Γράφει ο Σταύρος Μόσχος
Η Αλ-Σαμπαάμπ (Al-Shabaab/Al-Shabab) αποτελεί ένοπλη φονταμενταλιστική οργάνωση θρησκευτικού χαρακτήρα που έχει τόσο ως βάση, όσο και ως κύριο πεδίο δράσης τη Σομαλία. Η ακριβής ημερομηνία ίδρυσης της οργάνωσης δεν είναι γνωστή μέχρι σήμερα, καθώς η περιοχή της Σομαλίας από την κατάρρευση της κυβέρνησης του Jaalle Siad Barre το 1991 και έπειτα, χαρακτηρίζεται από βίαιες συγκρούσεις μεταξύ φατριών και συνεχείς ανακατατάξεις τόσο στο πολιτικό σκηνικό όσο και στον εδαφικό χάρτη της χώρας. Η Σομαλία κατά πολλούς αποτελεί ένα αποτυχημένο κράτος (failed state), καθώς εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες ταλανίζεται από ένοπλες διενέξεις με διεθνείς παράγοντες να εμπλέκονται άμεσα. Η οργάνωση προέκυψε από μέλη του ICU (Islamic Courts Union) και χαρακτηρίζεται από τη βίαιη εμπλοκή της με τη μεταβατική κυβέρνηση της Σομαλίας η οποία έλαβε υλική και στρατιωτική υποστήριξη από την κυβέρνηση της Αιθιοπίας (2006-2007).
Η Al-Shabaab εκτός από τον ενεργό ρόλο που κατείχε απέναντι στη μεταβατική κυβέρνηση της Σομαλίας αλλά και στην ειρηνευτική αποστολή που εξουσιοδότησε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2006, έχει αναλάβει την ευθύνη για ποικίλες ένοπλες επιθέσεις που είχαν ως κύριο στόχο άμαχο πληθυσμό. Η πιο πρόσφατη από αυτές είναι η επίθεση σε ξενοδοχείο της Μογκαντίσου τον Αύγουστο του 2020 που οδήγησε στο θάνατο 15 πολιτών. Η δράση της οργάνωσης όμως δεν περιορίζεται σε εθνικό επίπεδο καθώς υπάρχουν αναφορές περί έντονης παρουσίας της Al-Shabaab στις Σκανδιναβικές χώρες. Ο απώτερος σκοπός αυτής της παρουσίας είναι η στρατολόγηση και εν τέλει η ενίσχυση του έμψυχου δυναμικού της οργάνωσης στη Σομαλία.
Εμβαθύνοντας, μπορούμε να κατανοήσουμε αρκετά από την ελεύθερη μετάφραση του ονόματος της οργάνωσης. Το όνομα Αl-Shabaab μεταφράζεται ως «Η Νεολαία», που αναδεικνύει το ρόλο που κατέχουν άνθρωποι νέων ηλικιών από την ίδρυση της οργάνωσης μέχρι και σήμερα. Η παρουσία της Al-Shabaab στις χώρες της βόρειας Ευρώπης κατά πρώτη εντύπωση ενδέχεται να προκαλέσει απορία. Αναλύοντας όμως τον πληθυσμό της σομαλικής διασποράς στις Σκανδιναβικές χώρες μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε το λόγο δραστηριοποίησης εξτρεμιστικών οργανώσεων στις περιοχές αυτές. Πιο συγκεκριμένα, στη Σουηδία κατοικεί ο μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων σομαλικής καταγωγής που αγγίζει τα 95.000 άτομα. Στη συνέχεια ακολουθεί η Νορβηγία με 29.365 άτομα σομαλικής καταγωγής (2012), η Δανία (17.673) και τέλος η Φινλαδία (14.672).
Σύμφωνα με έκθεση της Σουηδικής Υπηρεσίας Ασφαλείας, στην περιοχή αποδεδειγμένα δρουν ισλαμικές εξτρεμιστικές οργανώσεις των οποίων οι δράσεις δεν αποσκοπούν στην πραγματοποίηση βίαιων επιθέσεων κατά της ίδιας της χώρας, αλλά στην οικονομική τους ενίσχυση και στη στρατολόγηση νέων μαχητών. Με αυτόν τον τρόπο η Al-Shabaab φαίνεται να έχει πλεονέκτημα έναντι άλλων εξτρεμιστικών ομάδων όπως είναι η al-Qaeda και η Daesh (Ισλαμικό Κράτος), καθώς το όνομά της δεν εμπεριέχεται στη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Aν και οι υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας παρακολουθούν τις δράσεις της οργάνωσης στενά, δεν είναι ακόμα σε θέση να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες καθώς η στρατολόγηση ατόμων μίας τόσο ευρείας μειονοτικής ομάδας όπως είναι η σομαλική διασπορά της Σουηδίας χρήζει ιδιαίτερης και διακριτικής αντιμετώπισης από την εκάστοτε κυβέρνηση. Η Al-Shabaab προσπαθεί κυρίως να προβεί στον επαναπατρισμό Σομαλών μέσω ιδιαίτερα προσεκτικής θρησκευτικής και ιδεολογικής προπαγάνδας που είναι εκ διαμέτρου αντίθετη της μεθόδου στρατολόγησης που χρησιμοποιεί στη Σομαλία, όπου σύμφωνα με τον ΟΗΕ η οργάνωση πολλές φορές προβαίνει στην απαγωγή των υποψήφιων μελών. Όπως μπορεί να κατανοήσει κανείς, η εφαρμογή της μεθόδου αυτής θα είχε μηδαμινό αποτέλεσμα σε Ευρωπαϊκό έδαφος. Αυτό έχει ως απόρροια η οργάνωση να καταφεύγει σε τρίτα μέσα, όπως είναι η διαδικτυακή και η θρησκευτική προπαγάνδα και οι στοχευμένες και κατευθυνόμενες διαλέξεις σε χώρους άσκησης