Γράφει η Σταμούλη Χριστίνα
Οι αλλαγές που παρατηρούμε και βιώνουμε τα τελευταία χρόνια είναι ραγδαίες και σε πολλές περιπτώσεις, τρομακτικές. Είμαστε παρατηρητές διαμαρτυριών και διαδηλώσεων ενάντια στον συντηρητισμό και στην προσπάθεια αναβίωσης αντιλήψεων που φεμινιστικές οργανώσεις, αλλά και χιλιάδες γυναίκες ατομικά, πάλεψαν να αλλάξουν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης είναι η συζήτηση και πλέον εφαρμογή, του λεγόμενου «Project 2025», ένα πολιτικό σχέδιο που έχει συνδεθεί με την ατζέντα της συντηρητικής πτέρυγας των Ηνωμένων Πολιτειών και με την επιστροφή του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Οι προτάσεις και οι στόχοι του έχουν προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις, ιδιαίτερα σε θέματα που αφορούν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματος, τη δημόσια υγεία και την ισότητα των φύλων (Turner, 2025).
Το Project 2025 είναι ένα αμφιλεγόμενο έγγραφο που προτείνει δραστικές και εξαιρετικά ανησυχητικές αλλαγές στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Η ιδέα του αναπτύχθηκε από μια συντηρητική δεξαμενή σκέψης (think tank) στις ΗΠΑ, το Heritage Foundation, και θεωρείται ως ένας οδικός χάρτης προτεινόμενης προεδρικής πολιτικής της Ρεπουμπλικανικής κυβέρνησης. Οι βαθιά συντηρητικοί στόχοι του Project 2025 επικεντρώνονται σε ένα μέλλον που συντηρεί πατριαρχικές ιδέες, όπου η άμβλωση απαγορεύεται και τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας καταπατώνται (Amnesty International, 2024, n.p.). Αυτές οι αλλαγές έχουν προκαλέσει αισθήματα φόβου και ανασφάλειας σε πολλές μειονοτικές ομάδες, όπως στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα αλλά και στο γυναικείο πληθυσμό, τόσο των Ηνωμένων Πολιτειών, όσο και παγκοσμίως. Οι συνέπειες για την ανθρώπινη ελευθερία και τα θεμελιώδη δικαιώματα, προβλέπεται να είναι πρωτοφανείς και να εξελίσσονται ραγδαία κατά την διάρκεια της νέας προεδρικής θητείας του Τραμπ (Amnesty International, 2024, n.p.).
Τι σημαίνει όμως στην πράξη το Project 2025 και ποιες αλλαγές αναμένεται να επιφέρει στο πεδίο θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Πρωτίστως, παρατηρείται η δραστική και πλέον φανερή περιστολή των γυναικείων αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, με την ποινικοποίηση των αμβλώσεων σε εθνικό επίπεδο, χωρίς καμία εξαίρεση, ακόμη και σε περιπτώσεις βιασμού, αιμομιξίας ή κινδύνου για τη ζωή της μητέρας. Πέρα από τις απαγορεύσεις και τους περιορισμούς που ισχύουν ήδη για τις αμβλώσεις σε 21 πολιτείες, η πρόσβαση σε επείγουσα ιατρική φροντίδα έχει καταστεί ιδιαίτερα δύσκολη, ενώ οι συνεχιζόμενες προσπάθειες ποινικοποίησης των αμβλώσεων θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τόσο τις ζωές των εγκύων όσο και την ασφάλεια των επαγγελματιών υγείας (Amnesty International, 2024, n.p.). Η κατάσταση αυτή έχει εξελιχθεί σε μια σοβαρή κρίση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, η διάδοση της παραπληροφόρησης, ο κοινωνικός στιγματισμός γύρω από τις αμβλώσεις, καθώς και η λειτουργία των λεγόμενων «κέντρων κρίσης εγκυμοσύνης», μη ιατρικών δομών που λειτουργούν υπό την καθοδήγηση ακτιβιστών που τάσσονται κατά των αμβλώσεων και παρέχουν υποστήριξη με σκοπό την αποτροπή της άμβλωσης, επιδεινώνουν το πρόβλημα, παρέχοντας ανεπαρκή φροντίδα (Vanity Fair, 2024, n.p.).
