαντικότερος εταίρος στην ηπειρωτική Ευρώπη». Γνωστή είναι, επίσης, η αντιπαράθεσή της με ένα από τα μεγαλύτερα κράτη μέλη της ΕΕ, τη Γερμανία, ήδη από τη ναζιστική περίοδο. Πιο αναλυτικά, οι δύο χώρες αντιπαρατίθενται για το ζήτημα των αποζημιώσεων, αν και από μεριάς της Γερμανίας αυτός ο κύκλος έχει κλείσει. Επιπλέον, Έκθεση της πλατφόρμας μετανάστευσης EWL και του Κέντρου Ανατολικοευρωπαϊκών Σπουδών (SEW) του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας επέδειξε πως από τα τέλη του ’22 η Γερμανία έχει υποδεχτεί έναν αξιοσημείωτο αριθμό προσφύγων από την Πολωνία. Αυτό, πρακτικά, υποδηλώνει πως η τελευταία δεν αποτελεί πλέον πρώτη επιλογή για τους πρόσφυγες της Ουκρανίας, κάτι που οφείλεται σε ένα σύνολο παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής πρόνοιας, της υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και της γεωπολιτικής της θέσης, καθώς βρίσκεται πιο κοντά στην Ουκρανία. Τελικώς, η Πολωνία διαθέτει ένα σύνολο από αντικειμενικώς αξιολογικά μειονεκτήματα, εντούτοις το ποιοι είναι οι παράγοντες και οι προϋποθέσεις που δύνανται να την αναδείξουν σε μια κυρίαρχη ευρωπαϊκή δύναμη θα αναλυθεί παρακάτω.
Πρώτα από όλα, το γεγονός της μεγάλης συμμετοχής των πολιτών στις εκλογές υποδεικνύει τη θέληση για αλλαγή της καθεστηκυίας τάξης. Ήδη ο νέος Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ παρουσίασε ένα σύνολο πολιτικών ανάκαμψης της Πολωνίας και σύμπλευσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, λαμβάνοντας την ψήφο εμπιστοσύνης από το πολωνικό Κοινοβούλιο. Στόχος του είναι να φέρει τη χώρα του κοντά στην Ευρώπη και να διεκδικήσει επιχορηγήσεις των Βρυξελλών. Σε αυτό, σαφώς, συμβάλλει και η απομάκρυνση του Ούγγρου εταίρου Βίκτορα Όρμπαν, καθώς όπως γίνεται αντιληπτό πλέον αισιόδοξα ανοίγει ο δρόμος για τις διαπραγματεύσεις περί μεταναστευτικού και άλλων καίριων ζητημάτων. Ο ίδιος δεσμεύτηκε να διατηρήσει τα κοινωνικά επιδόματα, καθώς και να χορηγήσει νέα σε ομάδες που χρήζουν ειδικής προστασίας, όπως στις μητέρες που επιστρέφουν στην εργασία τους μετά την άδεια μητρότητας, να αυξήσει τους μισθούς των εκπαιδευτικών, να δημιουργήσει ένα Δημοσιονομικό Συμβούλιο, να ανεξαρτητοποιήσει τους δικαστές από την κυβέρνηση, αλλά και να περιορίσει την ευνοιοκρατία.
Οι διπλωματικές σχέσεις που διατηρεί η Πολωνία αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες συμβολής στην ανάπτυξη της. Επί παραδείγματι, η συνεργασία με τη Νότια Κορέα στον τομέα της άμυνας δημιουργεί τις συνθήκες συνεργασίας. Ταυτοχρόνως, οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ ολοένα και ενισχύονται, ιδιαίτερα όσον αφορά τη δημιουργία αμερικανικών πυρηνικών εργοστασίων σε πολωνικό έδαφος. Επιπρόσθετα, η Πολωνία αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ από το 1999 και έχει συμμετάσχει σε πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις και αποστολές, ενώ συμμετείχε στον πόλεμο στο Αφγανιστάν και την αποστολή εκπαίδευσης του ΝΑΤΟ στο Ιράκ. Όσον αφορά τις αμυντικές της δαπάνες, φαίνεται πως η Βαρσοβία έχει επενδύσει στον στρατιωτικό τομέα και στοχεύει να αγγίξει το 2% του ΑΕΠ, όπως το ΝΑΤΟ έχει θέσει.
