Γράφει ο Σωτήρης Αναστασόπουλος
Η πυρκαγιά που έπληξε τον Έβρο το καλοκαίρι του 2023 εκτυλίχθηκε μέσα σε ένα πολύπλοκο πλέγμα περιβαλλοντικής επισφάλειας και κλιματικής ευπάθειας. Μια σειρά από περιστάσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας παρατεταμένης περιόδου σοβαρής ξηρασίας που επιδεινώθηκε από την άνοδο της θερμοκρασίας, δημιούργησαν το σκηνικό για την ανάφλεξη της πιο εκτεταμένης και καταστροφικής πυρκαγιάς που έχει καταγραφεί σε ευρωπαϊκό έδαφος. Το μέγεθος της καταστροφής είναι συγκλονιστικό: δεκάδες χιλιάδες εκτάρια αρχαίων δασών μετατράπηκαν σε ερημικές εκτάσεις απανθρακωμένων υπολειμμάτων, ζωτικά οικοσυστήματα καταστράφηκαν πέρα από κάθε αναγνώριση και κοινότητες διαλύθηκαν. Εξίσου βαρύς ήταν και ο φόρος θυμάτων της πυρκαγιάς καθώς κατά τη διάρκεια της επιχείρησης κατάσβεσης των φωτιών στον Έβρο 19 άνθρωποι εντοπίστηκαν νεκροί- στις 21 και τις 22 Αυγούστου- οι οποίοι εκτιμάται πως ήταν μετανάστες και πρόσφυγες. Ωστόσο, ο απόηχος επεκτείνεται πολύ πέρα από τον Έβρο, αποτυπώνοντας βαθύτατες επιπτώσεις στο ευρωπαϊκό κλίμα. Το οικολογικό τίμημα, η υποβαθμισμένη ποιότητα του αέρα και οι διαταραχές στις περιφερειακές θερμοκρασίες είναι ηχηρές υπενθυμίσεις των τρομερών συνεπειών ενός τέτοιου γεγονότος.
Μετά την εξάπλωσή της σε εκτεταμένα εδάφη, η πυρκαγιά στις περιοχές της Αλεξανδρούπολης και του Έβρου συγκεντρώθηκε κυρίως βαθιά μέσα σε δάσος δίπλα στα τουρκικά σύνορα, θέτοντας σημαντικές προκλήσεις για το προσωπικό πυρόσβεσης και αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών λόγω της απομακρυσμένης θέσης της. Η ΕΕ συσπειρώθηκε, συντονίζοντας την αρωγή μέσω του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας με την αποστολή 12 αεροσκαφών από τον στόλο RescEU, 400 πυροσβεστών και 60 οχημάτων. Η Ελλάδα ζήτησε βοήθεια, με αποτέλεσμα να έρθουν 12 αεροσκάφη και ομάδες από τη Γερμανία, τη Σουηδία, την Κροατία, την Κύπρο και την Τσεχική Δημοκρατία μέσω του πλαισίου αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης της ΕΕ. Η Γαλλία και η Ισπανία υποσχέθηκαν επιπλέον αεροσκάφη. Ο Janez Lenarcic, επικεφαλής της ΕΕ για τη διαχείριση κρίσεων, τόνισε ότι πρόκειται για την πιο εκτεταμένη προσπάθεια εναέριας πυρόσβεσης του μπλοκ, που αποδεικνύει τη συλλογική δέσμευση για ταχεία και αποτελεσματική δράση κατά τη διάρκεια κρίσεων.
Τα στοιχεία που φέρνει στη δημοσιότητα η Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus είναι ενδεικτικά του μεγέθους της καταστροφής και μόνο τρόμο προκαλούν. Σύμφωνα με την Υπηρεσία, η πυρκαγιά στον Έβρο, η καταστροφικότερη στην Ευρώπη, έχει καταστρέψει μια περιοχή μεγαλύτερη από τη Νέα Υόρκη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημείωσε ότι πρόκειται για την πιο σημαντική μεμονωμένη πυρκαγιά που καταγράφηκε στο μπλοκ από την έναρξη λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές το 2000.