Όπως δήλωσε η Ανώτερη Ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τις ΗΠΑ, Jasmeet Sidhu, αυτοί οι περιορισμοί και οι απαγορεύσεις σχετικά με τις αμβλώσεις δημιουργούν ανισότητες, καθώς η δυνατότητα πρόσβασης σε άμβλωση εξαρτάται από τη γεωγραφική τοποθεσία και τους οικονομικούς πόρους του ατόμου. Η αναπαραγωγική φροντίδα, και ειδικότερα η πρόσβαση στην άμβλωση, δεν θα έπρεπε να καθορίζεται από την πολιτεία διαμονής ή από το αν κάποιος μπορεί να ταξιδέψει σε άλλη περιοχή για να λάβει την απαραίτητη ιατρική φροντίδα (Amnesty International, 2024, n.p.). Είναι πολλές πλέον οι περιπτώσεις κατά τις οποίες μέλη του ιατρικού κλάδου αρνούνται, παρά τη θέλησή τους, να παρέχουν υγειονομική περίθαλψη, καθώς και περιπτώσεις στις οποίες γυναίκες έχουν αναγκαστεί να συνεχίσουν μία εγκυμοσύνη, ακόμη και όταν αυτή έχει προέλθει από βιασμό ή όταν πρόκειται για ανήλικες. Το παράδειγμα του Τέξας, όπου μία γυναίκα φυλακίστηκε γιατί προχώρησε σε φαρμακευτική άμβλωση, είναι χαρακτηριστικό της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών. Η αυστηροποίηση της νομοθεσίας γύρω από την αναπαραγωγική υγεία δεν περιορίζεται μόνο στις αμβλώσεις αλλά επηρεάζει ήδη και άλλους τομείς, όπως αυτόν της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Σε αρκετές πολιτείες καταγράφονται προσπάθειες επιβολής κρατικών περιορισμών ή ελέγχου στις διαδικασίες και στους παρόχους αναπαραγωγικών υπηρεσιών, γεγονός που δημιουργεί επιπλέον εμπόδια για άτομα και ζευγάρια που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί μέσω υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι εξελίξεις αυτές καταδεικνύουν μια γενικότερη πολιτική κατεύθυνση ελέγχου του σώματος και της αναπαραγωγικής ελευθερίας, με ευρύτερες κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις (Amnesty International, 2024, n.p.).
Επιπλέον, οι επιπτώσεις του Project 2025 δεν περιορίζονται μόνο στα δικαιώματα των γυναικών, αλλά εντάσσονται σε ένα ευρύτερο διαθεματικό πλαίσιο καταπίεσης, το οποίο πλήττει άτομα με διαφορετική φυλετική ταυτότητα και σεξουαλικό προσανατολισμό. Αυτό γίνεται σαφές από την πρόταση για την ριζική κατάργηση των όρων φυλετικός προσανατολισμός και σεξουαλικός προσανατολισμός από κάθε ομοσπονδιακό κανόνα, κανονισμό υπηρεσίας, σύμβαση, επιχορήγηση, κανονιστική ρύθμιση και νομοθέτημα που υπάρχει. Η εν λόγω πρόβλεψη αποτελεί μέρος μιας συστηματικής προσπάθειας να στερηθούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα κάθε νομική προστασία από διώξεις, διακρίσεις και πράξεις βίας (National Women’s Law Center, 2024). Ιδιαίτερη στοχοποίηση δέχεται η τρανς κοινότητα, καθώς χρησιμοποιούνται εχθρικοί και μη επιστημονικοί όροι, όπως «transgender ideology», μια φράση που αξιοποιείται κυρίως από αντιτρανς πολιτικούς χώρους για να παρουσιάσουν τα τρανς δικαιώματα ως απειλή ή ιδεολογική επιβολή, ώστε να νομιμοποιηθούν πολιτικές αποκλεισμού και περιορισμού των τρανς ατόμων. Παράλληλα, προωθείται η κατάργηση του Title IX, μιας νομοθετικής πρόβλεψης που, από το 2021, προστατεύει τη συμμετοχή σε εκπαιδευτικά προγράμματα χωρίς διακρίσεις λόγω φύλου ή ταυτότητας φύλου και η περικοπή της χρήσης προτιμητέων αντωνυμιών με βάση το κοινωνικό φύλο που επιλέγει το άτομο. Ακόμη, παρατηρείται ιδιαίτερη στιγματοποίηση των ατόμων που προχωρούν σε φυλομετάβαση, ενώ στοχοποιείται και το οικογενειακό τους περιβάλλον, το οποίο σε αρκετές περιπτώσεις κατηγορείται από συντηρητικούς κύκλους για «ακρωτηριασμούς» ή ακόμα και για «κακοποίηση ανηλίκων» (National Women’s Law Center, 2024).