θρησκευτικής λατρείας. Επιπροσθέτως, γίνεται χρήση της μεθόδου παροχής οικονομικών –και όχι μόνο- κινήτρων σε ευάλωτα άτομα με αντάλλαγμα τον επαναπατρισμό τους και την παροχή υπηρεσιών στην οργάνωση. Απτή απόδειξη της επιρροής της οργάνωσης στη σομαλική διασπορά είναι η σύλληψη δύο πολιτών της Σουηδίας και ενός του Ηνωμένου Βασιλείου το 2012 στο Τζιμπουτί από τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ. Οι άντρες είχαν πολεμήσει ως μαχητές της Al-Shabaab για τον έλεγχο της Μογκαντίσου το 2009 και η σύλληψή τους πραγματοποιήθηκε κατά την προσπάθειά τους να μεταβούν στην Υεμένη ώστε να ενισχύσουν τη σύμμαχο της Al-Shabaab, al-Qaeda. Περιστατικά παρόμοιας φύσεως έχουν προκύψει με εμπλεκόμενους πολίτες και των υπόλοιπων προαναφερθέντων κρατών.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η Al-Shabaab δεν αποτελεί τη μοναδική εξτρεμιστική οργάνωση που στοχοποιεί πολίτες ευρωπαϊκών -και μη- χωρών χρησιμοποιώντας ως κύριο μέσο την ιδεολογική και θρησκευτική προπαγάνδα με σκοπό τη στρατολόγηση ατόμων. Η παρουσία συνεργατών της οργάνωσης στις ευρωπαϊκές χώρες ακόμα και αν δε συνεπάγεται πάντα με προγραμματισμό τρομοκρατικών ενεργειών σε ευρωπαϊκό έδαφος πρέπει να παρατηρηθεί σε βάθος χρόνου και με μεθοδικότητα από τις αρμόδιες αρχές, ώστε να επιτευχθεί βαθύτερη κατανόηση των μεθόδων και των κινήτρων της οργάνωσης. Η ανάγκη για αλληλεγγύη, οικονομική στήριξη, και ομαλή ένταξη των μειονοτήτων στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι επιτακτική. Η πρακτική εφαρμογή των αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί τόσο αποτρεπτικό παράγοντα έναντι της στρατολόγησης ατόμων από φονταμενταλιστικές οργανώσεις, όσο και την πιο σύντομη οδό ένταξης των μεταναστών και των προσφύγων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Πηγές:
- European Asylum Support Office. (2018). Coi query: Somalia. Διαθέσιμο σε https://www.ecoi.net/en/file/local/2019114/2019_10_25_EASO+COI+QUERY_SOMALIA_AL+SHABAAB_FORCED_RECRUITMENT_Q25.pdf
- Fahlander, P. Al-Shabaab in Sweden. Perceptions of an Islamist extremist organizations. Διαθέσιμο σε https://muep.mau.se/bitstream/handle/2043/11634/Fahlander,%20P.%20’Al-Shabaab_in_Sweden’%20[FKV103].pdf?sequence=1
- Felter, C. Masters, J. Sergie, M. A. (2020, January 10). Al-Shabab. The Council on Foreign Relations. Διαθέσιμο σε https://www.cfr.org/backgrounder/al-shabab
- Kleist, N. (2018). Somali Diaspora Groups in Sweden-Engagement in Development and Relief Work in the Horn of Africa. Stockholm, Elanders Sverige AB. Διαθέσιμο σε file:///C:/Users/G50-80/Downloads/Delmi%20rapport%202018_1%20web%20(1).pdf
- Mohamed, H. Dahir, A. L. (2020, August 17). Attack on Beachside Somalia Hotel Kills at Least 16. The New York Times. Διαθέσιμο σε https://www.nytimes.com/2020/08/17/world/africa/elite-hotel-somalia-mogadishu-attack.html
- National Centre for Terrorism Threat Assessment. (2020). The terrorist threat to Sweden 2020. Διαθέσιμο σε https://www.sakerhetspolisen.se/download/18.f2735ce171767402ba3eb/1600433792019/NCT-one-year-assessment-2020.pdf
- Oder, S. A. Somalia: Failed State and failing responses. Institute for Security Studies. Διαθέσιμο σε https://issafrica.org/amp/iss-today/somalia-failed-state-and-failing-responses
- Open Society Foundations. (2013). Somalis in Helsinki. New York, NY: Author. Διαθέσιμο σε https://www.opensocietyfoundations.org/uploads/b21ad3a3-acb9-476c-aea5-8c5be8e623e3/somalis-helsinki-20131121.pdf
- Open Society Foundations. (2013). Somalis in Oslo. New York, NY: Author. Διαθέσιμο σε https://www.opensocietyfoundations.org/uploads/2034836b-bcce-4672-8c6d-d482a2a04a17/somalis-oslo-20131210_0.pdf
- Open Society Foundations. (2014). Somalis in Copenhagen. New York, NY: Author. Διαθέσιμο σε https://www.opensocietyfoundations.org/uploads/b64cbd39-91a3-4220-9003-09d992910be2/somalis-copenhagen-20141031.pdf
- Raymond, N. (2016, January 15). Swedish citizens get 11 years in U.S. prison for al Shabaab support. Reuters. Διαθέσιμο σε https://www.reuters.com/article/us-usa-security-alshabaab-idUSKCN0UT2IO