Στην καταστροφική πυρκαγιά που σάρωσε τον Έβρο, ένα πλήθος αλληλένδετων παραγόντων συνέβαλε στην κλιμάκωση της κατάστασης, περιλαμβάνοντας τις καιρικές συνθήκες, την τοπογραφία και την επίδραση της κλιματικής αλλαγής. Το κλίμα του Έβρου, που χαρακτηρίζεται από καυτά καλοκαίρια και μειωμένη υγρασία, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς. Στατιστικά δεδομένα της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, τα οποία συλλέχθηκαν από τον πλησιέστερο μετεωρολογικό σταθμό της Αλεξανδρούπολης, αποδεικνύουν πως το διάστημα πριν την πυρκαγιά, κυρίως κατά τον μήνα Ιούλιο καθώς και τον Αύγουστο, το ύψος του υετού* ήταν μόλις 19.8 mm για τον μήνα Ιούλιο και 13.1 mm για τον μήνα Αύγουστο, οι χαμηλότερες τιμές που σημειώθηκαν μέσα στο 2023. Παράλληλα, η μέση μηνιαία θερμοκρασία κατά τους δύο συγκεκριμένους μήνες κινήθηκε εξίσου σε υψηλά επίπεδα. Χαρακτηριστικά η μέση μηνιαία θερμοκρασία ήταν 26.2 βαθμοί Κελσίου τον Ιούλιο και 25.8 βαθμοί Κελσίου τον Αύγουστο. Σύμφωνα με την αναφορά σοβαρών εκδηλώσεων ξηρασίας του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ξηρασίας για τον μήνα Αύγουστο, η διάρκεια (σε ημέρες) του καύσωνα όπως υπολογίστηκε την 21η Αυγούστου 2023, με βάση τον Δείκτη Κύματος Θερμότητας και Κρύου για την ευρύτερη περιοχή του Έβρου, ανέρχεται σε 9 με 11 ημέρες.
Οι ξηρές συνθήκες καθιστούν τη βλάστηση της περιοχής όλο και πιο ευάλωτη στην ανάφλεξη, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ταχεία διάδοση της πυρκαγιάς. Συνυπολογίζοντας τους ισχυρούς ανέμους που επικρατούν στην περιοχή, οι φλόγες βρίσκουν έναν πρόθυμο συνεργάτη και εξαπλώνονται γρήγορα στο ξηρό τοπίο. Ειδικότερα, με βάση τα στοιχεία της ΕΜΥ, οι άνεμοι κατά την περίοδο της πυρκαγιάς κινήθηκαν με ένταση 6.7 kt και κατεύθυνση βορειοανατολικά. Μάλιστα, σε σύγκριση με δεδομένα μετεωρολογικών σταθμών της υπόλοιπης Ελλάδας, διαπιστώνεται πως η ένταση του ανέμου ήταν από τις υψηλότερες στη χώρα τη συγκεκριμένη περίοδο.
Η ποικιλόμορφη τοπογραφία της περιοχής, με ένα μείγμα πεδιάδων, λόφων και δασών, επηρεάζει σημαντικά τη δυναμική των πυρκαγιών. Οι απότομες πλαγιές και οι κοιλάδες, που επικρατούν στον Έβρο, λειτουργούν ως φυσικοί δίαυλοι για τους ανέμους, διευκολύνοντας την ταχεία εξάπλωση των πυρκαγιών μέσω αυτών των διαύλων. Επιπλέον, οι θύλακες πυκνής βλάστησης χρησιμεύουν ως άφθονες πηγές καύσιμης ύλης, βοηθώντας την επιτάχυνση της πυρκαγιάς στο ποικίλο έδαφος. Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει αυτά τα τρωτά σημεία. Η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες χώρες της Μεσογείου, παλεύει με τις συνέπειες της αύξησης της θερμοκρασίας και της έντονης αλλαγής των κλιματικών συνθηκών. Χαρακτηριστικά, το καλοκαίρι του 2023 η Ελλάδα αντιμετώπισε τον θερμότερο Ιούλιο των τελευταίων 50 ετών. Η παρατεταμένη και αυξημένη ξηρασία, άμεσες συνέπειες αυτών των αλλαγών, καθιστούν το τοπίο πιο εύφλεκτο. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου ο κίνδυνος ανάφλεξης είναι αυξημένος, κλιμακώνοντας την ταχύτητα και την κλίμακα με την οποία οι πυρκαγιές μπορούν να κατακλύσουν τεράστιες εκτάσεις γης. Η αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των στοιχείων δημιούργησαν μια τέλεια συνταγή για την καταστροφή στον Έβρο, μεγεθύνοντας την ένταση και την κλίμακα της πυρκαγιάς, με αποτέλεσμα την πρωτοφανή έκτασή της.
