Γράφει ο Μιχάλης Σοφικίτης
Τον Ιούνιο του 2024 διεξήχθησαν οι εκλογές για την ανάδειξη του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τα αποτελέσματα των εκλογών προκάλεσαν ισχυρούς κλυδωνισμούς στα πολιτικά συστήματα ορισμένων κρατών. Σημαντικότερες, ωστόσο, ήταν οι πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν στη Γαλλία μετά την συντριπτική ήττα του κόμματος του Μακρόν και την πρόωρη προκήρυξη βουλευτικών εκλογών από τον ίδιο.
Παρά το γεγονός ότι η βασική ισορροπία δυνάμεων στο Ευρωκοινοβούλιο δεν άλλαξε, οι κομματικές παρατάξεις που εντάσσονται στο πολιτικό φάσμα της άκρας δεξιάς αύξησαν τα ποσοστά τους. Αν και δεν ήταν εντυπωσιακή αυτή η άνοδος, τα αποτελέσματα στη Γαλλία προβλημάτισαν τους ηγέτες πολλών κρατών, καθώς και την κοινή γνώμη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο (Caulcutt, 2024). Συγκεκριμένα, το κόμμα της Λε Πεν (Rassemblement national) συγκέντρωσε το 32% των ψήφων, αφήνοντας πολύ πίσω την κυβερνητική παράταξη του Μακρόν, Renaissance, με ποσοστό μόλις 15% (Τουχτίδου, 2024). Η πολιτική δύναμη και επιρροή του Renew Europe μειώθηκε σημαντικά. Αντίθετα, η πολιτική ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου Patriots for Europe, που περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα πρώην μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας Identity and Democracy και στην οποία συμμετέχει η Λε Πεν, είχε άνοδο 11 ευρωβουλευτών, από 73 σε 84.
Τα δεδομένα αυτά συνδέονται άρρηκτα με την αναξιοπιστία και την αναποτελεσματικότητα του πολιτικού συστήματος. Οι πολιτικές που άσκησαν τα παραδοσιακά συστημικά κόμματα δεν έδωσαν λύσεις στα προβλήματα των ευρωπαϊκών κοινωνιών, ενώ παράλληλα η αδυναμία στοιχειώδους συνεργασίας και συνέργειας για βασικά θέματα προκάλεσε δυσφορία, ανασφάλεια και αγανάκτηση στο εκλογικό σώμα (Χαραμίδης, 2024). Έτσι το ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις με τα ακροδεξιά κόμματα να έχουν ως προμετωπίδα τον νατιβισμό και την προσήλωση στο εθνικό κράτος. Τα χαρακτηριστικά αυτά συγκεντρώνει το κόμμα της Λε Πεν, το οποίο αδιαμφισβήτητα αποτελεί μετά τις ευρωεκλογές την κυρίαρχη πολιτική δύναμη στη Γαλλία (Schofield, 2024).
Ο Μακρόν, λοιπόν, μετά την οδυνηρή ήττα του κυβερνητικού σχηματισμού αποφασίζει να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Μια πράξη που κάποιοι τη χαρακτήρισαν γενναία και κάποιοι άλλοι απονενοημένη. Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση αυτή ήταν υψηλού ρίσκου, αλλά και ως ένα βαθμό επιτακτική. Και αυτό διότι η κυβέρνησή του ήταν πλέον απονομιμοποιημένη από τον γαλλικό λαό (Caulcutt, 2024).
