Γράφει η Ιωάννα Μαγγίνα
Η επαρχία Tigray της Αιθιοπίας βρέθηκε αντιμέτωπη με τις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ της Αιθιοπικής κυβέρνησης και του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου του Tigray (TPLF) το Νοέμβριο του 2020. Η ένταση μεταξύ των δύο αυτών μετώπων έχει τις απαρχές της στην ανάδυση του Abiy Ahmed στην πρωθυπουργία το 2018. Από το 1991, το Λαϊκό Επαναστατικό Δημοκρατικό Μέτωπο του λαού της Αιθιοπίας (EPRDF) κυβερνούσε την χώρα, ώσπου ίδρυσε το TPLF, το οποίο αποτελούνταν από το 7,3% του πληθυσμού και είχε ως αρμοδιότητα τον κυρίως έλεγχο του στρατού και του κράτους. Σταδιακά στράφηκε προς τον αυταρχισμό και τις έντονες ιδεολογικές πεποιθήσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δυσαρέσκεια των παραδοσιακών κυρίαρχων πολιτών, των Αχμάρα, οι οποίοι αποτελούσαν το 27% του πληθυσμού της χώρας αλλά και των Ορόμο που έφταναν σε ποσοστό το 34,9%. Οι Ορόμο κινητοποιήθηκαν σύντομα, διότι ήταν αντίθετοι όσον αφορά την ιδεολογία του TPLF και έτσι αναδύθηκε ο Abiy στην εξουσία. Εκείνος ίδρυσε ένα εθνικό κόμμα, στο οποίο ενσωματώθηκε το EPRDF και ενώ αρχικά φαινόταν ότι επρόκειτο για ένα δημοκρατικό κόμμα με ιδιαίτερη έμφαση στα δικαιώματα του λαού, κατέληξε να χρησιμοποιεί μεθόδους καταστολής των οργανώσεων ενώ, σταδιακά, δέχτηκε επιρροή από το TPLF και στόχευε στην διάλυση των δομών εξουσίας. Έτσι, δέχτηκε έντονη κριτική για αυταρχισμό και προσπάθεια αποδυνάμωσης του κυβερνητικού συστήματος.
Ο Abiy αποφάσισε να αναβάλλει τις εθνικές και περιφερειακές εκλογές, οι οποίες θα διεξάγονταν το καλοκαίρι του 2020 και θα αφορούσαν το έτος 2021, λόγω της πανδημίας του Covid-19. Αυτό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στον λαό της Αιθιοπίας και ιδιαίτερα στο TPLF, το οποίο προχώρησε αυτοβούλως στη διεξαγωγή των εκλογών, με συνέπεια την ρήξη των δύο πλευρών και την αμοιβαία μη αναγνώριση της νομιμότητας των πράξεων και της μιας και της άλλης πλευράς.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο πολιτικών εξελίξεων, εκδηλώθηκαν εχθροπραξίες στις 4 Νοεμβρίου 2020, όταν ένοπλες δυνάμεις του Tigray επιτέθηκαν στον στρατό της Αιθιοπίας. Μετά από την υπομονετική παραμονή στις θέσεις του, τις ενέδρες και την τοποθέτηση πυρομαχικών σε διάφορα σημεία, ήταν έτοιμοι να δώσουν ένα μεγάλο χτύπημα στον εθνικό στρατό. Παρόλα αυτά είναι δύσκολο να επιβεβαιωθούν αυτά τα στοιχεία, διότι η κυβέρνηση του Abiy είχε περιορίσει την πρόσβαση στα επικοινωνιακά δίκτυα και στη δημοσιογραφία και επιπλέον είχε απαγορεύσει την ανθρωπιστική βοήθεια στην περιοχή, ενόψει των συγκρούσεων.
Στις 28 Νοεμβρίου, ο Abiy ανακοίνωσε ότι κατάφερε να αμβλύνει τις αντιπαραθέσεις και να δώσει ένα τέλος στο συμβάν, αφού παράλληλα δήλωσε ότι κατέλαβε την πρωτεύουσα του Tigray, Mekelle. Το TPLF αποχώρησε από την περιοχή δηλώνοντας την πρόθεσή του για ανταρτοπόλεμο. Η εκτίμηση του Abiy ότι οι εχθροπραξίες έλαβαν τέλος ήταν λανθασμένη, καθώς στην πραγματικότητα φαίνεται να συνεχίστηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς δεν καθορίστηκε η ημερομηνία λήξης των συγκρούσεων και η προσπάθεια για εξεύρεση μιας λύσης ανάμεσα στα δύο μέρη. Ενόψει όλων των παραπάνω, ο Abiy δήλωσε ότι ο εθνικός στρατός θα αποσυρθεί από το Tigray.
