Από την 15η Ιουλίου και το – μικρής χρονικής διάρκειας – πραξικόπημα κατά το οποίο υπήρξε σημαντικός αριθμός θανάτων και τραυματιών, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει επαναφέρει το ζήτημα της θανατικής ποινής στην γείτονα χώρα , σε μία περίοδο όπου ήδη παρατηρείται μία γενικότερη αστάθεια στα Βαλκάνια και που η Τουρκία, συγκεκριμένα, ετοιμάζεται για το πρώτο δημοψήφισμα που αφορά το πολίτευμα της στις 16 Απριλίου.
Λίγες μέρες πριν, ο Ερντογάν σε δημόσια ομιλία του σε οπαδούς του στην Μανίσα , ζήτησε εκ νέου, από το Κοινοβούλιο να δώσει την έγκρισή του για επαναφορά της θανατικής ποινής – σε ένα δημόσιο εθνικιστικό λεκτικό ντελίριο. Αυτό, σε συνάρτηση με την παρούσα χρονική στιγμή, θα μπορούσε να θεωρηθεί από αρκετούς ως μία μέθοδος εντυπωσιασμού, προσέλκυσης και συσπείρωσης των οπαδών του Ερντογάν προκειμένου να λάβει τα μέγιστα στο επερχόμενο δημοψήφισμα, που θα επιφέρει αλλαγή πολιτεύματος, μέσα από τροποποίηση του Συντάγματος — αποδίδοντάς του κατ’ αυτό τον τρόπο πολύ περισσότερες εξουσίες από αυτές που ήδη έχει και αναγάγοντάς τον τελικά σε «Σουλτάνο». Συγχρόνως όμως, η νύξη για την επαναφορά της θανατικής ποινής μόνο ως κίνηση εντυπωσιασμού δεν θα μπορούσε να ιδωθεί , την στιγμή που διακυβεύεται ένα από τα σπουδαιότερα ανθρώπινα δικαιώματα, αυτό της ζωής , και ενώ υπάρχουν σίγουρα πολιτικά αντίπαλοι στον Ερντογάν, που είχαν συνεισφέρει στην οργάνωση του πραξικοπήματος και εάν τεθεί σε ισχύ ο νόμος για την θανατική ποινή ενδέχεται να βρεθούν σε κίνδυνο.
Παρόλα αυτά, η επαναφορά της θανατικής ποινής, εφόσον και εάν υιοθετηθεί, πέραν του ότι αντιβαίνει σε ανθρωπιστικές αξίες, δεν αφήνει την δυνατότητα μεταμέλειας για τον εκάστοτε δράστη/εγκληματία καταρρίπτοντας συγχρόνως το περιθώριο για ανθρώπινο λάθος από την πλευρά της δικαιοσύνης με φόβο το ενδεχόμενο, να θανατωθεί κάποιος, ο οποίος ενδέχεται εκ των υστέρων να κριθεί αθώος. Άλλωστε, ακόμα και από διαφορετική σκοπιά να ιδωθεί το συγκεκριμένο ζήτημα, η αντιμετώπιση της εγκληματικότητας με ιδεολογικές προσεγγίσεις του τύπου «οφθαλμός αντί οφθαλμού» , πόσο μάλλον με την «βούλα» και την επισφράγιση ενός δημοψηφίσματος, αρμόζουν μόνο σε υπανάπτυκτες χώρες, όπου υπάρχει η έλλειψη της στοιχειώδους παιδείας. Παράλληλα, είναι άξιο αναφοράς, το γεγονός, ότι η επαναφορά της θανατικής ποινής θα αποτελούσε τροχοπέδη για τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής,-σε μία περίοδο που οι σχέσεις της Τουρκίας με την Γερμανία και την Ολλανδία έχουν κλονιστεί- καθότι όλες οι χώρες οι οποίες έχουν ενταχθεί στην Ε.Ε έχουν καταργήσει την θανατική ποινή.
Επιπρόσθετα, αν κάτι θα έπρεπε να μας προβληματίσει – πέραν του επικείμενου δημοψηφίσματος για την αλλαγή του πολιτεύματος – είναι το γεγονός ότι ο Ερντογάν προσπαθεί να μεταθέσει το κέντρο βάρους της απόφασης για ένα τόσο φλέγον ζήτημα, όπως αυτό της θανατικής ποινής στον λαό . Το δημοψήφισμα αποτελεί την έκφραση της λαϊκής βούλησης με ένα ναι ή ένα όχι, χωρίς την δυνατότητα ενδιάμεσης επιλογής, ενώ συγχρόνως αποτελεί την πεμπτουσία της λαϊκής κυριαρχίας (Διαμαντόπουλος, Θ.). Αυτός ο θεσμός δίνει την δυνατότητα να ληφθούν αποφασιστικές και ουσιαστικές αποφάσεις σε ζητήματα άκρως διχαστικά και διφορούμενα , ωστόσο είναι άξιο λόγου ότι τα δημοψηφίσματα αποτελούν επισφαλή μέθοδο λήψης αποφάσεων για ζητήματα που άπτονται ανθρωπίνων δικαιωμάτων-όπως συμβαίνει εν προκειμένω στην Τουρκία.
Συνοψίζοντας, το μόνο για το οποίο μπορεί να είναι κανείς σίγουρος, είναι το ότι η γειτονική μας χώρα , η οποία διατηρεί ανοιχτά μέτωπα σε πολλαπλά επίπεδα, βρίσκεται σε μία κρίσιμη καμπή, τόσο σε επίπεδο εσωτερικής (δημοψηφίσματα για την μεταβολή του πολιτεύματος από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική σε προεδρική δημοκρατία και για την θανατική ποινή) όσο και εξωτερικής πολιτικής (Κυπριακό, ζήτημα κατασκοπείας με την Γερμανία, προσφυγικό κ.ά) – με τον ρόλο και την εξουσία του Ερντογάν, ο οποίος κινεί τα νήματα, να κρίνεται από το πρώτο δημοψήφισμα, όπου αν ο λαός
ψηφίσει τις τροποποιήσεις του Συντάγματος καταργείται ο ρόλος του πρωθυπουργού, και ο Πρόεδρος αυτομάτως γίνεται αρχηγός του κράτους με συγκέντρωση υπερεξουσιών στα χέρια του. Ολοκληρώνοντας, είτε η επαναφορά του ζητήματος της θανατικής ποινής είναι απλώς μία κίνηση εντυπωσιασμού είτε πρόκειται για σοβαρή – κυριολεκτική δήλωση , με τον Ερντογάν κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τι μέλλει γενέσθαι.-
ψηφίσει τις τροποποιήσεις του Συντάγματος καταργείται ο ρόλος του πρωθυπουργού, και ο Πρόεδρος αυτομάτως γίνεται αρχηγός του κράτους με συγκέντρωση υπερεξουσιών στα χέρια του. Ολοκληρώνοντας, είτε η επαναφορά του ζητήματος της θανατικής ποινής είναι απλώς μία κίνηση εντυπωσιασμού είτε πρόκειται για σοβαρή – κυριολεκτική δήλωση , με τον Ερντογάν κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τι μέλλει γενέσθαι.-
Κάλλια Βαβουλιώτη