Loading...
Πρόσφατες αναλύσεις
Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική Επικαιρότητα

Η ειδική σχέση Τουρκίας και Πακιστάν

Γράφει ο Γεώργιος Γαλανάκης

Η ειδική σχέση Τουρκίας και Πακιστάν χαρακτηρίζεται από διαχρονικότητα και ύπαρξη στενών δεσμών. Οι σχέσεις τους προσαρμόζονται ανάλογα την περίοδο, καθώς τα γεγονότα και οι προκλήσεις κάθε φορά είναι διαφορετικά. Οι στοχεύσεις όμως των δύο αυτών χωρών είναι διαφορετικές, καθώς η Τουρκία επιδιώκει ηγεμονικό ρόλο στην περιοχή σε αντίθεση με το Πακιστάν το οποίο είχε διαχρονικά σχετικά περιορισμένους στόχους, οι οποίοι επικεντρώνονται στην περιοχή του Κασμίρ την οποία διεκδικεί από την εχθρό του Ινδία.

Οι επαφές τους ξεκινούν ήδη από την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και φτάνουν ως τις μέρες μας. Το 1920 λίγο πριν την πτώση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ξεκίνησε στην ινδική υποήπειρο το κίνημα του χαλιφάτ προς υποστήριξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σημαντική εποχή για την ανάπτυξη των σχέσεων τους ήταν η εποχή του Ψυχρού πολέμου όπου οι δύο χώρες συμμετείχαν στο σύμφωνο της Βαγδάτης το 1955 και στην μετεξέλιξη του το 1964. Το σύμφωνο έληξε οριστικά με την Ιρανική επανάσταση του 1979, όταν εκείνη την εποχή τα δύο αυτά κράτη ήταν τα στρατηγικά πλεονεκτήματα των ΗΠΑ και της Δύσης. Άλλωστε, είναι γνωστή η υποστήριξη του Πακιστάν προς την Τουρκία στο ¨Κυπριακό¨. Σήμερα πλέον τα πράγματα είναι διαφορετικά, καθώς και οι δύο χώρες έχουν στο τιμόνι τους ηγέτες ισλαμιστικής ιδεολογίας και μέρα με την μέρα απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την Δύση. Επίσης, οι δύο χώρες αλληλοϋποστηρίζονται σε πλήθος διπλωματικών τους θεμάτων, με σημαντικότερα το ζήτημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ για την Τουρκία και του Κασμίρ για το Πακιστάν.

Σε επίπεδο στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, υπάρχει συνεκπαίδευση προσωπικού μέσω του προγράμματος ανταλλαγής  εκπαίδευσης των ενόπλων δυνάμεων, το οποίο εγκαινιάστηκε το 2000 με περίπου 1.500 Πακιστανούς να έχουν εκπαιδευτεί στην Τουρκία. Επιπλέον, γίνονται κοινές ασκήσεις, αλλά και προμήθεια όπλων από τις πακιστανικές ένοπλες δυνάμεις, όπως το 2016, όταν η Τουρκία παρέδωσε 34 αεροσκάφη T-37 με ανταλλακτικά στο Πακιστάν. Η διμερής συνεργασία στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας ενισχύθηκε με σημαντικές συμφωνίες το 2018 με αποτέλεσμα η Τουρκία να είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων στο Πακιστάν μετά την Κίνα. Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο του 2018, το Ναυτικό του Πακιστάν παρέλαβε ένα δεξαμενόπλοιο 17.000 τόνων, το οποίο κατασκευάστηκε σε συνεργασία με την τουρκική εταιρεία άμυνας STM στο νότιο λιμάνι του Καράτσι, όντας το μεγαλύτερο πολεμικό πλοίο που κατασκευάστηκε ποτέ στο Ναυπηγείο του Καράτσι, σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές του Πακιστάν. Η Τουρκία αναβαθμίζει επίσης τρία πακιστανικά υποβρύχια. Τον Ιούλιο του 2018, η Τουρκία κέρδισε διαγωνισμό πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια τεσσάρων πολεμικών πλοίων στο Ναυτικό του Πακιστάν – το οποίο ο τότε υπουργός Άμυνας  Nurettin Canikli δήλωσε ότι ήταν το μεγαλύτερο συμβόλαιο που χορηγήθηκε ποτέ στην τουρκική αμυντική βιομηχανία. Επιπλέον, η Τουρκία συμφώνησε να αγοράσει εκπαιδευτικά αεροσκάφη MFI-17 Super Mushshak από το Πακιστάν, ενώ σχεδιάζονται νέα προγράμματα στρατιωτικής εκπαίδευσης. Τέλος, η Τουρκία έχει αναλάβει την αναβάθμιση των F-35 του Πακιστάν.