Παράλληλα, πληροφορίες περί εμπρησμού, είτε από πρόθεση είτε από αμέλεια, ερευνώνται από τις αρχές, ενώ η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτικής Προστασίας συνέδεσε τα εξελισσόμενα γεγονότα με τη συνεχιζόμενη κλιματική κρίση. Κατά τη διάρκεια Συνέντευξης Τύπου, ο υπουργός Βασίλης Κικίλιας υπογράμμισε ότι «το φετινό καλοκαίρι σηματοδοτεί τις πιο σοβαρές συνθήκες που έχουν καταγραφεί από την εφαρμογή του χάρτη κινδύνου πυρκαγιάς». Επισημαίνοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης, τόνισε ότι «επταπλάσιος αριθμός περιφερειών σε όλη τη χώρα τέθηκε για πρώτη φορά σε κατάσταση υψηλού συναγερμού. Ο αριθμός αυτός είναι διπλάσιος από τον αριθμό που αναφέρθηκε το 2021, τετραπλάσιος από αυτόν του 2019 και επτά φορές υψηλότερος από την καταμέτρηση του 2012». Η σύγκριση αυτή καταδεικνύει την ανησυχητική κλιμάκωση της συχνότητας και της κλίμακας των περιοχών που κινδυνεύουν, γεγονός που σηματοδοτεί την εντατικοποίηση της απειλής που συνιστούν οι πυρκαγιές. Εξίσου, ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης δήλωσε πως η κλιματική κρίση δεν αποτελεί άλλοθι αλλά μέρος της ερμηνείας.
Η αρχική ανάφλεξη μπορεί να προέλθει από διάφορες πηγές, από σκόπιμο εμπρησμό έως ακούσια αίτια, όπως ατυχήματα, πεταμένα αποτσίγαρα ή ηλεκτρικές δυσλειτουργίες. Το σπασμένο γυαλί, που χρησιμεύει ως διαθλαστική επιφάνεια, μπορεί επίσης να συγκεντρώσει το ηλιακό φως και να προκαλέσει φλόγες. Φυσικά φαινόμενα, όπως κεραυνοί ή ζημιές από κομμένο καλώδιο ρεύματος, είναι μεταξύ των πολλαπλών παραγόντων που μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτης για την αρχική πυρκαγιά. Στην περίπτωση του Έβρου, όλα ξεκίνησαν το πρωί της 19ης Αυγούστου όπου σύμφωνα με πληροφορίες η πυρκαγιά προκλήθηκε από κεραυνό που χτύπησε στύλο της ΔΕΗ κοντά στο χωριό Μελία, κόβοντας καλώδια και προκαλώντας την αρχική φωτιά περίπου στις 4:30 το πρωί του Σαββάτου. Οι αρχικές αναφορές έδειχναν ότι οι πυροσβέστες είχαν σβήσει επιτυχώς τη φωτιά, αλλά αργότερα αναζωπυρώθηκε και εξαπλώθηκε γρήγορα προς τα νοτιοδυτικά. Η αναζωπύρωση της πυρκαγιάς έγινε για πρώτη φορά αντιληπτή στον δρυμό της Νίψας, που βρίσκεται κατά μήκος του ρέματος όπου βρίσκεται το φράγμα ύδρευσης της Αλεξανδρούπολης, κατά τις πρώτες πρωινές ώρες. Η φωτιά διέσχισε γρήγορα την Εγνατία οδό, δημιουργώντας ένα πύρινο μέτωπο μεταξύ Νίψας και Πεύκων. Προχωρώντας με αξιοσημείωτη ταχύτητα, διέσχισε λόφους και προχώρησε προς το Αετοχώρι, το Αρίστηνο και τα Λουτρά. Ταυτόχρονα, οι φλόγες καταπλάκωσαν τη Δωρική και συνέχισαν την καταστροφική τους πορεία, προχωρώντας προς Αγνάντια, Αμφιτρίτη και Μαΐστρο.
