To Status των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Σαουδική Αραβία

γράφει η Στεφανία Ζούρκα
Η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία υιοθετούμενη από τα συμβαλλόμενα κράτη μέλη του ΟΗΕ, αποτέλεσε την αφετηρία για τη διασφάλιση της προστασίας  των ελευθεριών και την έμπρακτη αναγνώριση των όσων κατάφωρα είχαν παραβιασθεί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εβδομήντα χρόνια μετά την υπογραφή της, στις  10 Δεκεμβρίου του 1948, η Οικουμενική Διακήρυξη, περισσότερο από ποτέ είναι στο επίκεντρο και έρχεται αντιμέτωπη με κράτη τα οποία εν όλω ή εν μέρει, και κεκαλυμμένα με το μανδύα της κυριαρχικής τους αυτοδιάθεσης, κατά το δοκούν περιορίζουν υπέρμετρα, ακόμη και ουσιώδεις, σύμφυτες με την ανθρώπινη φύση  ελευθερίες. Τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω διαπιστώσεις είναι στραμμένο στο Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, και στην πολύκροτη υπόθεση της δολοφονίας του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, με την  ηγεσία της χώρας να βρίσκεται υπόλογη και ύποπτη για τη δολοφονία του.
Κρίνεται σκόπιμο πριν επιχειρηθεί να σχολιασθεί η υπόθεση της δολοφονίας και η πιθανότητα να υπάρχει ανάμιξη της κυβέρνησης της Σαουδικής Αραβίας σε αυτή, να γίνει μια γενικότερη σκιαγράφηση του status quo των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Βασίλειο αυτό της Μέσης Ανατολής όπως καθημερινά καταγράφονται από το Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (Human Rights Watch), τη Διεθνή Αμνηστία (Amnesty International) , αλλά και γενικότερα από παρατηρητές της κατάστασης αυτής εντός και εκτός της επικράτειας της.
Το αυστηρό καθεστώς υπό το οποίο κυβερνάται η Σαουδική Αραβία έχει αντίκτυπο, όχι μόνο σε ζητήματα που τελούν υπό την αποκλειστική αρμοδιότητα της ως κυρίαρχου κράτους, αλλά και στις Διεθνείς Σχέσεις της με τα υπόλοιπα κράτη μέλη του ΟΗΕ και όχι μόνο. Ίσως η σοβαρότερη από όλες τις «αιχμές» κατά της χώρας αποτελεί η πλέον ακραιφνώς διαδεδομένη πεποίθηση ότι η χώρα χρηματοδοτεί τα παγκόσμια τρομοκρατικά χτυπήματα, με σημείο εκκίνησης το τρομοκρατικό χτύπημα της 21^ης Σεπτεμβρίου στους Δίδυμους Πύργους. Το 2016 διαπιστώθηκε από έκθεση της Κοινής Διερεύνησης για τις Κοινοτικές Δραστηριότητες Πληροφοριών σχετικά με τις επιθέσεις εκείνες, ότι ορισμένοι από τους αεροπειρατές έλαβαν βοήθεια και οικονομική υποστήριξη από άτομα συνδεδεμένα με τη Σαουδική κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων των μελών της βασιλικής οικογένειας. Ήδη από το 2010, η τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρυ Κλίντον, επιχειρούσε να προειδοποιεί τη διεθνή κοινότητα ότι οι Σαουδάραβες αποτελούσαν μια βαρύνουσας σημασίας οικονομική πηγή για ορισμένες τρομοκρατικές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων και η Αλ-Κάιντα και οι Ταλιμπάν. Οι πολεμικές συρράξεις, επιπρόσθετα, οι οποίες διεξάγονται στην Υεμένη υπό τη μορφή κυρίως αεροπορικών επιθέσεων πίσω από τις οποίες βρίσκεται μία αραβική συμμαχία με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, αποτελούν το αποκορύφωμα της ανθρωπιστικής κρίσης που ξέσπασε, σε πολλές περιπτώσεις με την «υπογραφή» της Σαουδικής Αραβίας.