Η προσέγγιση όμως Τουρκίας και Πακιστάν, οι προσπάθειες της Κίνας να ενώσει τις χώρες στα πλαίσια του one belt one road, καθώς και οι στρατιωτικοί και οικονομικοί στόχοι της Ρωσίας είναι κάτι που προβληματίζει τόσο τις ΗΠΑ και την ΕΕ, όσο και το ΝΑΤΟ. Η ισλαμική εθνικιστική ιδεολογία που κυριαρχεί στο εσωτερικό της Τουρκίας και του Πακιστάν δεν μπορεί παρά να ανησυχεί τις δυνάμεις της Δύσης. Το γεγονός ότι το Πακιστάν διαθέτει πυρηνικά όπλα και πυρηνική τεχνολογία, σε συνδυασμό με τον απρόβλεπτο χαρακτήρα και την επιθετική ρητορική των ηγετών των δύο χωρών, καθιστά αυτήν την ανησυχία ακόμα πιο δικαιολογημένη. Για τη Δύση, αν μελετήσει προσεκτικά την ειδική σχέση μεταξύ Τουρκίας και Πακιστάν, αυτό θα μπορούσε να προσφέρει πληροφορίες για το πώς μπορεί να βελτιώσει τις σχέσεις με κάθε χώρα. Για τις ΗΠΑ, το επίκεντρο με την Τουρκία ήταν το ζήτημα της Συρίας και η ρωσική στρατιωτική επιρροή, ενώ με το Πακιστάν, υπήρξε ο ρόλος της χώρας στο Αφγανιστάν, καθώς και η αλληλεπίδραση με την Ινδία για το Κασμίρ.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτό που επιδιώκει κάθε χώρα και που θέλει να πετύχει μεμονωμένα και συλλογικά θα μπορούσε να προσφέρει ένα χρήσιμο αναλυτικό εργαλείο για τους πολιτικούς της Δύσης και των ΗΠΑ. Για την χώρα μας, που το τελευταίο διάστημα χτίζει ολοένα και περισσότερες στρατιωτικές αμυντικές συνεργασίες, η προσέγγιση Τουρκίας-Πακιστάν δημιουργεί ενδεχομένως μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να αναπτύξει τις σχέσεις της με την ισχυρή Ινδία. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, πριν από 2 χρόνια υπέγραψε στο Πόρτο συνολική εταιρική συμφωνία συνδεσιμότητας με την Ινδία που αφορά συνεργασία στους τομείς των ψηφιακών τεχνολογιών, της ενέργειας, των μεταφορών και των διαπροσωπικών συναλλαγών, ξεκινώντας έτσι ένα νέο κεφάλαιο στις ευρω-ινδικές σχέσεις που μέχρι σήμερα ήταν ασθενικές. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί εν τέλει και τη διάθεση της ίδιας της Ινδίας να οικοδομήσει σχέσεις με σταθερούς και αξιόπιστους δρώντες.

Στο πλαίσιο αυτό η Ελλάδα οφείλει να εξετάζει όλες τις ευκαιρίες που ανοίγονται σε ένα πλέγμα διεθνών συμμαχιών για την απόκτηση και διατήρηση σημαντικών ερεισμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρέπει λοιπόν να έχει μία στρατηγική που να βασίζεται εκτός από την αναμφισβήτητη στρατιωτική ισχύ των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και στη διάσταση της εξωτερικής εξισορρόπησης έναντι της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής.