Μετά από 17 ημέρες, η πυρκαγιά τελικά περιορίστηκε, έχοντας καταστρέψει εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δασικής έκτασης. Η ακανόνιστη πορεία της πυρκαγιάς, επηρεασμένη από τις εναλλαγές των ανέμων, έθεσε τεράστιες προκλήσεις για τις ομάδες πυρόσβεσης, επανερχόμενη και καίγοντας συνεχώς τεράστιες εκτάσεις, ενώ παράλληλα γλίτωσαν ορισμένα τμήματα και άφησε σχετικά ανέγγιχτες συστάδες δέντρων. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε αρκετές περιπτώσεις η φωτιά φάνηκε να καίει τους κορμούς των δέντρων αφήνοντας άθικτα τα κλαδιά και το φύλλωμα ή πέρασε από κάτω, καίγοντας πευκοβελόνες και χαμηλότερα κλαδιά. Σε αυτή τη θαυμάσια έκταση με τις βελανιδιές και τα μαύρα πεύκα, οι θύλακες του δάσους έχουν φαινομενικά αντέξει, αν και η πραγματική έκταση της επιβίωσης παραμένει αβέβαιη, περιμένοντας το πέρασμα του χρόνου για να αποκαλυφθεί. Η εκτίμηση των ζημιών και της πιθανής ανάκαμψης είναι ένα δύσκολο έργο. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι απαιτείται τουλάχιστον ένας χρόνος για να εκτιμηθούν οι προοπτικές φυσικής αναγέννησης του δάσους. Μόνο τότε μπορούν να αρχίσουν οι διαβουλεύσεις σχετικά με τις προσπάθειες τεχνητής αναδάσωσης, οι οποίες είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της διάβρωσης και την προώθηση της αναγέννησης μέσω της συγκράτησης του εδάφους και των σπόρων μέσα στο δάσος.
Δύο κομβικά χαρακτηριστικά καθορίζουν την πυρκαγιά τον περασμένο Αύγουστο. Πρώτον, η σοβαρότητα των δύο πρώτων ημερών και, δεύτερον, η εκτεταμένη εμβέλεια της πληγείσας περιοχής. Η πυρκαγιά επέδειξε πρωτοφανή ταχύτητα, καθώς προχώρησε γρήγορα από το σημείο προέλευσής της στη θέση «Γκίμπρενα» προς τα δυτικά στις «Τρείς Βρύσες», καλύπτοντας περίπου 16 χιλιόμετρα μέσα στις πρώτες 24 ώρες. Αυτή η ταχεία εξάπλωση αποδόθηκε στις υψηλές ταχύτητες ανέμου που επικρατούσαν, οι οποίες κυμαίνονταν μεταξύ 5-7 μποφόρ, κατά την ανάφλεξη και τα πρώτα στάδια της πυρκαγιάς. Το αρχικό κύμα πιθανώς προκάλεσε τον πιο καταστροφικό αντίκτυπο, χαρακτηριζόμενο από μια επιφανειακή πυρκαγιά που κλιμακώθηκε γρήγορα, αφήνοντας ελάχιστες ευκαιρίες στην άγρια ζωή να αποφύγει την πορεία της. Στη συνέχεια, καθώς η ένταση της πυρκαγιάς μειώθηκε τις επόμενες ημέρες, η εξάπλωσή της επιβραδύνθηκε, δίνοντας στα ζώα περισσότερο χρόνο να αντιδράσουν και να διαφύγουν από τον κίνδυνο που πλησίαζε. Η μειωμένη ένταση της πυρκαγιάς διευκόλυνε μια σχετικά πιο αργή εξέλιξη, προσφέροντας ένα παράθυρο ευκαιρίας για τη διαφυγή και την επιβίωση των ζώων, καθώς η πυρκαγιά έχασε την προηγούμενη σφοδρότητά της. Αυτή η διάκριση μεταξύ των φάσεων της πυρκαγιάς υπογραμμίζει τα διαφορετικά επίπεδα απειλής και αντίκτυπου στην τοπική πανίδα, με την αρχική επίθεση να αποτελεί τον πιο έντονο κίνδυνο για την άγρια ζωή στο πέρασμά της.