Στο ενδιάμεσο διάστημα των συγκρούσεων, ο εθνικός στρατός, ο οποίος απαρτίζεται από δυνάμεις της Ερυθραίας, αντιπάλου του TPLF, συνέβαλε στο να αυξηθεί σε μέγεθος και να αποκτήσει ολοένα και περισσότερη υποστήριξη το TPLF λόγω των φρικαλεοτήτων της κυβέρνησης εις βάρος του άμαχου πληθυσμού, οι οποίες περιλάμβαναν σφαγές, βιασμούς, λεηλασίες, αρπαγές περιουσιών και διώξεις γηγενών από τις κατοικίες τους. Το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Τιγκράι (TIP) ανακοίνωσε επίσημα ότι οι θάνατοι αμάχων ανήλθαν στους 52 χιλιάδες. Παράλληλα, απαγόρευε στους αμάχους να διασχίσουν τα σύνορα, με αποτέλεσμα να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους, αφού οι συγκρούσεις δεν απείχαν πολύ από την τοποθεσία που βρίσκονταν. Είναι ολοφάνερο ότι ο στρατός της Αιθιοπίας προχώρησε σε καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του λαού μέσω απάνθρωπων πράξεων και συνεπώς σε εγκλήματα πολέμου.
Οι αρχές της Αιθιοπίας, με Υπουργό Γυναικών τον Filsan Abdullahi γνωστοποίησαν 108 επιβεβαιωμένους βιασμούς γυναικών κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων. Τα προαναφερθέντα γεγονότα αφήνουν να υπογραμμιστεί η τραγικότητα της κατάστασης και η πλήρης ισοπέδωση των γενικών αρχών της ελευθερίας, του σεβασμού και της αλληλοβοήθειας μεταξύ των ανθρώπων. Η όψη των ενόπλων συγκρούσεων είναι πάντα πολύ σκοτεινή και γεμάτη θλιβερά γεγονότα.
Διεθνείς δηλώσεις και συνολική αποτίμηση του γεγονότος
Με δεδομένη την ανεξέλεγκτη κατάσταση στο Τιγκράι, ο ΟΗΕ δήλωσε πώς είναι πολύ πιθανό αυτά τα γεγονότα να δημιουργήσουν ισχυρή αποσταθεροποίηση στην Αιθιοπία. Ο Mark Loukok, επικεφαλής των ανθρωπιστικών υποθέσεων του ΟΗΕ, βαθιά πληγωμένος από την όλη κατάσταση, απαίτησε την απόσυρση των στρατευμάτων της Ερυθραίας από το Τιγκράι. Το ίδιο ζήτησε και η κυβέρνηση Biden. Την ανησυχία του εξέφρασε και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Antonio Guterres, ο οποίος πίστευε πως η κατάσταση θα επιδεινωθεί. Ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ, Stephan Dizaric, δήλωσε ότι η παροχή βοήθειας στο Τιγκράι παρέμενε δύσκολη και θα βελτιωνόταν μόνο αν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στην περιοχή χωρίς παρεμπόδιση.
Επιπροσθέτως, στις 14 Απριλίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας συνεδρίασε με άκρα μυστικότητα για το καίριο ζήτημα, όμως δεν υπήρξε κάποιο κοινό ανακοινωθέν. Ο Akshaya Kumar, Διευθυντής του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW), ανακοίνωσε πως το Συμβούλιο Ασφαλείας θα έπρεπε να διεξάγει ανοιχτή συνεδρίαση και να τεθούν τα θεμέλια για την έναρξη ερευνών της σύγκρουσης.
Η ΕΕ, παρακολουθώντας τα γεγονότα, εξέφρασε την ανησυχία της για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποστήριξε πως το Τιγκράι χρειάζεται ανθρωπιστική βοήθεια το συντομότερο δυνατό, ώστε να ξεπεράσει την τραγική κατάσταση, προσθέτοντας πως η ΕΕ είναι στο πλευρό της Αιθιοπίας και θα κάνει το καλύτερο δυνατό για την αντιμετώπιση των εξελίξεων.
Η σημαντικότερη δήλωση των τελευταίων μηνών είναι αυτή του Abune Mathias, επικεφαλής της Αιθιοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος πρώτος έκανε λόγο για γενοκτονία στην περιοχή του Τιγκράι, για καταστροφή εκκλησιών, ναών, για τέλεση εγκλημάτων και για τον θάνατο αμέτρητων αμάχων, τονίζοντας πως δεν έχει λάβει τέλος, εκφράζοντας τον πόνο αλλά και την οργή του. Μάλιστα, ο ίδιος τράβηξε ένα βίντεο, στο οποίο απεικονιζόταν η βιαιότητα και η ωμότητα εναντίον των αμάχων πολιτών και θέλησε να το δημοσιοποιήσει , αφού πρώτα εμποδίστηκε. Δεν αναφέρει, ωστόσο, από ποιον.