Τα πολιτικά γεγονότα στη Γαλλία μετά και την αιφνιδιαστική κίνηση του Μακρόν δημιούργησαν εύλογα ερωτήματα αναφορικά με τις δυνητικές επιπτώσεις μιας κυβέρνησης του Εθνικού Συναγερμού ή της Αριστεράς στα δημόσια οικονομικά (Khatsenkova, 2024). Η λογική πίσω από αυτήν την απόφαση ήταν ότι αν δεν προκήρυττε πρόωρες εκλογές το κόμμα του θα υφίστατο μία συνεχή φθορά, μία συνεχή μείωση απήχησης και κύρους (Schofield, 2024). Με τις δημοσκοπήσεις να καταγράφουν στην πρώτη θέση το κόμμα της Λε Πέν και στη δεύτερη θέση το λαϊκό μέτωπο, έναν συνασπισμό αριστερών κομμάτων (Σοσιαλιστές, Κομμουνιστές, Πράσινοι) υπό τον Μελανσόν, αφήνοντας στην τρίτη θέση την κεντρώα παράταξη του Μακρόν, η Εθνική Συσπείρωση ήταν πιο κοντά από ποτέ στην εξουσία (Mayer, 2024). Το ερώτημα ήταν αν θα μπορούσε η Λε Πεν να αντιστρέψει τον ρόλο της ως αιώνια επιλαχούσα στις γαλλικές προεδρικές εκλογές και να πετύχει τον απώτερο στόχο της που είναι η νίκη στις εκλογές του 2027 (Schofield, 2024).
Το ενδεχόμενο μιας διακυβέρνησης του κόμματος της Λε Πεν προβληματίζει τις Βρυξέλλες, καθώς η Γαλλία τείνει προς την άκρα δεξιά, θέτοντας υπαρξιακές προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Μολονότι η ίδια έχει μετριάσει την άτεγκτη στάση της σε πολλά θέματα, το κόμμα της εξακολουθεί να βρίσκεται στο περιθώριο της πολιτικής για μια σειρά ζητημάτων (Kirby, 2024). Ο Εθνικός Συναγερμός απείχε επανειλημμένα από αποφάσεις του ευρωκοινοβουλίου για την οικονομική στήριξη της Ουκρανίας, καθώς και από μείζονα νομοθετικά μέτρα της ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, προβάλλει ένα μήνυμα κατά του διεθνισμού των Βρυξελλών, διατρανώνοντας συγκεκριμένα πως επιθυμεί να βάλει ένα τέλος στην οδυνηρή εποχή της παγκοσμιοποίησης (Caulcutt, 2024). Παράλληλα, η Λε Πεν συνεχίζει να ασκεί κριτική για την οικονομική πολιτική του Μακρόν και επιδιώκει να θέτει στον δημόσιο διάλογο ζητήματα που δεν αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά και τα οποία ανήκουν στον πυρήνα του πολιτικού της προγράμματος, όπως η ασφάλεια και το μεταναστευτικό (Mayer, 2024).
Από την άλλη, ο Μακρόν επιλέγει να εστιάσει στις επιπτώσεις που ενδεχομένως θα ανέκυπταν αν η εξουσία περνούσε στα χέρια των δημαγωγών. Προειδοποιούσε, μάλιστα, πως η άνοδος των λαϊκιστικών κομμάτων αποτελεί κίνδυνο για τη χώρα, για την Ευρώπη, αλλά και για τη θέση της Γαλλίας στο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον (Mayer, 2024). Στις τρεις εβδομάδες, το χρονικό διάστημα μέχρι τις εκλογές, ο Μακρόν επιδίδεται σε μια προσπάθεια να κινητοποιήσει υποστηρικτές, ψηφοφόρους από όλο το πολιτικοϊδεολογικό φάσμα ενάντια στην ακροδεξιά της Λε Πεν (Caulcutt, 2024). Η προσπάθεια συσπείρωσης έχει λειτουργήσει στο παρελθόν. Αυτή η συγκέντρωση ενάντια στην ακροδεξιά είναι το ίδιο πολιτικό ρεύμα που ο Μακρόν χρησιμοποίησε για να κερδίσει τη Λε Πεν στις προεδρικές εκλογές το 2022 (Kirby, 2024). Από τις εκλογές αυτές, βέβαια, ο συνασπισμός του Μακρόν έχει χάσει την απόλυτη πλειοψηφία και αναγκαστικά βασίζεται σε ad hoc συμφωνίες με τους συντηρητικούς, Les Republicains, για την ψήφιση νομοθεσίας. Άλλωστε, με τη βοήθεια των Ρεπουμπλικάνων έχει επιβιώσει από τις προτάσεις δυσπιστίας (Schofield, 2024).