Η δεύτερη αξιοσημείωτη πτυχή της πρόσφατης πυρκαγιάς είναι η εκτεταμένη έκταση που επηρέασε εντός του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου (ΕΠ ΔΛΣ). Αν εξεταστεί σε συνδυασμό με προηγούμενες πυρκαγιές, όπως η πυρκαγιά του 2011 στο νότιο τμήμα του ΕΠ (περίπου 40.000 εκτάρια), η πυρκαγιά του 2022 στο νότιο πυρήνα (καίγοντας περίπου 28.000 εκτάρια) και η πρόσφατη πυρκαγιά που κατέκαψε το υπόλοιπο τμήμα του νότιου πυρήνα, καθώς και το νότιο τμήμα του ΕΠ ΔΛΣ προς τη Λευκίμη (αποτελώντας περισσότερο από το ήμισυ της έκτασης), χαρακτηρίζεται απερίφραστα ως «μεγαπυρκαγιά». Επιπλέον, η πυρκαγιά επεκτάθηκε σε περιοχές δυτικά του Εθνικού Πάρκου, ιδίως στο δάσος Δαδιάς – Δερέιου – Αισύμης (GR1110010), που έχει χαρακτηριστεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για τα πουλιά. Η εκτεταμένη κλίμακα της καμένης περιοχής αναμένεται να έχει βαθύτατα επιζήμιες επιπτώσεις στην άγρια πανίδα. Πολλά είδη χρειάζονται εκτεταμένες εκτάσεις ώριμων δασών, καθώς βασίζονται σε πυκνά δάση για καταφύγιο. Επιπλέον, πολλά είδη ευδοκιμούν σε ένα ενδιαίτημα που συνδυάζει δασικές και ανοιχτές περιοχές. Η απώλεια σημαντικού τμήματος του δάσους θα έχει πιθανότατα εκτεταμένες επιπτώσεις σε ένα ευρύ φάσμα ειδών άγριας ζωής, που περιλαμβάνει τόσο πληθυσμούς πτηνών όσο και μεγαλύτερα θηλαστικά. Αυτή η καταστροφή των οικοτόπων είναι έτοιμη να διαταράξει τη λεπτή οικολογική ισορροπία, επηρεάζοντας πολλά είδη που βασίζονται σε αυτούς τους ποικίλους οικοτόπους για την επιβίωση και τη συντήρησή τους.
Οι οικολογικές επιπτώσεις της καταστροφικής πυρκαγιάς στον κεντρικό και νότιο Έβρο είναι συγκλονιστικές. Χαρακτηριστικά, ολόκληρη η πανίδα μελισσών σε αυτές τις περιοχές έχει εξαφανιστεί, στερώντας από τις μέλισσες βασικές πηγές γύρης που θα ήταν συνήθως άφθονες σε κανονικές συνθήκες. Η απώλεια αυτή υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη παροχής υποκατάστατων γύρης για την επιβίωση των σμηνών μελισσών μετά από αυτή την περιβαλλοντική καταστροφή. Επιπλέον, η καταστροφή επεκτείνεται και στα πτηνά που ζουν στην περιοχή, με τις φωλιές μερικών από τα πιο σπάνια είδη πουλιών, όπως ο Ασπροπάρης, να εξοντώνονται. Η τύχη αυτών των πτηνών παραμένει αβέβαιη και η σοβαρότητα της πυρκαγιάς δημιουργεί ανησυχίες για την επιβίωση αυτών των ήδη ευάλωτων πληθυσμών. Η οικολογική ισορροπία στις πληγείσες περιοχές έχει διαταραχθεί σοβαρά, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για συντονισμένες προσπάθειες αποκατάστασης και διατήρησης για τον μετριασμό των μακροπρόθεσμων συνεπειών τόσο στη χλωρίδα όσο και στην πανίδα.
Ωστόσο, οι επιπτώσεις επεκτείνονται πέρα από το δάσος και στους κατοίκους του. Ο φόρος στη γεωργία είναι βαρύς, καθώς εκτιμάται ότι 130.000 ελαιόδεντρα αποτεφρώθηκαν, μαζί με χιλιάδες κυψέλες μελισσών, και η τραγική απώλεια πολυάριθμων αιγοπροβάτων και αγελάδων. Στην περιοχή του Έβρου υπάρχουν περίπου 350 αγροκτήματα, εκ των οποίων τα 90 εκτιμάται ότι έχουν υποστεί ζημιές, ενώ εκεί παράγεται το 4% της εθνικής παραγωγής γάλακτος και το 20% της εθνικής παραγωγής μανιταριών.