Δεδομένης της έντονης και αιματηρής αντιπαλότητας με την Ινδία, μία χώρα τέσσερις φορές μεγαλύτερη σε μάζα γης και σχεδόν επτά φορές μεγαλύτερη σε πληθυσμό, το πακιστανικό στρατιωτικό κατεστημένο αποφάσισε ότι η καλύτερη προσέγγιση θα ήταν να εγκαταστήσει μία κυβέρνηση-μαριονέτα στο Αφγανιστάν. Αυτό θα έδινε στο Πακιστάν το στρατηγικό βάθος που θα χρειαζόταν για να αντισταθμίσει το αυξανόμενο στρατιωτικό και γεωπολιτικό ανάστημα της Ινδίας. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος το στρατιωτικό κατεστημένο εξοπλίζει, εκπαιδεύει και υποστηρίζει υλικοτεχνικά τρομοκρατικές ομάδες που θεωρούνται ικανές να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο Αφγανιστάν και πιστές στα πακιστανικά συμφέροντα.

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η άνετη σχέση του Πακιστάν με ένοπλες μαχητικές ομάδες ήταν ένα ατού στον Ψυχρό Πόλεμο, όταν αυτές οι ομάδες χρησιμοποιήθηκαν για να εξοντώσουν τον σοβιετικό στρατό που εισέβαλε στο Αφγανιστάν το 1979. Η Ουάσιγκτον παρείχε εκτεταμένη οικονομική υποστήριξη στους Μουτζαχεντίν, καθώς χρησιμοποιώντας αυτά τα κεφάλαια διοργάνωσαν στρατόπεδα εκπαίδευσης για χιλιάδες μαχητές Μουτζαχεντίν. Η προσπάθεια απέδωσε και οι Σοβιετικοί αποχώρησαν πλήρως από το Αφγανιστάν το 1989. Γρήγορα οι εξτρεμιστές Ταλιμπάν, κέρδισαν τον έλεγχο του Αφγανιστάν, δίνοντας στο Πακιστάν την πολυπόθητη άνεση του «στρατηγικού βάθους» που διακαώς επιζητούσε. Ωστόσο, οι Αμερικανοί δεν είχαν πει την τελευταία τους λέξη. Στον απόηχο των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου, η Ουάσιγκτον πίεσε το πακιστανικό στρατιωτικό κατεστημένο να αποστασιοποιηθεί πλήρως από όλες τις ριζοσπαστικές ισλαμιστικές τρομοκρατικές ομάδες, ένα τελεσίγραφο που οι Πακιστανοί πολιτικοί δεν εφάρμοσαν ποτέ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρόλα αυτά, έδωσαν δισεκατομμύρια δολάρια από χρήματα των Αμερικανών φορολογουμένων σε στρατιωτική βοήθεια για να κερδίσει την υποστήριξη του Πακιστάν στον πόλεμο μετά την 11η Σεπτεμβρίου στο Αφγανιστάν. Στην πραγματικότητα όμως, η πολιτική του Πακιστάν ήταν διπρόσωπη. Όλοι πια γνωρίζουν ότι υπεύθυνοι για την πτώση της Καμπούλ το 2021 στα χέρια των Ταλιμπάν, ήταν το Πακιστάν και η ISI, η Πακιστανική υπηρεσία πληροφοριών. Τα τελευταία χρόνια, οι Αμερικανοί ηγέτες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής γίνονται όλο και πιο επιφυλακτικοί απέναντι στις δόλιες πρακτικές του Πακιστάν, γεγονός που ώθησε το Πακιστάν περισσότερο προς τη σφαίρα επιρροής της Κίνας, με την τελευταία να υπογράφει τον Οικονομικό Διάδρομο Κίνας-Πακιστάν το 2015, ένα έργο υποδομής πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που θεωρείται το επίκεντρο της Πρωτοβουλίας One Belt and one Road της Κίνας.