Ένα πολύ πιθανό σενάριο ήταν να αναλάβει χρέη πρωθυπουργού ο υποψήφιος από το κόμμα της Λε Πεν, Ζορντάν Μπαρντελά. Αυτό θα σήμαινε πρακτικά ότι ο πρόεδρος και ο πρωθυπουργός, οι οποίοι μοιράζονται την εκτελεστική εξουσία, θα προέρχονταν από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους. Αυτή η περίπτωση ονομάζεται συγκατοίκηση (Cohabitation). Έχει προκύψει τρεις φορές κατά την περίοδο της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Συγκεκριμένα, στις περιόδους 1986-1988, 1993-1995 και 1997-2000, όπου ο σοσιαλιστής πρόεδρος Μιτεράν βρέθηκε αντιμέτωπος με συντηρητικές κυβερνήσεις (Σιράκ, Μπαλαντίρ) και ο μετέπειτα γκολικός πρόεδρος Σιράκ με το σοσιαλιστή πρωθυπουργό Ζοσπέν (Lehner-Widmaier, 2002).
Στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 7 Ιουλίου (β΄ γύρος), σημειώθηκε μια μεγάλη πολιτική ανατροπή με το Νέο Λαϊκό Μέτωπο να αναδεικνύεται νικητής των εκλογών. Αν και αποτελούμενο από ετερόκλητες πολιτικές δυνάμεις, κατάφερε εν τέλει να κερδίσει τις εκλογές και να λειτουργήσει ως ανάχωμα στην προσπάθεια το αντιευρωπαϊκού κόμματος της Λε Πεν να ωθήσει τη Γαλλία στο περιθώριο της ΕΕ (Khatsenkova, 2024). Ένα μείζον ζήτημα που θα καλούταν να αντιμετωπίσει ο συνασπισμός της Αριστεράς ήταν η τήρηση των δεσμεύσεών του απέναντι στον γαλλικό λαό και η υλοποίηση του προγράμματός του. Και αυτό διότι βασικός στόχος του Νέου Λαϊκού Μετώπου ήταν η βελτίωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων με τη λήψη συγκεκριμένων οικονομικών μέτρων, όπως αύξηση του κατώτατου μισθού και μείωση του ΦΠΑ σε ενεργειακά προϊόντα (Mayer, 2024). Η δέσμευση αυτή, όμως, έρχεται σε σύγκρουση με την υποχρέωση της Γαλλίας για μείωση κάτω από το 3% του δημοσιονομικού ελλείμματος σύμφωνα με την Κομισιόν. Το τρέχον δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας βρίσκεται στο 5,5% του ΑΕΠ και για να μειωθεί απαιτείται μείωση των δημοσίων δαπανών, κάτι που αντιτίθεται στις δεσμεύσεις του Μελανσόν για αυξημένες δημόσιες δαπάνες (Mayer, 2024). Από την πλευρά του Εθνικού Συναγερμού, τόσο η Λε Πεν όσο και ο Μπαρντελά αρνήθηκαν να χαρακτηρίσουν ως ήττα το εκλογικό αποτέλεσμα και εγκάλεσαν τον Μακρόν για αστάθεια και αβεβαιότητα εξαιτίας δικών του πολιτικών χειρισμών (Mayer, 2024).
Παρά τη νίκη της Αριστεράς όμως, το πρόβλημα παραμένει, διότι η γαλλική Εθνοσυνέλευση είναι κατακερματισμένη χωρίς κάποιο κόμμα να διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία των 289 εδρών (Τουχτίδου, 2024). Συνεπώς, η επόμενη ημέρα θα έβρισκε τις πολιτικές δυνάμεις του γαλλικού κοινοβουλίου να προσπαθούν να αναζητήσουν συγκλίσεις και να συγκροτήσουν συμμαχίες για τον σχηματισμό κυβέρνησης (Kirby, 2024).
Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, τερματίζει το πολιτικό αδιέξοδο σχεδόν 2 μηνών, διορίζοντας ως πρωθυπουργό τον Μισέλ Μπαρνιέ. Πρόκειται για ένα πρόσωπο με μεγάλη πολιτική εμπειρία και με αμφιλεγόμενες θέσεις για το μεταναστευτικό και τα κοινωνικά ζητήματα (Caulcutt, 2024). Είναι γνωστός στην ευρωπαϊκή σκηνή, καθώς εκπροσώπησε την ΕΕ στις διαπραγματεύσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο για το Brexit και διετέλεσε Ευρωπαίος Επίτροπος για την εσωτερική αγορά και τις υπηρεσίες της ΕΕ (Χαραμίδης, 2024). Προέρχεται από το ρεπουμπλικανικό κόμμα και θεωρείται ιδιαίτερα συντηρητικός. Η συγκεκριμένη επιλογή δεν εγγυάται τη βιωσιμότητα του κυβερνητικού σχήματος, ενώ ταυτόχρονα πυροδότησε σφοδρές αντιδράσεις από την Ανυπότακτη Γαλλία του Μελανσόν, με τον ίδιο να κάνει λόγο για πραξικόπημα και για κλοπή των εκλογών (Khatsenkova, 2024).
Τόσο η αποτελεσματικότητα όσο και η ίδια η βιωσιμότητα της κυβέρνησης τίθενται εν αμφιβόλω. Συνεπώς, το πολιτικό σκηνικό στη Γαλλία παραμένει αβέβαιο και ασταθές λόγω του κοινοβουλευτικού κατακερματισμού και της αναγκαιότητας για συγκρότηση συμμαχιών μεταξύ των κομμάτων με στόχο την εξασφάλιση απόλυτης πλειοψηφίας στην Εθνοσυνέλευση.
Βιβλιογραφία
Τουχτίδου Σ. (2024). Εκλογές στη Γαλλία: Φρένο στην ακροδεξιά-Πρώτη δύναμη η συμμαχία της αριστεράς .Euronews. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/my-europe/2024/07/08/gallia-ta-telika-apotelesmata-kai-to-8olo-topio-meta-tis-ekloges
Χαραμίδης Γ. (2024).Πώς έφτασε η Γαλλία από την ήττα της ακροδεξιάς στο πολιτικό αδιέξοδο σε 40 ημέρες.CNN. Διαθέσιμο σε: https://www.cnn.gr/kosmos/story/436046/pos-eftase-i-gallia-apo-tin-itta-tis-akrodeksias-sto-politiko-adieksodo-se-40-imeres
Caulcutt C. (2024). Macron bets the house on election to break far-right momentum in France. Politico. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/eu-european-election-results-2024-emmanuel-macron-snap-election-marine-le-pen-national-rally-jordan-bardella-national-assembly/
Khatsenkova S. (2024). Why did French President Emmanuel Macron choose Brexit negotiator Michel Barnier as PM?. Euronews.Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/my-europe/2024/09/05/why-did-french-president-emmanuel-macron-choose-brexit-negotiator-michel-barnier-as-pm
Kirby P. (2024). French PM in final appeal to stop far-right victory. BBC. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/articles/c2q0rv05p19o
Lehner F.-Widmaier U. (2002). Συγκριτική Πολιτική, εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ Α.Ε.
Mayer N. (2024). The political crisis since the dissolution marks a new stage in the RN’s de-demonization .Le monde. Διαθέσιμο σε: https://www.lemonde.fr/en/opinion/article/2024/09/14/the-political-crisis-since-the-dissolution-marks-a-new-stage-in-the-rn-s-de-demonization_6726039_23.html
Schofield H. (2024). Analysis Le Pen’s party now dominant force in France.BBC. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/articles/cd10g29l7y4o
Πηγή εικόνας: Insider. (2024). Γαλλικές εκλογές: Σε «αχαρτογράφητα νερά» το Παρίσι – Τα σενάρια και οι ανησυχίες. Διαθέσιμο σε:https://www.insider.gr/politiki/326913/gallikes-ekloges-se-ahartografita-nera-parisi-ta-senaria-kai-oi-anisyhies