Η πυρκαγιά έπληξε καλλιεργήσιμες εκτάσεις που συνορεύουν με το δάσος και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, προκαλώντας σημαντικές ζημιές στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ανάλυση που πραγματοποίησε ο Μετεωρολογικός Κόμβος της ΕΑΑ, η αθροιστική έκταση που καταναλώθηκε από τη δασική πυρκαγιά στον Έβρο, ξεπέρασε τα 935.000 στρέμματα. Οι δασικές εκτάσεις αντιπροσώπευαν περίπου 440.180 στρέμματα (περίπου το 47% του συνόλου). Περίπου 318.700 στρέμματα ταξινομήθηκαν ως θαμνώδεις εκτάσεις, που αποτελούν περίπου το 34%. Οι γεωργικές εκτάσεις που επλήγησαν ανέρχονται σε περίπου 81.140 στρέμματα, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 9% της συνολικής καμένης έκτασης. Οι οικονομικές και γεωργικές επιπτώσεις είναι σημαντικές, επιδεινώνοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινότητες που ήδη παλεύουν με τις συνέπειες της πυρκαγιάς.
Αναφορικά με τις επιπτώσεις της πυρκαγιάς στο ευρύτερο ευρωπαϊκό κλίμα, τα στατιστικά δεδομένα έγκριτων φορέων όπως το EFFIS-Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές, το πρόγραμμα Copernicus καθώς και το AERONET (Ρομποτικό Δίκτυο Αερολυμάτων) καταδεικνύουν τον βαθμό στον οποίο η πυρκαγιά έπληξε τον ευρωπαϊκό χώρο. Αναλυτικότερα, κατά το διάστημα της πυρκαγιάς οι αθροιστικές εβδομαδιαίες εκπομπές CO2* ανέρχονται σε κάτι παραπάνω από 4 μετρικούς τόνους, ενώ τους υπόλοιπους – μη καλοκαιρινούς – μήνες του έτους οι αντίστοιχες τιμές δεν ξεπερνούν τον 1. Εξίσου, οι εκπομπές CO* ξεπέρασαν τους 200 κιλοτόνους, την ίδια στιγμή που οι συνηθισμένες τιμές δεν ξεπερνούν τους 50. Έπειτα, οι εκπομπές PM 2.5*, τα οποία σωματίδια ευθύνονται για σχεδόν 4 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως από καρδιοπνευμονικές παθήσεις όπως καρδιοπάθειες, αναπνευστικές λοιμώξεις, χρόνιες πνευμονοπάθειες, καρκίνους, πρόωρες γεννήσεις και άλλες ασθένειες. το συγκεκριμένο διάστημα ανήλθαν σε 17 κιλοτόνους, την ώρα που οι αντίστοιχες τιμές, τους μη καλοκαιρινούς μήνες, δεν ξεπερνούν τους 4. Παράλληλα, οι εβδομαδιαίες εκπομπές CH4* ξεπέρασαν τους 10 κιλοτόνους, τιμή κατά πολύ μεγαλύτερη των συνηθισμένων. Έπειτα, σε εικόνα του ευρωπαϊκού δορυφόρου METEOSAT-11 που επεξεργάστηκε το ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, αποτυπώνεται η δριμύτητα και η έκταση των δασικών πυρκαγιών, με τον πυκνό καπνό να είχε καλύψει τον ουρανό αρκετών περιοχών της χώρας μας. To συνολικό οπτικό βάθος αερολύματος (AOD) σε ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος 500 νανομέτρων (nm) κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς κυμάνθηκε μεταξύ 0.7 και 1.6, με βάση στοιχεία από το σταθμό AERONET της Θεσσαλονίκης, υποδεικνύοντας αυξημένη ύπαρξη αερολυμάτων, την ίδια στιγμή που τις ημέρες πριν την πυρκαγιά οι ίδιες τιμές κυμαίνονταν μεταξύ 0.2 και 0.5. Αντίστοιχα δεδομένα παρατηρούνται και σε σταθμούς της Ιταλίας, χαρακτηριστικά στον σταθμό της Λαμπεντούζα, πάνω από 1300 χιλιόμετρα μακριά από τον Έβρο, παρατηρήθηκε άνοδος στο οπτικό βάθος αερολύματος, πιστοποιώντας τον αντίκτυπο της πυρκαγιάς.