Από τα παραπάνω καθίσταται προφανής η προσπάθεια κατάργησης της έννοιας του κοινωνικού φύλου και η ταύτισή του αποκλειστικά με το βιολογικό φύλο. Άλλωστε, το τελευταίο προωθείται ως το μόνο «έγκυρο» φύλο, με την επίμονη αναφορά πως υπάρχουν μόνο δύο φύλα, ο άνδρας και η γυναίκα. Στόχος αυτής της νέας τροπολογίας δεν είναι μόνο ο αποκλεισμός των τρανς ατόμων, αλλά και η ενίσχυση πατριαρχικών αντιλήψεων και του στερεότυπου της «αγίας οικογένειας», η οποία ορίζεται ως ένωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας με παιδιά. Στο πλαίσιο αυτό, ρεπουμπλικανικοί κύκλοι των ΗΠΑ ζητούν τη στήριξη προγραμμάτων που προωθούν το πρότυπο της πυρηνικής οικογένειας, με παντρεμένο πατέρα και μητέρα, αντιμετωπίζοντας οποιοδήποτε άλλο οικογενειακό σχήμα ως απειλή για μια «υγιή κοινωνία» (The Guardian, 2024).
Το Project 2025 συνιστά μία σαφώς ιδεολογική μετατόπιση προς τον αυταρχικό συντηρητισμό, με πολυεπίπεδες επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδιαίτερα στα δικαιώματα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων (Guttmacher Institute, 2024). Η αμφισβήτηση θεμελιωδών ελευθεριών, όπως η αναπαραγωγική αυτοδιάθεση, η ισότητα φύλων και η νομική αναγνώριση των διαφορετικών σεξουαλικών και έμφυλων ταυτοτήτων, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πολιτικό εγχείρημα ανασυγκρότησης του κράτους υπό πατριαρχικές, ετεροκανονικές και βιολογικά ντετερμινιστικές αρχές (Turner, 2025).
Η πολιτική αυτή στρατηγική δεν περιορίζεται εντός των γεωγραφικών συνόρων των ΗΠΑ, αλλά δύναται να επηρεάσει ευρύτερους παγκόσμιους λόγους περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συντηρητικής αναδίπλωσης και περιορισμού της προοδευτικής κοινωνικής μεταρρύθμισης. Η προτεινόμενη αναδιάρθρωση της κρατικής μηχανής, βάσει του Project 2025, δεν συνιστά μια απλή αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης, αλλά μια συστημική απόπειρα μετατόπισης του αξιακού πλαισίου γύρω από την έννοια της ισότητας, της κοινωνικής ένταξης και της ελευθερίας (Amnesty International, 2024).
Υπό αυτό το πρίσμα, καθίσταται σαφές ότι απαιτείται εγρήγορση από την κοινωνία των πολιτών, τους θεσμούς προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ακαδημαϊκή κοινότητα, προκειμένου να διατηρηθεί ο δημόσιος διάλογος ανοιχτός, τεκμηριωμένος και προσηλωμένος στην υπεράσπιση των κεκτημένων ελευθεριών. Η ανάλυση του Project 2025 αποκαλύπτει τον καίριο ρόλο που διαδραματίζουν οι πολιτικές ιδεολογίες στη διαμόρφωση όχι μόνο θεσμικών ρυθμίσεων, αλλά και κοινωνικών ιεραρχιών· συνεπώς, η μελέτη του δεν είναι μόνο ζήτημα πολιτικής παρατήρησης, αλλά και εργαλείο θεωρητικής κατανόησης της σύγχρονης κρίσης δικαιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πηγές
American Civil Liberties Union. (2024). Project 2025 Διαθέσιμο σε: https://www.aclu.org/project-2025-explained
Amnesty International. (2024). Abortion in the USA: The Human Rights Crisis in the Aftermath of Dobbs. Διαθέσιμο σε: https://www.amnestyusa.org/reports/abortion-in-the-usa-the-human-rights-crisis-in-the-aftermath-of-dobbs/
Guttmacher Institute. (2024). What’s at stake: Project 2025 and reproductive health. Διαθέσιμο σε: https://www.guttmacher.org/fact-sheet/how-project-2025-seeks-obliterate-srhr
National Women’s Law Center. (2024). How Project 2025 tries to demonize LGBTQI+ people—and why it’ll fail. Διαθέσιμο σε: https://nwlc.org/how-project-2025-tries-to-demonize-lgbtqi-people-and-why-itll-fail/
The Guardian. (2024, August 5). Project 2025 and the future of reproductive rights in America. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/us-news/article/2024/aug/05/project-2025-abortion?utm_source=chatgpt.com
Turner, T. L. (2025). Project 2025 and Due Process After Dobbs. Διαθέσιμο σε: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=5211304
Vanity Fair. (2024). Donald Trump’s 2025 vision: The plan to remake America.
Πηγή Εικόνας
Slep, M. (2021). (Re)Acting around abortion: Comparative reflections on Argentina’s abortion law and the reversal of Roe v. Wade, one year on. Διαθέσιμο σε: https://www.kcl.ac.uk/reacting-around-abortion-comparative-reflections-on-argentinas-abortion-law-and-the-reversal-of-roe-v-wade-one-year-on