Η παραπάνω συνοπτική αναφορά της ανάμιξης της Σαουδικής Αραβίας σε τρομοκρατικές ή πολεμικές ενέργειες- οι οποίες ,φυσικά, δεν είναι και οι μοναδικές- αποτελεί δείγμα των πρακτικών που υιοθετεί το Βασίλειο που όντας θετικά προσκείμενο προς το Ισλάμ, δεν παραλείπει να το προωθεί και να το στηρίζει. Σημαντικότατο ζήτημα προς εξέταση, ωστόσο αποτελέι το status των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός του Σαουδικού Βασιλείου. Είναι εύκολα αντιληπτό πως ένα Βασίλειο στο οποίο κινητήριος μοχλός είναι η απόλυτη μοναρχία, με τη βασιλική οικογένεια να νομιμοποιείται να ελέγχει  τα πάντα υπό τη φως του ισλαμισμού, σίγουρα στερείται αποτελεσματικής προστασίας όσων το Ισλάμ δεν αναγνωρίζει.Ενισχυτικό στοιχείο της παραπάνω άποψης αποτελεί η διαπίστωση ότι στη Σαουδική Αραβία βρίσκονται οι δύο ιερές πόλεις του Ισλάμ, η Μέκκα, όπου γεννήθηκε ο προφήτης Μωάμεθ και η Μεδίνα, όπου ενταφιάστηκε.Έτσι οι βασιλείς της λαμβάνουν και τον επίσημο τίτλο του προστάτη των ιερών τόπων του Ισλάμ παρ’ ότι δεν είναι απόγονοι του Μωάμεθ.Με αυτά τα δεδομένα, οι εκθέσεις και οι διαπιστώσεις περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο κράτος του πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, μάλλον είναι επιβαρυντικές και εκθέτουν τη Σαουδική Αραβία.
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ
Ξεκινώντας από την ελευθερία του τύπου, η Σαουδική Αραβία αριθμείται 169^η από τις συνολικά 180 χώρες, στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου του 2018. Η Σαουδική Αραβία δεν επιτρέπει κανένα ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης και εφαρμόζει πρακτικές λογοκρισίας για κάθε είδους δημοσίευση. Οι δημοσιογράφοι υπόκεινται σε εκεταμένο έλεγχο και ο,τι θεωρείται επικριτικό για την κυβέρνηση δυνητικά οδηγεί σε κράτηση, σύμφωνα με τους νόμους της χώρας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Επίσης έρχονται αντιμέτωποι με την απειλή της δημόσιας τιμωρίας και ακόμη του θανάτου.
Τη στιγμή που η ορθή και ουσιαστική άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων θεμελιώνεται στην ενεργητική και παθητική πληροφόρηση, για κάθε κρατική οντότητα, δημιουργεί μάλλον υποψίες το γεγονός ότι ο τύπος υφίσταται περιορισμούς ανάλογους με εκείνους που δεχόταν και δέχεται σε απολυταρχικά καθεστώτα. Αυτό ίσως είναι και μια ένδειξη ότι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και αν ακόμη αποτελούν πραγματικότητα, δε διαθέτουν το κατάλληλο έδαφος για να προβληθούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις ωστόσο, τέτοιων παραβιάσεων κρίνεται σκόπιμο, πέρα από γενικές διαπιστώσεις να παρασταθούν εμπειρικά, μεμονωμένα περιστατικά που συνηγορούν υπέρ καταπάτησης της ελευθερίας του τύπου.