Η ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής εξωτερικής πολιτικής αποτελεί πρόκληση σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον, ιδίως για κράτη, όπως η Πολωνία που βρίσκεται σε μια ασταθή γεωπολιτικά «γειτονιά». Τοποθετώντας το επίκεντρο του ενδιαφέροντος τη σχέση της με την γειτονική Ουκρανία, οι τελευταίοι μήνες υπό τον Ματέους Μοραβιέτσκι και το κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» χαρακτηρίστηκαν από αστάθεια, καθώς παρατηρήθηκε η πολωνική παρεμπόδιση των ουκρανικών εισαγωγών σιτηρών στην Πολωνία. Η διαμαρτυρία των οδηγών φορτηγών, με στόχο την προώθηση του αιτήματος τους προς την ΕΕ να εντάξει κανονισμό αδειών για τις ουκρανικές εταιρείες αποτέλεσε τροχοπέδη στην εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών. Παρ’ όλα αυτά, πραγματοποιήθηκε πρόσφατα μια συνάντηση στο Κίεβο μεταξύ του Ουκρανού υπουργού Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα και του Πολωνού ομολόγου του Ράντοσλαβ Σικόρσκι, στην οποία κατέστη φανερή η διάθεση επίλυσης των προβληματικών ζητημάτων στις διμερείς σχέσεις.
Αποτιμώντας το αρχικό επιχείρημα περί αναδείξεως της Πολωνίας σε μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη, μπορεί εύλογα να ειπωθεί πως η αποδέσμευση της ακροδεξιάς από τον πολωνικό φλοιό επιβεβαιώνει την αλλαγή της σελίδας της. Η ίδια έχοντας μια γεωστρατηγική θέση στο κέντρο της Ευρώπης, διαθέτοντας μια από τις μεγαλύτερες οικονομίες στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, υποστηρίζοντας την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και με ισχυρή παρουσία στο ΝΑΤΟ καθίσταται ευλογοφανές πως πράγματι έχει τις δυνατότητες να πρωτοστατήσει. Αδιαμφισβήτητα, το κράτος δικαίου απαιτεί χρόνο για να εδραιωθεί πλήρως, λόγω της πολυετούς διακυβέρνησης της ακροδεξιάς, εντούτοις η αισιοδοξία για αλλαγή πορείας υπό τις διαταγές του δικαίου ήρθε για να μείνει.
Βιβλιογραφία-Πηγές
- Min J. K. Michelle Y. H. L. Lamothe D. (2022). South Korea ramps up arms exports in goal to become world supplier. Διαθέσιμο σε: https://www.washingtonpost.com/world/2022/12/23/south-korea-defense-arms-exports/
- Bachrynowski S. (2021). WHERE ARE THE POLISH-GERMAN RELATIONS HEADING?. Warshaw Institute. Διαθέσιμο σε: https://warsawinstitute.org/wp-content/uploads/2021/01/Where-are-the-Polish-German-relations-heading-Szymon-Bachrynowski-Warsaw-Institute-Special-Report-22.01.2021.pdf
- Καρατράντος Τ. (2023). Μία Ευρωπαϊκή Πολωνία. Διαθέσιμο σε https://www.kreport.gr/2023/10/18/mia-evropaiki-polonia/
- Ράπτης Κ. (2022). Τι σημαίνουν οι στρατιωτικές φιλοδοξίες της Πολωνίας. Διαθέσιμο σε:https://www.capital.gr/diethni/3683792/ti-simainoun-oi-stratiotikes-filodoxies-tis-polonias/
- Krzysztoszek A. (2023). Ουκρανοί πρόσφυγες μετακινούνται από την Πολωνία στη Γερμανία για καλύτερους μισθούς. Διαθέσιμο σε: https://www.euractiv.gr/section/koinoniki-eyropi/news/oykranoi-prosfyges-metakinoyntai-apo-tin-polonia-sti-germania-gia-kalyteroys-misthoys/
- Euronews. (2023). Final results show scale of pro-EU opposition victory in Poland. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/2023/10/17/final-results-show-scale-of-pro-eu-opposition-victory-in-poland
- Reuters. (2023). Trucks start crossing border after Polish farmers end blockade. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/europe/lorries-start-crossing-border-after-polish-farmers-end-blockade-kyiv-says-2023-12-24/
- Reuters. (2023). Poland’s Donald Tusk wins confidence vote, sets pro-EU path. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/europe/polands-donald-tusk-says-he-will-push-wests-help-ukraine-2023-12-12/
- Reuters. (2023). Poland’s new PM Donald Tusk presents pro-EU vision. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/europe/polands-new-pm-donald-tusk-presents-pro-eu-vision-2023-12-12/
- European Union. Poland. Διαθέσιμο σε: https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/country-profiles/poland_en
- Reuters. (2023). Ukraine and Poland set to work on resolving ‘problematic’ issues. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/europe/polish-minister-visits-ukraine-present-aid-package-2023-12-22/
Πηγή φωτογραφίας: https://www.naftemporiki.gr/kosmos/1191815/oungaria-polonia-giati-i-ee-den-einai-pia-toso-epieikis/