“Ο καπνός από την πυρκαγιά στην περιοχή του Έβρου έφτασε περίπου 950 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά.”
Η πυρκαγιά που σάρωσε τον Έβρο ήταν προϊόν μιας περίπλοκης αλληλεπίδρασης στοιχείων – καιρικών συνθηκών, γεωγραφικών χαρακτηριστικών και της γενικότερης επιρροής της κλιματικής αλλαγής. Ο αντίκτυπός της ξεπέρασε τα τοπικά όρια, αφήνοντας βαθιά σημάδια στη βιοποικιλότητα της περιοχής και εγείροντας ανησυχίες για την ευρύτερη ευρωπαϊκή κλιματική δυναμική. Πέρα από τις άμεσες συνέπειές της, η πυρκαγιά λειτουργεί ως ένα ηχηρό κάλεσμα για συντονισμένη δράση και προνοητικότητα. Η ελπίδα μας για το μέλλον έγκειται στα προληπτικά μέτρα και στη συλλογική δέσμευση για τον μετριασμό των κινδύνων. Η ενίσχυση των πρακτικών διαχείρισης της γης, η εφαρμογή ισχυρών στρατηγικών πρόληψης των πυρκαγιών και η ιεράρχηση της παγκόσμιας συνεργασίας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι επιτακτική ανάγκη. Είναι μια κρίσιμη στιγμή που απαιτεί αλληλεγγύη, όπου τα σύνορα διαλύονται μπροστά σε μια κοινή περιβαλλοντική πρόκληση. Αυτή η επιθυμία για ένα ανθεκτικό μέλλον έχει τις ρίζες της σε μια βαθιά ριζωμένη επιθυμία να διαφυλάξουμε τον πλανήτη μας. Πρόκειται για μια δέσμευση για την προώθηση της βιωσιμότητας και την προστασία της βιοποικιλότητας, εξασφαλίζοντας την ευημερία τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών γενεών. Μέσω συνεργατικών προσπαθειών και ακλόνητης αφοσίωσης, φιλοδοξούμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο όπου οι καταστροφικές πυρκαγιές θα ελαχιστοποιούνται, τα οικοσυστήματα θα ανθίζουν και η αρμονία μεταξύ ανθρώπου και φύσης θα ευδοκιμεί. Είναι ένα ταξίδι προς ένα μέλλον όπου η περιβαλλοντική διαχείριση θα έχει προτεραιότητα, χαράσσοντας μια πορεία προς έναν πιο ανθεκτικό, διασυνδεδεμένο και βιώσιμο κόσμο.
* Υετός ονομάζεται κάθε πτώση ή εναπόθεση στο έδαφος προϊόντων του ύδατος (σε υγρή ή στερεά μορφή, επιμερισμένη) τα οποία προέρχονται από συμπύκνωση των υδρατμών της ατμόσφαιρας.
*CO = Μονοξείδιο του άνθρακα
*CO2 = Διοξείδιο του άνθρακα
*PM 2.5 = Σωματιδιακή ύλη 2.5
*CH4 = Μεθάνιο
Βιβλιογραφία
EFFIS – Statistics Portal. (2023). https://effis.jrc.ec.europa.eu/apps/effis.statistics/seasonaltrend
AERONET Aerosol Optical Depth Data Display Interface. (2023). https://aeronet.gsfc.nasa.gov/cgi-bin/data_display_aod_v3?site=Lampedusa&nachal=2&level=1&place_code=10
AERONET Aerosol Optical Depth Data Display Interface. (2023). https://aeronet.gsfc.nasa.gov/cgi-bin/data_display_aod_v3?site=Thessaloniki&nachal=2&level=2&place_code=10
Emy. (2023). Κλιματικά Δεδομένα ανά Μήνα, ΕΜΥ, Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία. http://www.emy.gr/emy/el/climatology/climatology_month?minas=08
Newsroom. (2023, August 30). Οι εικόνες της καταστροφής στη Δαδιά – Το πριν και το μετά της μεγάλης πυρκαγιάς. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. https://www.kathimerini.gr/society/562589512/oi-eikones-tis-katastrofis-sti-dadia-to-prin-kai-to-meta-tis-megalis-pyrkagias/
Capital.Gr. (2023, August 31). Πώς η πυρκαγιά του Έβρου επηρεάζει την άγρια πανίδα του Εθνικού Πάρκου Δαδιάς- Λευκίμης- Σουφλίου. Capital.gr. https://www.capital.gr/epikairotita/3734845/pos-i-purkagia-tou-ebrou-epireazei-tin-agria-panida-tou-ethnikou-parkou-dadias-leukimis-soufliou/