Το 2012, ο Σαουδάραβας μπλόγκερ Raif Badawi κατηγορήθηκε για «παραβίαση των ισλαμικών αξιών και διάδοση της φιλελεύθερης σκέψης» και καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκισης, 1.000 χτυπήματα με μαστίγιο και πρόστιμο 1 εκατομμύριο Riyals, ποσό που ανέρχεται σε περίπου 266.000 δολάρια, σύμφωνα με την Επιτροπή των ΗΠΑ για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία,
Τον Αύγουστο, εξετάσθηκε θανατική ποινή για τον ακτιβιστή Isra al Ghomgham, για τον οποίο υπήρχαν τεκμήρια όσον αφορά πολιτικές διαδηλώσεις στην ανατολική επαρχία της χώρας.Θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την εκτέλεση με σπαθί, και η τελευταία ακρόασή της ορίσθηκε η 28^η Οκτωβρίου.Παρόμοια μεταχείρηση αντιμετώπισε ο Σαουδάραβας ακτιβιστής Omar Abdulaziz, 27χρονος καναδικός πολιτικός πρόσφυγας που φιλοξενεί μια σατιρική εκπομπή ειδήσεων. Τον Αύγουστο δήλωσε στο Business Insider ότι οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας συνέλαβαν μέλη της οικογένειάς του για να τον πιέσουν να τερματίσει το πρόγραμμά του. Κατήγγειλέ μάλιστα ότι οι Σαουδάραβες πράκτορες παρακολουθούσαν όλες τις κινήσεις του ακόμη και το κινητό του τηλέφωνο.
Στο σημείο αυτό ακριβώς είναι που εντοπίζονται και ομοιότητες με την υπόθεση Κασόγκι.
ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΥΡΩΣΕΩΝ
Η θανατική ποινή επισύρεται για ένα ευρύ φάσμα αδικημάτων, συμπεριλαμβανομένου του λαθρεμπορίου ναρκωτικών, της μαγείας, της μοιχείας, της σοδομωρίας και της αποποίησης του Ισλάμ. Η ποινή του θανάτου δύναται να λάβει χώρα με λιθοβολισμό, απομόνωση, αποκεφαλισμό ή σταύρωση. Η Σαουδική Αραβία είναι μία από τις μόνες χώρες της εποχής που επιτρέπει τη σταύρωση και τον αποκεφαλισμό ως τιμωρία.
Πέρα από τη μη κατάργηση της θανατικής ποινής, είναι άξιο απορίας το πόσο αποκρουστικά, μη ανεκτά και απροκάλυπτα, όχι μόνο επιβάλλονται ποινές που παραπέμπουν σε μεσαιωνικού τύπου βασανιστήρια και εκτελέσεις, αλλά και οι καταδίκες αυτές επιβάλλονται υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες και υπό ένα καθεστώς το οποίο εγείρει αμφιβολίες περί ορθής και αποτελεσματικής απονομής δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ , η Σαουδική Αραβία εκτέλεσε 48 άτομα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018, οι μισοί από αυτούς σε μη βίαια αδικήματα.
Οι κατάφωρες και εξακολουθητικές παραβιάσεις του ίδιου του φυσικού δικαιώματος στη ζωή σε μια χώρα-κλειδί στη Μέση Ανατολή, δεν μπορούν παρά να εγείρουν το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας ως προς τον τρόπο διιπλωματικής προσέγγισης. Το ερώτημα που τίθεται σε αυτή την περίπτωση είναι στενά συνυφασμένο με ένα γενικότερο δίλημμα. Εφόσον κάθε κράτος υπό την έννοια των κυριαρχικών του δικαιωμάτων θέτει το ίδιο προς προστασία εκείνα τα αγαθά που κρίνει πως συνηγορούν στην προάσπιση της «αυθεντίας» του, οφείλει η διεθνής κοινότητα να επέμβει; Αν ναι, μέχρι που εκτείνονται τα όρια της αρμοδιότητας της;
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Πολυσυζητημένο από κάθε άποψη αποτελεί το ζήτημα των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των γυναικών, οι οποίες πρακτικά, θρησκευτικά και νομοθετικά υφίστανται διαρκώς τη διακριτική μεταχείρηση από ένα κράτος το οποίο δεν του εγγυάται ούτε τα αυτονόητα. Η σεξιστική βία είναι γεγονός και καθημερινότητα, μόνο το 5% του εργατικού δυναμικού της χώρας εκπροσωπείται από το γυναικείο φύλο, χωρίς να είναι φυσικά δυνατό να λησμονθηθεί το ότι νομικά οι γυναίκες θεωρούνται υποδεέστεροι πολίτες σε σχέση  με τους άνδρες ιδίως όσον αφορά οικογενειακά θέματα. Τα παιδιά συχνά δεν απολαμβάνουν την προστασία που ένα κράτος θα όφειλε να παρέχει στην κινητήριο δύναμη της συνέχειας του. Προκαλούν τουλάχιστον προβληματισμούς τα στατιστικά στοιχεία τόσο της Διεθνούς Αμνηστίας όσο και του Human Rights Watch.
KΑΤΑΛΗΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΤΗΡΗΣΕΙΣ
Ο ΟΗΕ έχει ήδη ξεκινήσει να εξετάζει την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία, εν μέσω συνεχιζόμενων αντιδράσεων για τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι.Η Καθολική Περιοδική Εξέταση (EPU), μια διαδικασία στην οποία υπόκεινται οι χώρες μέλη του ΟΗΕ κάθε περίπου 4 χρόνια, διεξάγεται την ώρα που η δολοφονία του Κασόγκι στο προξενείο της χώρας του στην Κωνσταντινούπολη έχει προκαλέσει διεθνή κατακραυγή.
Η Σαουδική Αραβία, αν ληφθεί υπόψη ότι έχει επιδείξει θετική ανταπόκριση σε αρκετά ζητήματα που οι επιμέρους επιτροπές του ΟΗΕ, συστήνουν και μέσω γνωμών αναφέρουν στη χώρα. Σε μια περίοδο όμως που η η κατοχύρωση των φυσικών δικαιωμάτων και των συναφών ατομικών και πολιτικών, καθώς και κοινωνικών που προσιδιάζουν στην ανθρώπινη φύση τίθενται σε μια συνεχή αμφισβήτηση και παραβίαση στην πράξη, δε θα πρέπει να είνια επιτρεπτή ούτε η ανοχή ακόμη σε πρακτικές και συμπεριφορές από τον κρατικό μηχανισμό ώστε αυτός να μεταχειρίζεται τους πολίτες ως μέσον για συγκεκριμένους σκοπούς. Και η διεθνής κοινότητα, δεν μπορεί πλέον να αγνοήσει τέτοιου είδους παραβιάσεις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ/ΠΗΓΕΣ
Ken Macdonald ,“Shrouded in Secrecy: the human rights situation in Saudi Arabia following arrests in September 2017”, Arab Organization for Human Rights in the UK, 1/2/18, διαθέσιμο σε http://aohr.org.uk/index.php/en/all-newsy/saudi-arabia/item/8195-shrouded-in-secrecy-the-human-rights-situation-in-saudi-arabia-following-arrests-in-september-2017.html
Rosie Perper, “All the atrocities Saudi Arabia committed before outrage over Jamal Khashoggi’s death reached a fever pitch”, Business Insider, 22/10/18 7:08 PM, διαθέσιμο σε https://www.businessinsider.com/saudi-arabia-human-rights-violations-atrocities-before-jamal-khashoggi-2018-10
Linah Alsaafin and Mary Atkinson,ANALYSIS: Rising Saudi death penalty targets most vulnerable, Middle-East Eye, 4/4/2015 11:13 UTC, διαθέσιμο σε https://www.middleeasteye.net/news/analysis-rising-saudi-death-penalty-targets-most-vulnerable-121961467
Ηuman Rights Watch διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/el
Reports of Amnesty International διαθέσιμο σε: https://www.amnesty.org/en/countries/