Εν κατακλείδι, η κατάσταση στο Τιγκράι είναι κρίσιμη τους τελευταίους μήνες, καθώς οι εχθροπραξίες δεν έχουν λάβει τέλος και ο εθνικός στρατός συνεχίζει τις επιθέσεις εις βάρος του άμαχου πληθυσμού. Ο πρωθυπουργός, αν και βραβευμένος το 2019 με το Νόμπελ Ειρήνης για την επίλυση της κρίσης στην Ερυθραία, κάθε άλλο παρά φιλειρηνικός φαίνεται να είναι. Αρνητικός προς τις εκκλήσεις και αδιάλλακτος, συνεχίζει να αγνοεί την κατάσταση και να προκαλεί την αγανάκτηση και εξαθλίωση του λαού. Είναι φανερό πως εναντιώνεται στην άποψη του Abune Mathias ότι πρόκειται για γενοκτονία, αλλά και στις απόψεις των ΗΠΑ ότι τα γεγονότα αποτελούν πράξεις εθνοκάθαρσης. Για να δοθεί ένα τέλος στις βιαιοπραγίες, θα πρέπει ο Abiy να φανεί διαλλακτικός και να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις, ειδάλλως η παραμονή του στη πρωθυπουργική θέση θα μοιάζει σύντομη.
Πηγές:
- Hamdi Moussa, Afrique, Guerre au Tigrė: L’Ethiopie envisage de poursuivre le TPLF en justice pour terrorisme, Anadolu Agency, Νοέμβριος 23, 2020. Ανάκτηση από: https://www.aa.com.tr/fr/afrique/guerre-au-tigr%C3%A9-lethiopie-envisage-de-poursuivre-le-tplf-en-justice-pour-terrorisme/2053529
- Amnesty International UK, Ethiopia: Investigation confirms scores of civilians killed in Tigray state massacre, Νοέμβριος 12, 2020. Ανάκτηση από: https://www.amnesty.org.uk/press-releases/ethiopia-investigation-confirms-scores-civilians-killed-tigray-state-massacre
- Farouk Chothia, Ethiopia’s Tigray Crisis: Why Nobel laureate Abiy Ahmed sent his troops to battle, BBC, Δεκέμβριος 6, 2020. Ανάκτηση από: https://www.bbc.com/news/world-africa-55145827
- Duarte Mendonca and Nima Elbagir, Ethiopian Orthodox Church Patriarch condemns Tigre “genocide”, CNN, 2021. Ανάκτηση από: https://edition.cnn.com/2021/05/08/africa/orthodox-church-tigray-ethiopia-intl/index.html
- CNN, “Ναι, έγιναν βιασμοί”: Η κυβέρνηση της Αιθιοπίας επιβεβαιώνει τη φρίκη του Τιγκράι. 2021. Ανάκτηση από: https://www.google.com/amp/s/www.cnn.gr/kosmos/story/254277/nai-eginan-viasmoi-h-kyvernisi-tis-aithiopias-epivevaionei-ti-friki-toy-tigkre/amp
- Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αιθιοπία: Δήλωση του Υπάτου Εκπροσώπου εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Δεκέμβριος 25, 2020. Ανάκτηση από: https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2020/12/25/ethiopia-declaration-by-the-high-representative-on-behalf-of-the-european-union/
- Eurocapital.gr, Από το Νόμπελ Ειρήνης στον αιματηρό εμφύλιο: Τί συμβαίνει στην Αιθιοπία, Νοέμβριος 19, 2020. Ανάκτηση από: https://www.eurocapital.gr/mobile/permalink/116238.html
- Naftemporiki, “Είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε”, λέει ο πρόεδρος της επαρχίας Τιγκράι, Νοέμβριος 23, 2020. Ανάκτηση από: https://m.naftemporiki.gr/story/1661763/aithiopia-eimaste-etoimoi-na-pethanoume-leei-o-proedros-tis-eparxias-tigkrai
- Naftemporiki, Στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ η σύρραξη στο Τιγκράι, Νοέμβριος 24, 2020. Ανάκτηση από: https://m.naftemporiki.gr/story/1661862/aithiopia-sto-sumboulio-asfaleias-tou-oie-i-surraksi-sto-tigkrai
- Jason Burke, Ethiopia is fighting ‘different and tiresome’ guerilla war in Tigray, says PM, The Guardian, Απρίλιος 4, 2021. Ανάκτηση από: https://www.google.com/amp/s/amp.theguardian.com/world/2021/apr/04/ethiopias-pm-says-military-fighting-difficult-and-tiresome-guerilla-war
Πηγή εικόνας: Hamdi Moussa, Afrique, Guerre au Tigrė: L’Ethiopie envisage de poursuivre le TPLF en justice pour terrorisme, Anadolu Agency, Νοέμβριος 23, 2020. Ανάκτηση από: https://www.aa.com.tr/fr/afrique/guerre-au-tigr%C3%A9-lethiopie-envisage-de-poursuivre-le-tplf-en-justice-pour-terrorisme/2053529