Άγκυρα και Ισλαμαμπάντ θεωρούμενοι ως δύο από τα «στρατηγικά πλεονεκτήματα» των ΗΠΑ και της Δύσης κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, συνεχίζουν να απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τον λεγόμενο Δυτικό κόσμο. Οι δύο χώρες διέπονται σήμερα από ένα είδος ισλαμικής κρατικής ιδεολογίας και διαμορφώνουν μία ισχυρή σχέση μεταξύ τους, καθώς τόσο το Πακιστάν, όσο και η Τουρκία παίζουν με ύπουλο τρόπο και έχουν φοβίες σχετικά με την πιθανότητα αντιμέτρων πολιτικών και στρατηγικών από τη Δύση λόγω της πολιτικής τους διπροσωπίας. Η στενή τους σχέση αντικατοπτρίζεται και στη διπλωματική, όσο και στρατιωτική τους συνεργασία. Η διπλωματία του Πακιστάν έχει εκφράσει την υποστήριξη της στις θέσεις της Τουρκίας σχετικά με τις έρευνες φυσικού αερίου και πετρελαίου στην Ανατολική Μεσόγειο εναντίον της Ελλάδος, ενώ συμμετέχει και σε ασκήσεις που αμφισβητούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας.

Η Τουρκία, με τη σειρά της, εξοπλίζει με Τουρκικής κατασκευής όπλα το Πακιστάν, ενώ διπλωματικά υποστηρίζει τους πακιστανικούς ισχυρισμούς για το Κασμίρ. Το Σεπτέμβριο μάλιστα του 2019, η ίδια η Τουρκία είχε θέσει το ζήτημα του Κασμίρ στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών εναντίον της Ινδίας. Η συνεργασία μεταξύ Άγκυρας και Ισλαμαμπάντ εγείρει ανησυχίες και όσον αφορά τα πυρηνικά. Το Πακιστάν είναι μία πυρηνική δύναμη, με 160 στρατιωτικές κεφαλές, ενώ η Τουρκία, η οποία διαθέτει σήμερα δύο πυρηνικούς αντιδραστήρες, έχει πλούσια κοιτάσματα ουρανίου, γεγονός που της παρέχει την δυνατότητα ακόμα και για ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.

Βιβλιογραφία

Δούκας Ι. (2023). Πακιστάν: Ο προβληματικός εταίρος της Αμερικής. Παραπολιτικά. Διαθέσιμο   σε:   https://www.parapolitika.gr/diethni/article/1271510/pakistan-o-provlimatikos-etairos-tis-amerikis-o-summahos-tis-tourkias

Μαζανίτης Χ. (2021).  Η ειδική σχέση Τουρκίας-Πακιστάν και τι συνεπάγεται για Δύση και Ελλάδα. Ενικός. Διαθέσιμο σε:  .https://www.enikos.gr/international/i-thermi-eidiki-schesi-tourkias-pakistan-kai-ti-synepagetai-gia-d/1584421

Μάζης Ι. (2007).  Κίνδυνοι και απειλές στο Γεω-σύστημα της Ευρύτερης Μ.Ανατολής και η Ελλάδα. Διαθέσιμο   σε:  http://old.turkmas.uoa.gr/mazissite/greekpubs/Geo_11.pdf

Capital (2020). Τουρκία και Πακιστάν μία ξεχωριστή σχέση. Διαθέσιμο σε: https://www.capital.gr/iiss-org/3449217/tourkia-kai-pakistan-mia-xexoristi-sxesi

Liberal (2021).  Γιατί έχουν έρθει κοντά το Πακιστάν με την Τουρκία. Διαθέσιμο σε: https://www.liberal.gr/epikairotita/giati-ehoyn-erthei-konta-pakistan-me-tin-toyrkia

Πηγή Εικόνας:
The Eurasian Times (2022). Export Success For Pakistan! PAC Delivers Three ‘Indigenously Developed’ MFI-17 Aircraft To ‘Key Ally’ Turkey. Διαθέσιμο σε: https://www.eurasiantimes.com/pakistan-delivers-three-mfi-17-aircraft-to-turkey/