World Health Organization: WHO. (2019, November 26). Wildfires. https://www.who.int/health-topics/wildfires?gclid=Cj0KCQiA4NWrBhD-ARIsAFCKwWvfXjM4ZkvgT9zOG12iRxpI4JO_RkT7YKLITXABs0QhVtb_54i8cTMaAkaYEALw_wcB#tab=tab_1
Γεωργακοπούλου, Μ. (2023, September 4). Μετά από 17 ημέρες έσβησε η πυρκαγιά στον Έβρο. Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ. https://www.naftemporiki.gr/society/1510029/meta-apo-17-imeres-esvise-i-pyrkagia-ston-evro/
News 24/7. (2023, August 29). Ο διεθνής Τύπος για τη φωτιά στον Έβρο – “Η πυρκαγιά καίει περιοχή μεγαλύτερη από τη Νέα Υόρκη” News 24/7. https://www.news247.gr/ellada/o-diethnis-tipos-gia-ti-fotia-ston-evro-i-pirkagia-kaiei-perioxi-megaliteri-apo-ti-nea-iorki/
Kokkinidis, T. (2023b, September 4). Why Greece has failed to put out the deadly wildfire in Evros? – GreekReporter.com. GreekReporter.com. https://greekreporter.com/2023/09/03/why-greece-failed-deadly-wildfire-evros/
Euronews. (2023, August 30). Wildfire in northeastern Greece is the biggest the EU has ever recorded. Euronews. https://www.euronews.com/2023/08/30/wildfire-in-northeastern-greece-is-the-biggest-the-eu-has-ever-recorded
Schmitz, F. (2023, September 1). Greece: Can it contain largest wildfire ever recorded in EU? dw.com. https://www.dw.com/en/greece-can-it-contain-largest-wildfire-ever-recorded-in-eu/a-66682012
Elissaiou, A., Simon, F., Taylor, K., Kurmayer, N. J., Messad, P., Elissaiou, A., & Elissaiou, A. (2023, September 11). Greek wildfires – an avoidable tragedy. www.euractiv.com. https://www.euractiv.com/section/energy-environment/news/greek-wildfires-an-avoidable-tragedy/
Dasarxeio. (2023, August 23). Η ιδιαιτερότητα της πυρκαγιάς στο νότιο Έβρο και η δυσκολία της κατάσβεσης. dasarxeio.com. https://dasarxeio.com/2023/08/23/128048/
Ομάδα, Σ. (2023, September 10). Φωτιά στον Έβρο: Κάηκε το 58% του δάσους της Δαδιάς – Χάρτης με τη σφοδρότητα της φωτιάς. ertnews.gr. https://www.ertnews.gr/roi-idiseon/fotia-ston-evro-kaike-to-58-tou-dasous-tis-dadias-xartis-me-ti-sfodrotita-tis-fotias/
Georgiopoulou, T. (2023, September 5). Wildfires claim 60% of Evros’ olive trees. kathimerini.gr. https://www.ekathimerini.com/news/1219205/wildfires-claim-60-of-evros-olive-trees/
Reporter, G. S. (2023, August 29). Greece wildfire declared largest ever recorded in EU. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2023/aug/29/greece-wildfire-declared-largest-ever-recorded-in-eu
Reporter, G. S. (2023b, August 28). Hundreds of firefighters battle raging Greek wildfires. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2023/aug/27/hundreds-of-firefighters-battle-raging-greek-wildfires
Olorenshaw, A., Ali, F., & Scruton, P. (2023, September 1). A visual guide to Greece’s deadly wildfires. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2023/sep/01/greek-wildfires-a-visual-guide
Στεφανής, Π. (2023, September 3). Έβρος: 935.000 τα καμένα στρέμματα έως το πρωί του Σαββάτου. Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ. https://www.naftemporiki.gr/society/1509506/evros-935-000-ta-kammena-stremmata-eos-to-proi-toy-savvatoy/
Πηγές εικόνων: